Μία σχολική εκδρομή στο ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ στις αρχές του 20ου αιώνα

ΤΟ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ 100 ΧΡΟΝΙΑ

(Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο φύλλο 228 Ιούλιος 2010 της εφημερίδας ‘ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ’)

«Εικόνα 1: Το Δεδέαγατς στις αρχές του προηγουμένου αιώνα. Δεσπόζει η μεγολοπρεπής Μητρόπολη.»

Βρισκόμαστε στα 1905, χρονιά κατά την οποία κορυφώνεται ο Μακεδονικός Αγώνας. Λίγους μήνες πριν έχει σκοτωθεί ο Παύλος Μελάς. Από τη χρονιά αυτή εντάθηκε η βουλγαρική δράση στη Θράκη με δυναμιτιστικές ενέργειες και με βιαιοπραγίες σε βάρος των ελληνικών πληθυσμών. Στη Αδριανούπολη κυριαρχεί κλίμα τρομοκρατίας, γιατί ένας βούλγαρος κομιτατζής, ονόματι Γιανγκο που συνελήφθη από τις αρχές αποκάλυψε ότι συμμορίες θα ανατινάξουν κτίρια και γέφυρες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι αρχές να συλλαμβάνουν ανυποψίαστους πολίτες για το παραμικρό. Τα καταστήματα διετάχθησαν να κλείνουν νωρίτερα, τα δημόσια καταστήματα και το Διοικητήριο φρουρούνται ισχυρότατα, περιπολίες διατρέχουν τα σκοτεινά σοκάκια και δεν ακούγεται άλλος ήχος παρα τα βαριά πέλματα των στρατιωτών που βαδίζουν γρήγορα και απειλητικά πάνω στα καλντερίμια. (ΣΚΡΙΠ 25-2-1905).

Επικρατεί πολεμική αναταραχή. Οι Τούρκοι συγκεντρώνουν στρατεύματα. Στο σταθμό της Αδριανούπολης καταφθάνουν 60-70 βαγόνια πλήρη πολεμοφοδίων (ΣΚΡΙΠ 20-3-1905). Στην περιοχή του Δεδεαγατς τέσσερις βουλγαρικές συμμορίες διατρέχουν τα χωριά και με τη απειλή βίας υποχρεώνουν του βουλγαρίζοντες χωρικούς να τους βοηθήσουν. Επιχείρησαν μάλιστα ανεπιτυχώς να ανατινάξουν τη σιδηροδρομική γραμμή μεταξύ του Σουφλίου και του Τυχερού. (ΣΚΡΙΠ 1-1-1905). Η χωροφυλακή του Δεδεαγατς εντείνει τους ελέγχους στα γύρω χωριά και προβαίνει σε συλλήψεις πρακτόρων του βουλγαρικού κομιτάτου (ΣΚΡΙΠ 29-1-1905). 200 περίπου άτομα συνελήφθησαν στον Καζά Σουφλίου και άλλοι τόσοι στον Καζά Διδυμοτείχου. (ΣΚΡΙΠ 5-2-1905). Τα μέτρα των τουρκικών αρχών έγιναν αυστηρότερα και η φρούρηση της σιδηροδρομικής γραμμής άγρυπνη. Συχνά μάλιστα ανταλλάσσονται πυροβολισμοί μεταξύ των τούρκων φρουρών της γραμμής και των ανταρτών. (ΣΚΡΙΠ 14-5-1905).

Μέσα στον ορυμαγδό αυτών των γεγονότων διαβάζουμε στο φύλλο της 16-5-1905 της εφημερίδας «ΣΚΡΙΠ» οτι μαθητές, καθηγητές και οικογένειες πραγματοποίησαν μια εκδρομή από την Αδριανούπολη στο Δεδέαγατς με τραίνο της γραμμής των Ανατολικών Σιδηροδρόμων (C.O.). Την εκδρομή αυτή την περιγράφει με γλαφυρό ύφος κάποιος ανταποκριτής της Εφημερίδας με το ψευδώνυμο «ΕΔΙΡΝΑΙΟΣ». Ας ταξιδέψουμε μαζί του διατηρώντας την ορθογραφία του πρωτοτύπου πλήν του πολυτονικού :

ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΡΑΚΗΝ

Ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ

ΜΙΑΣ ΕΟΡΤΗΣ

ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

ΑΠΟ ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΕΙΣ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ

Η ΕΚΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

Αδριανούπολις 10 Μαΐου (του Ανταποκριτού μας) Τήν παρελθούσαν εβδομάδα δύο 'Ελληνικαί πόλεις της Θράκης —ή Αδριανούπολις και το Δεδεαγατς— έδωκαν τάς χείρας, είς ένα χαιρετισμόν όστις, εκ της πανηγυρικοτητός του απέβη εθνικόν γεγονός πρώτης τάξεως. Κατά λαμπράν συνήθειαν, καθιερωθείσαν απο πέρυσιν οι μαθηταί του Έλληνικού Γυμνασίου Αδριανουπολεως εκτελούν κατά την εποχήν αύτην μακράς διωργανωμένας εκδρομάς επισκεπτόμενοι τά διάφορα μεγάλα έλληνικά κέντρα της Θράκης εις τά οποία μεταδίδουν, ώς περιοδεύοντες πυρποληταί, τάς ιεράς φλόγας του πατριωτικού αισθήματός των καί απο τά οποία δέχονται, επίσης θερμάς και ζωηράς, τάς εκδηλώσεις της εθνικής αλληλεγγύης και τάς υποσχέσεις της πατριωτικής αμοιβαιότητος. Αλλά αι εκδρομαί αυται των μαθητών εινε κυρίως το σύνθημα προς πανδήμους εορτάς, είς τάς όποιας μετέχουν όχι μόνον ολόκληροι αι Ελληνικαί κοινότητες, αλλά και αυτοί ακόμη οί κυρίαρχοι του τόπου.

ΚΑΘ’ ΟΔΟΝ

Εις τήν εφετεινήν εκδρομήν έλαβον μέ­ρος εις πλήρης σχεδόν λόχος μαθητών του Γυμνασίου και της Αστικής Σχολής μετά του Γυμνασιάρχου και των Καθηγητών, μία χαρίεσσα ενωμοτία αβρών εθελοντών του Παρθεναγωγείου και περί τά 30 άτομα καί οικογένειαι.

Οί πανηγυρισταί διήνυσαν το μεταξύ Αδριανουπόλεως και Δεδέαγατς εξάωρον σιδηροδρομικον διάστημα είς μίαν συνεχή χαράν καρδίας, οφθαλμών καί ώτων. Η αμαξοστοιχία είχε διακοσμηθεί με σημαίας, κλάδους και άνθη. Είς ιδιαίτερον βαγόνι είχε τοποθετηθή ο έκ μαθητών μουσικός ό­μιλος, οστις υπο τήν οδηγίαν του καθηγητού του της γαλλικής και μουσικής Ρισάρ, του δημοφιλούς καί δραστηρίου διοργανωτού ό­λης της επιτυχίας εσκόρπιζεν εις τον Θρακικόν κάμπον τά συμβολικά του εγερτήρια, προς τά οποία ήκουε τάς κραυγάς των ελληνικών «ζήτω !» ο όγκος των μαθητών, των έκχειλιζόντων με τάς ώραίας στολοφόρους προτομάς των άπο τά μύρια παράθυρα.

«Εικόνα 3: Η οδός ΦΑΡΟΥ.»

Εις κάθε σταθμόν ή αμαξοστοιχία εξεκένωνε τον άνθρώπινον ήλεκτρισμόν της, τον μετέδιδεν είς το ελληνικόν πλήθος των χωριών, οί μαθηταί και οι χωρικοί έδιδαν τά χέρια, αί ιαχαί των φρονημάτων αντήλλασαν τάς συμφωνίας των, ο τόπος εδονείτο ώς άπο κάποιαν προαναστασιμον φρικίασιν και ή πανήγυρις έτελείωνεν εκεί διά νά επαναληφθή ζωηροτέρα πάρα κάτω.-

ΘΑΛΑΣΣΑ

Μετ΄ ολίγον μία γαλάζια πινελιά εφάνη περατούσα το άτελείωτον πέλαγος της πρασινάδας. Αύτη ή πινελιά, ή άπλουστάτη, ή συνειθεστάτη, ήτον εν τούτοις ή συγκινητικωτέρα στιγμή της εκδρομής, ήτον κά­ποια άποκάλυψις, κάποιον όνειρον, το ο­ποίον είχε γείνη πράγμα. Οι μαθηταί της Θράκης πρώτην φoράv έβλεπαν την θάλασ­σαν.

Αισθάνομαι ακόμη το ρίγος της εντυπώ­σεως, όταν, ευτυχήσας νά συνοδεύσω τήν εκδρομήν και καιροφυλακτών και εγώ έναγωνίας διά νά δίακρίνω το γνώριμον χρώμα εφώναξα είς τά παιδιά του παρακειμένου διαμερίσματος του βαγονίου: - Νά ή θάλασσα !

Αί φωναί εκόπησαν διά μιάς και επί ο­λίγας στιγμάς σιωπηλής εκστάσεως, δεν υπήρχεν άλλο τίποτε, παρά σώματα στοιβαγ­μένα είς τά παράθυρα, άνεβασμένα είς τους καναπέδες, λαιμοί τεντωμένοι και βλέμματα ακίνητα, βουβά ώς άπονεκρωθέντα.

Έπειτα όταν η φωνή επανευρέθη, επανελήφθη από τους μαθητάς, ή ιδία άναφώνησις της χαρμοσύνου εκπλήξεως, ή οποία πρό είκοσιπέντε αίώνων αντήχησεν είς την οδόν του Ξενοφώντος·

Έδω θα σημειώσω, ως συνέχειαν της ιδιαιτέρας αύτής πανηγύρεως της θαλάσσης τρία ώραιότατα σημεία : το άσμα των μαθητών, την νύκτα είς τήν σελήνην, ορθίων επί της άμμουδιάς με τα πρόσωπα εστραμμένα προς τήν θάλασσαν, ώς κάποιον ύμνον Βιβλικόν πρός τήν πάτριον θεότητα, τήν ώραίαν διάλεξιν του καθηγητού κ. Σκασιλιάνου προς τούς μαθητάς, τήν λεχθείσαν, ώς ιεράν μυσταγωγίαν, πλησίον των κυμά­των, τήν νύκτα, με φωνήν σιγανήν χωρίς κανένα άλλον ακροατήν περί της σημασίας και τού έργου της θαλάσσης κατά τους ελ­ληνικούς αγώνας και τέλος τήν λεμβοδρο­μίαν τήν οποίαν το πρωί προσέφεραν είς τους μαθητάς και τούς άλλους εκδρομείς oι ευγενείς ναύται του Δεδέαγατς δια τριών μεγάλων καϊκίων.

ΕΙΣ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ

«Εικόνα 4: O Σταθμος C.O (Γαλλικός) όπου έγινε η υποδοχή των μαθητών.»

Η αμαξοστοιχία βοώσα και άνθοστόλιστος εισήλθεν εις τον τελευταίον της σταθμόν ως βασιλεύς θριαμβευτής, άναμενόμενος άπο τον λαόν του γεμάτος άπο τρόπαια. Ήτον έκεί ολόκληρος ή πόλις του Δεδέαγατς, σκορπισμένη, υπο τον ήλιον, έv ελληνικόν πλήθος, μέγα, πλούσιον, ωραίον, ευπρεπέστατον, το πλήθος το ευγενές, το οποίον κατοικεί εις αυτό το κομματάκι Ευ­ρώπης, μέ τους πλατείς, τούς ευθείς και δενδροφυτευμένους δρόμους καί με τάς επαύλεις και τά μέγαρα, το οποίον εχει τόσον άτόπως καί τόσον αδίκως τουρκικήν ονομασίαν, είς το οποίον ο Τούρκος στρατι­ώτης τον οποίον πού καί πού απαντάτε εις τον δρόμον, αποτελεί παραφωνίαν.

«Εικόνα 5: Η μεγάλη οδός του ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ (Χαμηδιε).»

Αφού εκόπασεν ή θύελλα των ζητωκραυγών, ο διευθυντής της 'Αστικής Σχολής, επι κεφαλής των μαθητών, προσεφώνησε τον αρχηγόν της εκδρομής Γυμνασιάρχην κ.Δαυίδ, όστις συγκεκινημένος απήν­τησε δι' ώραίας άντιφωνήσεως, χαιρετίσας μέ λογούς πλήρεις ενθουσιώδους αίσθήματος την πόλιν και το πλήθος.

Η πομπή των μαθητών συνοδευομένων υπό του λαού καί των προκρίτων έσπευσε κατ’ ευθείαν προς το Διοικητήριον, oπου εις τον ανθηρόν μέγαν περίβολον, άνεμενεν ό Μουτεσαρίφης Αλή-Νουσρετ πασσάς. Είς έκ των Ελλήνων μαθητών εξέφρασε τουρκιστί προς τον σεβαστόν Διοικητήν τον ευλαβή χαιρετισμόν των συναδέλφων του ο δέ Μουτεσαρίφης, Τουρκοκρής, εκ των διαπρεπεστάτων ανωτέρων υπαλλήλων της Τουρκικής Διοικήσεως, πλήρης ευγενών αι­σθημάτων καί πατρικής στοργής, άντεφώνησε πρώτον τουρκιστί, κατόπιν δέ ελληνι­στί, προσθέσας είς τήν γνησίαν κρητικήν διάλεκτον οσα ήθελε νά εννοηθούν καί άπο τους μή γνωρίζοντας τήν γλώσσαν του :

«Εικόνα 6: Το οθωμανικό διοικητικό κέντρο. Στο μέσον το Διοικητήριο με τον κήπο του (Πρωτοδικείο).»

Δηλαδή, είπεν η Α.Ε. με το γλυκύτατον μειδίαμα του, θέλω vα πώ ότι χαίρουμαι πολύ όπου βλέπω τά παιδιά της πατρίδας μας νά έλθουν εδώ νά μας έπισκεφτούνε. Έτούτο μας ευχαριστεί και γι’ αυτό κι’ εγώ φωνάζω Ζήτω!

ΤΟ ΔΕΙΠΝΟΝ

Εις μιαν άκραν της παραλίας φαιδροτάτην, υπό εν πρόχειρον υπόστεγον σημαιοστόλιστον, επάνω είς τήν χλοην, άνέμενε τούς εκδρομείς το πρόδειπνον, το οποίον προσέφερεν ευγενώς ή κυρία του ομογενούς κ. Κορδέλλα. Μετά τούτο ο Μουσικός Όμιλος τών μαθητών μέχρι της ώρας του δείπνου ανέκρουσε διάφορα τεμάχια περιστοιχιζόμενος υπό του Μουτεσαρίφου και όλης της εκλεκτής μερίδος των ομογενών. 'Επηκολούθησε το δειπνον είς το αυτό μαγευτικόν ύπαιθρον πλησίον της θαλάσσης, υποχρεωτικώτατα επιστατούντων των διακεκριμένων ομογενών κ.κ. Έμμ. Αλτιναλμάζη, τραπεζίτου, Δ. Μαντσίδου, εμπόρου, καί άλλων μελών της εφορείας, Είς τους 150 περίπου μαθητάς, έστιαζομενους είς μίαν άτελεύτητον σειράν τραπεζών, προσεφέρθη πλούσιον δείπνον, μετά το οποίον ήκολούθησε πάλιν μουσική, ο εθνικός ύμνος έσκόρπισε τα ρίγη του είς την πεδιάδα και τα κύματα και η αλησμόνητος ημέρα ετελείωσε με ωραίαν λαμπαδηφορίαν με ενετικούς φανούς από την παραλίαν έως επάνω εις τας αιθούσας του σχολείου, όπου τά χαλιά καί τά προσκέφαλα επερίμεναν τούς μαθητάς νά δώσουν εις αυτούς τήν τελευταίαν περιποίησιν.

Η ΑΝΑΧΩΡΗΣΙΣ

«Εικόνα 7: Βαρκάρηδες δεδεαγάτσιοι έξω από το λιμάνι με τους μαθητές. (Εικονική απεικόνιση.)»

Τήν έπομένην, μετά την δοξολογίαν, ψαλείσαν εις τήν μητρόπολιν-τήν μεγαλοπρεπή αυτήν επίδειξιν του εύγενεστάτου εθνισμού των—οι Δεδεαγάτσιοι προσέφεραν τήν ώραίαν τέρψιν της λεμβοδρομίας, προτείναντες νά συνοδεύσουν τον θαλάσσιον περίπατον μέ ολόκληρον τον στόλον των εβδομήντα και πλέον καϊκιών των. 'Αλλ’ οι έκδρομείς δεν κατεχράσθησαν της προσφοράς ειμή τριών μόνων πλοιαρίων, εις τά οποία έτυχεν ή τιμή νά μυήσουν είς την λατρείαν της θαλάσσης 150 Έλληνας ακατηχήτους και νά διασπείρουν εις τήν γαλανήν ύπόδουλον τους παλμούς των ωραίων πατριω­τικών ασμάτων των. Μετά τήν επιστροφήν έκ της θαλάσσης και το γεύμα oι μαθηταί, οί καθηγηταί και αί μαθήτριαι, μέ βήμα καί μέ τάξιν στρατιωτικήν, παρήλασαν επιστρέφοντες είς τον σταθμόν, υπο το ελληνικόν υποπροξενείον, το οποίον εχαιρέτησαν μέ τελευταίαν ομοβροντίαν ενθουσια­σμού καί έκ των παραθύρων του οποίου ο Έλλην υποπρόξενος κ. Παπαπαύλου — ή αφανής ψυχή όλης της επιτυχίας— απεχαιρέτησε τούς μαθητάς έν συγκινήσει. 'Ολίγον πρίν αναχώρηση ο συρμός, κατεύθασεν εις τον σταθμόν ή Α.Ε ο Μουτεσαρίφης, εννοών νά εκπληρώση μέχρι κεραίας το εύγεvέστατον καθήκον της φιλοξε­νίας του, και μετ’ αυτού ο κ. ύποπρόξενος, οι εφοροί, οι πρόκριτοι και ο ίδιος λαός των χαρμόσυνων και των ροδαλών προσώ­πων, όστις είχεν υποδεχθή την προτεραίαν.

«Εικόνα 8: Ο Μουτεσαρίφης με την οικογένοιά του στον Δημοτικό κήπο με φόντο το πασαλίκι.»

Κατά τήν στιγμήν της εκκινήσεως ο Γυμνασιάρχης κ.Δαυίδ, δίδων την τελευταίαν ανταπόδοσιν των επισήμων φιλοφρονημάτων αποχαιρέτησε τον Διοικητήν δια προσλαλιάς μεστής ευγνωμοσύνης. Ολίγα ακόμη λόγια, ευγενή, μετριοφρονα, εγκάρδια, της Εξοχότητός του, εστεφάνωσαν την εορτήν με τα διαμάνια των και η αμαξοστοιχία, επαναφέρουσα τον όγκον της ελληνικής ζωής, επανέλαβε τον δρόμον του Θριάμβου.-Εδιρναίος.

ΠΕΤΡΟΣ Γ. ΑΛΕΠΑΚΟΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ

Βιβλιογραφία:

1. Εφημερίδα: ΣΚΡΙΠ 16-5-1905.
2. Σιδηρόδρομοι στον Βορειοελλαδικό χώρο (Μουσείο Χ.Κελεμκερή).

Φωτογραφική συλλογή: Γεωργίου Π. Αλεπάκου