Δευτέρα 24 Ιουνίου 2019

Πώς φθάσαμε στη 14η Μαΐου 1920

Η Ενσωμάτωση της Αλεξανδρούπολης στην μητέρα Πατρίδα

Ο Ελληνικός Στρατός είχε τον έλεγχο της πόλης μια βδομάδα νωρίτερα


(Φύλλο 16423 Μάιος 2019 της εφημερίδας ‘ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΘΡΑΚΗ’)
Η Συνθήκη του Νεϊγύ (Neuilly sur Seine - 14/27.11.1919) δεν ικανοποίησε κάποια από τις ελληνικές εδαφικές διεκδικήσεις. Ειδικά το θρακικό ζήτημα παρέμενε ανοιχτό και εξαρτώμενο όχι μόνο από τη δράση τής ελληνικής διπλωματίας αλλά κυρίως από τις ικανότητες και τον τρόπο συμπεριφοράς τού ελληνικού στρατού και τής ελληνικής διοίκησης στη Διασυμμαχική Θράκη.
Ο στρατηγός Charpy, Αρμοστής της Δυτικής Θράκης , βασιζόμενος σε σχέδιο του Χ. Βαμβακά κυβερνητικού εκπροσώπου της Ελλάδος με ειδικό διάταγμα υπ αρθ.8 της 21-12-1919 διαίρεσε τη Δυτική Θράκη σε τρία τμήματα (κύκλους) της Ξάνθης, της Κομοτηνής και του Κaragatch και έξι υποδιοικήσεις μεταξύ των οποίων της Αλεξανδρούπολης (τότε Dedeagatch).
Στρατιωτικός διοικητής του Dedeagatch ορίστηκε ο ταγματάρχης C. Faure (Φωρ) πολιτικός διοικητής ο M. Σιώτης και πολιτικός υποδιοικητής ο Χατζη Σαφέτ μπέης.
Παράλληλα με την εγκατάσταση των συμμαχικών δυνάμεων άνοιξε ο δρόμος για την επιστροφή Ελλήνων προσφύγων της Θράκης που είχαν εκδιωχθεί από του Βουλγάρους. Έτσι ατμόπλοια έφερναν πρόσφυγες του Dedeagatch αλλά και του Σουφλίου, Διδυμοτείχου και Κaragatch. Στις 11 Νοεμβρίου 1919 ο διπλωμάτης Αθ Χαλκιόπουλος τηλεγραφούσε ότι στο Dedeagatch επέστρεψαν 1070 άτομα. Μάλιστα η «εφημερίς των Βαλκανίων» έγραφε στις 12.11.1919 από τη Θεσσαλονίκη
«Την 4ην τρέχοντος απεβιβάσθησαν ενταύθα (Dedeagatch) οι διαμετακομισθέντες δια του ατμοπλοίου Πηνειός πρόσφυγες. Ιδιαιτέρα αμαξοστοιχία ανέμενεν η οποία μετέφερε τους πρόσφυγας, τους προοριζομένους δια το Σουφλί, Διδυμότειχον και Καραγατς. Εκ του ατμοπλοίου Πηνειος εξεφορτώθησαν και τρόφιμα. Χθες οι Βούλγαροι παρέδωσαν τον μητροπολητικόν ναόν του Αγίου Νικολάου όπου ετελέσθη δοξολογια,εκφωνήσαντος τον πανηγυρικόν του τοποτηρητού Νεοφύτου. Τη νύκτα της 4ης τρέχοντος απέπλευσε η Λόγχη μεταφέρουσα πεντήκοντα πρόσφυγας της Σαμοθράκης.»
Όμως αυτή η παλιννόστηση δεν ήταν χωρίς εμπόδια και δυσχέρειες. Ο Βούλγαρος ιατρός που εκτελούσε χρέη υγειονομικού ιατρού στο Dedeagatch επέστρεφε ατμόπλοια που έφερναν πρόσφυγες με το πρόσχημα ότι επειδή υπήρχε επιδημία πανώλης στην Ελλάδα να μην μεταδοθεί στη Γαλλοκρατούμενη ζώνη και για το λόγο αυτό ο Χ. Βαμβακάς ζήτησε από το Γάλλο στρατηγό την αντικατάσταση του από Έλληνα ιατρό έστειλε δε έκθεση στο Υπουργείο Εξωτερικών με την οποία ζητούσε την εγκατάσταση υπηρεσιών του Ερυθρού Σταυρού. Χαρακτηριστικά για το κλίμα της εποχής είναι όσα γράφει ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Ν. Κοίδης σε μια αναφορά του προς τον Χ. Βαμβακά στις 28.12.1919:
«Παρόλην την αθρόαν παλιννόστησιν των ημετέρων οι Βούλγαροι επανακτώσι το ηθικόν των … και δεν αρκεί μόνον αυτό αλλά συν τω χρόνω επανέρχονται Βούλγαροι κάτοικοι και ξένοι εκ Παλαιάς Βουλγαρίας, οιτινες είχον φύγει προ καιρού. Εξακολουθεί δε μία συστηματική εργασία προς εγκατάστασιν αυτών ενταύθα … Επίσης ενεργείται εν ισχυρόν «μποϋκοτάζ» εναντίον των ημετέρων. Προ ημερών ο ιερεύς της βουλγαρικής παροικίας, γνωστός τύπος κομιτατζή, διεκήρυττεν εν τη εκκλησία ότι πρέπει να μη πωλήσωσι ούτε κρέας, ούτε κάρβουνα, απολύτως τίποτα εις τους Έλληνας … Ούτω δε επέτυχον ν’αφήσωσιν άνευ κρέατος τους Έλληνας κατά τας ημέρας των Χριστουγέννων.»
Σε τηλεγράφημα του, ο Χ. Βαμβακάς προς τον Υπουργό Εξωτερικών Ν. Πολίτη στις 23.1.1920 γράφει μεταξύ άλλων ότι έφθασαν από τη Σόφια στο Dedeagatch τέσσερις Βούλγαροι γεωμέτρες και ένας μηχανικός για την κατασκευή βουλγαρικών κατοικιών στο Dedeagatch. Ακόμη ο πολιτικός διοικητής κατήγγειλε στον X.Βαμβακά οτι οι υπάλληλοι του ταχυδρομείου, προφανώς Βούλγαροι, αχρήστευαν τα τηλεγραφήματα και τις επιστολές που απευθύνονταν προς Έλληνες εμπόρους και την Εθνική Τράπεζα.
Εντωμεταξύ μετά τη Συνθήκη του Νεϊγύ οι ΗΠΑ, η στάση των οποίων ήταν η κύρια αιτία που δεν δόθηκε με τη Συνθήκη αυτή, η Δυτική Θράκη στην Ελλάδα, αποσύρθηκαν από το προσκήνιο επιστρέφοντας στην πολιτική τού απομονωτισμού.
Ο Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας (David Lloyd George), της Γαλίας (Alexandre Millerand), της Ιταλίας Bκaι ο Ιάπωνας Πρεσβευτής Keishirō Matsui συναντήθηκαν στη Villa Devachan στο Σαν Ρεμο (Sanremo) της Ιταλίας (19 έως 26 Απριλίου 1920).
Ο Γάλλος Πρωθυπουργός ζήτησε την απόσυρση των γαλλικών στρατευμάτων από τη Δυτική Θράκη επικαλούμενος τις στρατιωτικές ανάγκες πού δημιουργούσαν οι διεξαγόμενες επιχειρήσεις εναντίον τού Κεμάλ στην Κιλικία. Η Διάσκεψη, παρά τούς αρχικούς δισταγμούς πού εξέφρασαν ορισμένα μέλη της εξαιτίας τού φόβου επανάληψης ανάλογων επεισοδίων με αυτά τής Σμύρνης, αποφάσισε την προώθηση των ελληνικών στρατευμάτων και την κατάληψη τής Δυτικής και στη συνέχεια τής Ανατολικής Θράκης «έξ ονόματος» των Συμμάχων.
Το προηγούμενο τής Σμύρνης εξακολουθούσε να απασχολεί τίς ελληνικές δυνάμεις. Ό Βενιζέλος, σε τηλεγράφημα πού έστειλε για να διατάξει την επίταξη πλοίων με στόχο τη μεταφορά των ελληνικών στρατευμάτων για την κατάληψη τής Δυτικής Θράκης, ανέφερε ότι «άμεσος άπό τούδε κατάληψις Θράκης δέν άπεφασίσθη είσέτι φίλων ήμών φοβουμένων μή συμβούσιν ανάλογα των εν Σμύρνη και δυσχεράνωσι θέσιν μας προ υπογραφής Συνθήκης» (τηλεγράφημα Βενιζέλου προς Υπουργείο Εξωτερικών 14-27/4/1920)
Ο Στρατηγός Εμμ. Ζυμβρακάκης διοικητής του σώματος στρατού Εθνικής αμύνης που ανέλαβε την κατάληψη της Θράκης , τηλεγράφησε στον Βαμβακα να παρακαλέσει τον Charpy να μεριμνήσει ώστε οι συρμοί της Εταιρίας Σιδηροδρόμων Dedeagatch - Κων/πολεως να συνεχίσουν τις μεταφορές εμπορευμάτων προς Διδυμότειχο, ενώ στις 4 Μαΐου 1920 όταν πληροφορήθηκε ότι οι Γαλλικές δυνάμεις εγκατέλειψαν το αεροδρόμιο του Dedeagatch, διέταξε το σύνταγμα Ξάνθης να αποστείλει ισάριθμη στρατιωτική δύναμη για την κατάληψη του αεροδρομίου που βρισκόταν πίσω από το Α’ Σχολείο στην περιοχή της Αγίας Κυριακής. Παράλληλα ο Χ. Βαμβακάς έδωσε εντολή στο μηχανικό Παπαλεονάρδο να επισκευάσει και επιδιορθώσει την αποβάθρα στο λιμάνι του Dedeagatch ώστε να μπορεί να αντέξει ακόμα και αυτοκίνητα.
Στην εφημερίδα «ΦΩΣ» της Θεσσαλονίκης, στις 17-5-1920 δημοσιεύθηκε ένα άρθρο που υπογράφει κάποιος Σ. Χριστοδούλου και αναφέρεται στις εντυπώσεις του που επισκέφτηκε την πόλη μας την παραμονή της 14ης Μαΐου 1920! Η ατμόσφαιρα είναι ηλεκτρισμένη, ο στρατός έτοιμος να καταλάβει τη Δυτική Θράκη και οι κάτοικοι της με αγωνία αναμένουν τον ερχομό του στρατού :
«ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΤΑΞΕΙΔΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ-ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ: Φεύγουμε απ΄τη Θεσσαλονίκη με το εξπρές στας 7 το βράδυ και φθάνουμε στη Ξάνθη στας 5 το πρωί. Το ταξείδι μας ήτο ευχάριστο.Στη Ξάνθη μείναμε περίπου 2 ώρας για την επιθεώρηση των διαβατηρίων.Ο Σταθμός είναι γεμάτος από οικογενείας ρακενδύτους, αίτινες ανέμενον την άφιξιν του τραίνου μας ... Ερωτώμεν παρατυχόντα υπάλληλον τι ήσαν ούτοι, μας απήντησεν εις παρεφθαρμένην ελληνικήν ότι ήσαν οικογένειαι βουλγαρικαί των γύρω χωρίων αίτινες κατά την ομολογία των έφευγον από τον ... ελληνικόν ζυγόν.Άμα τελείωσε η αποβίβασις των, φεύγομεν προς το Δεδεαγατς. Μεσ΄το τραίνο συναντούμεν μίαν βουλγαρικήν οικογένειαν, ήτις ωμιλούσε κάλλιστα την Ελληνικήν, εις ερώτησιν μας δε που πηγαίνουν ο ανήρ μας απήντησεν ότι τυγχάνει δημόσιος υπάλληλος και κατ΄αναγκην φεύγει κατόπιν ανωτέρας διαταγής της Κυβερνήσεως του. Ερωτώμεν αυτόν διατί τόσοι πρόσφυγες φεύγουν ενώ γνωρίζουν κάλλιστα ότι οι Έλληνες ουδέποτε υπήρξαν βάρβαροι προς τους εχθρούς των, ούτος με σιγανήν φωνήν μου είπε συνιστών με μυστικότητα ότι κατά τας τελευταίας ημέρας, ένα βουλγαρικό κομιτάτο περιέρχεται όλα τα χωριά που κατοικούν Βούλγαροι και τους παρωτρύνει να φύγουν για τη Βουλγαρία όπου τους περιμένουν εκεί και θα εύρουν ... καλυτέραν τύχην και θα έχωσιν όλα τα ... καλά, εν περιπτώσει δε αρνήσεως των τους φοβερίζουν ότι όσοι θα μείνουν υπό ελληνικόν καθεστώς θα κακοποιηθούν και θα ανατινάξωσι τα σπήτια των οι κομιτατζήδες που μένουν στα βουνά και περιμένουν.Περνούμε αλληλοδιαδόχως όλους τους σταθμούς είς του οποίους το αυτό οικτρό θέαμα παρουσιάζουν παντού ρακένδυτοι και εις ελεεινήν κατάστασιν πρόσφυγες. Βούλγαροι περιμένουν την άφιξιν του τραίνου, σ΄όλους τους Σταθμούς μέχρι του Ναρλίκιοϊ, τους δρόμους και τα βουνά πλημμυρίζουν τα Ελληνικά στρατεύματα.Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός του Ναρλίκιοϊ, είνε ο τελευταίος Σταθμός που κατέχουν τα Ελληνικά στρατεύματα και η συγκέντρωσις των Μεραρχιών των προοριζομένων διά την κατάληψιν της Θράκης. Μεγάλαι προετοιμασίαι διά την προέλασιν στέλονται διαταγαι δεξια και αριστερά.Μόλις η αμαξοστοιχία μας εισέρχεται εις τον Σταθμόν, κατέρχεται ο Στρατηγός κ.Ζυμβρακάκης μετά του Επιτελείου του, και των αξιωματικών της Χωροφυλακής και των προοριζομένων διά την φρούρησιν των καταλαμβανομένων εδαφών. Η εμφάνισις του κ.Ζυμβρακάκη χαιρετίζεται διά ζητωκραυγών υπό της ... μεραρχίας ήτις ζητωκραυγάζει υπέρ της Ελλάδος και του Στρατηγού, μέσα δε εις αυτόν τον δαίδαλον των φωνών μια φωνή ακούεται.Και στη Πόλι Στρατηγέ μου, άλλο πανδαιμόνιον, ο Στρατηγός χαμογελά και ευχαριστεί τους άνδρας διά Στρατιωτικού χαιρετισμού.Φεύγομεν διηρχόμεθα αλληλοδιαδόχως τους Σταθμούς, Γκιουμουλτζίνας, Δεμιρμπεϊλή, Κιουσέμετσικ, Τσιρκάκιοϊ, Βάνδομα και φθάνουμε στο Δεδεαγατς το βράδυ στας 7 1)2 στας 13 του μηνός.Στο δρόμο μας δεν συναντώμεν ψυχή εκτός από μερικούς Σενεγαλέζους που φυλάγουν τας γεφύρας, άπαντες οι Σταθμοί έχουν εγκαταλειφθή από τους Βουλγάρους Σιδηροδρομικούς, για την αυτή αιτίαν του φόβου της κακοποιήσεως των υπό των ... κομιτατζήδων, στους σταθμούς, άλλοι πρόσφυγες περιμένουν, φωναί απειλαί ύβρεις και από όλα αυτά μια φράση ακούεται πάντοτε.Γκρίνσκι ίντεν ούτρε-δηλαδή οι Έλληνες έρχονται αύριον.Στο τραίνο μας έχουν προστεθή περί τα 15 φορτηγά βαγόνια διά να επαρκέσουν για την μεταφορά των προσφύγων.Φθάνουμαι στο Δεδεαγατς στο σταθμό συναντούμεν ένα όμιλον από καμμιά δεκαπενταρια άτομα, τους πλησιάζουμεν και τους ερωτώμεν πόσο απέχει η πόλις, αφού δέ μας επληροφόρησεν εις καθαιροτάτην Ελληνικήν, ένας από αυτούς μας ερωτά φοβισμένα εάν είμεθα Ελληνες, εις καταφατίκην μας απάντησιν πλησιάζει περισσοτέρον και πιο σιγανά μας λέγει.Ξεύρετε πότε έρχονται οι δικοί μας;Του απαντώ ότι αύριον εξάπαντος ο Ελληνικός στρατός θα καταλάβη όλην την περιοχήν του Δεδεαγατς.Μόλις ακούει αυτή τη φράσι με κυτάζει καλύτερα θέλων φαίνεται και εκ της όψεως μου να βεβαιωθή καλλίτερα εάν είναι αλήθεια, και αίφνης ωσάν να ηλεκτρίσθη τρέχει εις την παρέα του και με δυο λόγια που τους είπε ήρχισαν όλοι να φιλιούνται και δρομαίως έφυγον προς το Δεδέαγατς να προετοιμασθούν όπως μας είπον δια την υποδοχήν του Στρατού μας. Σ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ»
Έτσι φθάσαμε στις 5 το πρωί της 14ης Μαίου 1920 όταν πέντε ατμόπλοια κατέπλευσαν στο λιμάνι του Dedeagatch μεταφέροντας το 15ο σύνταγμα της Μεραρχίας Ξάνθης. Αμέσως αποβιβάσθηκε ο Επιτελάρχης της Μεραρχίας Υποστράτηγος Κ. Μαζαράκης για να συναντηθεί με το Γάλλο διοικητή της πόλεως ταγματάρχη C. Faure και να κανονίσει περί των λεπτομερειών της καταλήψεως.
Εν συνεχεία άρχισε η αποβίβαση των τμημάτων και η εκφόρτωση του υλικού.
Την επόμενη τελέσθηκε δοξολογία και εγένετο η τελετή υποστολής της Γαλλικής σημαίας και ανύψωσης της Ελληνικής στο σημερινό Ταχυδρομείο που τότε ήταν έδρα της Διασυμμαχικής Διοίκησης.
Ας δούμε ποιο ήταν το επίσημο ανακοινωθέν του στρατού όπως δημοσιεύτηκε σε δυο Ελληνικές εφημερίδες της εποχής:
«ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΙΕΣΤΗΡΙΟΥ» ΧΑΡΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ!Η ΓΚΙΟΥΜΟΥΛΤΖΙΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ ΚΑΤΕΛΗΦΘΗΣΑΝ: ΘΕΣ/ΝΙΚΗ μεσημβρία Πέμπτης (τηλεφώνημα του ανταποκριτού μας) Επίσημον ανακοινωθέν του Γεν.Στρατηγείου αγγέλλει τα εξής :«Από πρωίας σήμερον ήρχισεν η προέλασις του στρατού μας εκ του τριγώνου της Ξάνθης προς κατάληψιν της Γκιουμουλτζίνας, ήτις ήδη θα έχη συντελεσθή.Το αυτό επίσημον ανακοινωθέν του Στρατηγείου αγγέλλει, ότι το Δεδεαγάτς κατελήφθη την 6ην πρωινήν ώραν δι΄αποβάσεως των στρατευμάτων μας.Εις τον στρατόν μας έγινεν ενθουσιώδης υποδοχή εκ μέρους των Ελλήνων και Τούρκων κατοίκων.Οι Γάλλοι παρέσχον μεγάλας ευκολίας εις τον στρατόν μας κατά την απόβασιν και κατά την κατάληψιν της πόλεως.Επί τη επισήμω αναγγελία του ευφροσύνου γεγονότος συνεκροτήθη ογκώδης διαδήλωσις υπό του ενθουσιώντος λαού ενταύθα.Η πόλις πανηγυρίζει. Οι κώδωνες όλων των ναών σημαίνουν χαρμοσύνως.Ως είναι φυσικόν ο στρατός μας προελαύνει.» (ΕΘΝΟΣ 14-5-1920)
Και το εξής:
«Η ΚΑΤΑΛΗΨΙΣ ΤΟΥ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ»
Έτερον τηλεγράφημα εκ Θεσσαλονίκης αγγέλει, ότι ολίγον μ.μ. εξεδόθη υπό του Αρχηγείου του Στρατού της Θράκης και νεώτερον ανακοινωθέν αγγέλλον την κατάληψιν του Δεδεαγάτς, έχον ούτω :«Η πόλις του Δεδεαγάτς κατελήφθη την 6 πρωινήν σήμερον δι΄αποβάσεως τμημάτων του Στρατού μας.«Ουδέν απολύτως επεισόδιον εσημειώθη, δεν ερρίφθη δε ουδέ εις πυροβολισμός. Ο ενθουσιασμός σύμπαντος του πληθυσμού της πόλεως είνε απερίγραπτος. Έλληνες και Τούρκοι υποδέχονται μετά χαράς τον στρατόν μας, εκδηλούντες την ανακούφισιν των και εκφράζοντες την πεποίθησιν των περί της εξασφαλίσεως της ευημερίας των υπό την Ελληνικήν διοίκησιν.«Οι Γάλλοι παρέσχον πάσαν δυνατήν ευκολίαν διά την απόβασιν των Ελληνικών στρατευμάτων και την κατάληψιν της πόλεως.»Μετά την κατάληψιν του Δεδεαγάτς ισχυρά τμήματα ήρχισαν προχωρούντα προς βορράν προς κατάληψιν του Φερετζικ, του Σουφλίου, του Διδυμοτείχου και άλλων σημείων ΒΑ.» (ΕΣΤΙΑ 15-5-1920)
Ένας φρέσκος άνεμος ελευθερίας έπνεε στην πόλη. Το όνειρο των Ελλήνων κατοίκων αυτής γινόταν πραγματικότητα και άρχιζε μια νέα σελίδα στην ιστορία της.-

Πέτρος Γ. Αλεπάκος
Δικηγόρος – ιστορικός ερευνητής

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1. Εφημερίδες «ΦΩΣ», «ΈΘΝΟΣ», «ΕΣΤΙΑ»
2. θρακικός Αγώνας 1912-1920, Πέτρου Γεωργαντζή
3. ΘΡΑΚΗ, Αθ. Καραθανάση
4. ΘΡΑΚΗ μορφές και γεγονότα 1902-1922 Κ. Παπαθανάση-Μουσιοπούλου
5. ΓΙΩΡΓΟΣ Ξ. ΚΑΛΑΝΤΖΗΣ Η ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΥΜΜΑΧΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΟ 1919
Φωτοαρχείο : Γεωργίου Π. Αλεπάκου

Δεν υπάρχουν σχόλια: