Δευτέρα 2 Νοεμβρίου 2009

Η παραπομπή του Βουλγαρικού στρατού στο ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ στις 15 Νοεμβρίου του 1912.

(Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο φύλλο 207 Φεβρουάριος 2010 της εφημερίδας ‘ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ’)

«Άποψη του λιμανιου του Δεδεαγατς την 15 Νοεμβρίου 1912»

Ο Α’ Βαλκανικός πόλεμος άρχισε στις 5 Οκτωβρίου 1912(παλαιό ημερολόγιο) με τις Ελληνικές δυνάμεις να προελαύνουν ταχύτατα μέχρι την Κατερίνη και από εκεί 6 μίλια περίπου έξω από τη Θεσσαλονίκη, όπου και μπήκαν στις 26 Οκτωβρίου, ενώ άλλα τμήματα του Ελληνικού στρατού έφθασαν μέχρι την Κοζάνη και άλλα είχαν αρχίσει να πολιορκούν τα Ιωάννινα. Οι σύμμαχοι Βούλγαροι από την άλλη σημείωσαν μεγάλες νίκες στο Μπουνάρ Χισαρ και στο Λουλέ Μπουγκας, ενώ στις αρχές Νοεμβρίου επικέντρωσαν την επιθετική τους προσπάθεια εναντίον της Αδριανούπολης. Προκειμένω να επιτύχουν το στόχο τους αυτό ζήτησαν από την Ελλάδα να μεταφέρει με πλοία της Βουλγαρικές δυνάμεις στο λιμάνι του Δεδεαγατς.
Ο Ηλίας Οικονομόπουλος στο δίτομο έργο του «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΑΛΚΑΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΓΡΑΦΕΙΣΑ ΕΠΙ ΤΗ ΒΑΣΕΙ μόνον των επισήμων Ανακοινωθέντων των Στρατιωτικών και διοικητικών Αρχών, συμπληρωθείσα δε δια της περιγραφής των καταλειφθησών χωρών, των αμεροληπτοτέρων κρίσεων του Ευρωπαικού τύπου, των γνωστών επισήμων εγγράφων και των ειδικών εκθέσεων ή ανακοινώσεων των κατά τόπους Στρατιωτικών και Ναυτικών αρχών», που εξέδωσε το 1929 γράφει για την επιχείρηση την οποίαν ακολούθησε ο φωτογράφος Αλέκος Γαζιαδης, φωτογραφίες του οποίου αναδημοσιεύουμε από το ΕΛ.Ι.Α. και το ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ: «Επι τη αιτήσει της Βουλγαρικής Κυβερνήσεως ζητησάσης την συνδρομήν του Ελληνικού ναυτικού προς μεταφοράν ολοκλήρου της εν Θεσσαλονίκη 7ης Μεραρχίας του Βουλγαρικού στρατού….προτιμηθείσης δ’ όμως κατόπιν υπό των Βουλγαρικών στρατιωτικών αρχών της δια ξηράς μεταφοράς μέρους της βουλγαρικής 7ης Μεραρχίας, εξετελέσθησαν συγχρόνως δια του ελληνικού εμπορικού στόλου η εκ Θεσσαλονίκης μεταφορά μιας ελληνικής Μεραρχίας και η εκ Θεσσαλονίκης εις Δεδεαγάτς μεταφορά μιας βουλγαρικής ταξιαρχίας… Η μεταφορά της ταξιαρχίας ταύτης, δυνάμεως 13.000 ανδρών και 3000 κτηνών υπό τον συνταγματάρχην Μιτώφ, εγένετο δια των ατμοπλοίων «Σπέτσαι», «Ιγγλέση», «Μαρκέτη», «Κύθηρα», «Σοφία», «Θράκη», «Αγία Πελαγία», «Κύπρος», «Ερμούπολις», «Μαργαρίτα». «Βαρβάρα», «Ελπίς», «Αθήναι», «Άσσος», «Πηνειός», «Άγιος Γεώργιος» και «Στενήμαχος», ήτοι εν συνόλω 17. Η κίνησις αύτη εγένετο υπό την προστασίαν του Ελληνικού στόλου, φρουρούντος την είσοδον των Δαρδανελλίων δια της μοίρας των αντιτορπιλλικών, ενώ συγχρόνως έπλεε προς Δεδεαγατς η θωρηκτή μοίρα μετά των ανιχνευτικών.

«Τα μεταγωγικά πλοία που μετέφεραν την βουλγαρική ταξιαρχία»

Η παραπομπή αύτη απέπλευσεν εκ του λιμένος Θεσσαλονίκης επι μιας γραμμής την 9.20 π.μ. της 14ης Νοεμβρίου υπό την οδηγίαν του ευδρόμου «Μυκάλη», ούτινος επέβαινεν ο αρχηγός του Γεν. Επιτελείου του Ναυτικού αντιπλοίαρχος Μ. Ματθαιόπουλος, ηγούμενος του πλού.
Άμα τη παραλλάξει του ακρωτηρίου «Μεγάλον Έμβολον» (Καρά Μπουρνού), η παραπομπή ετάχθη, κατόπιν σήματος της «Μυκάλης», εις 3 φάλαγγας, της αριστεράς ης ηγείτο η «Μυκάλη» της μεσαίας ηγούντο αι «Σπέτσαι», ων επέβαινεν ο συνταγματάρχης κ. Μιτώφ και της δεξιάς ης ηγείτο η «Αγία Πελαγία». Ο χειρισμός ούτος εγένετο μετά δεξιότητος επιμαρτυρούσης την παγκοσμίως παραδεδεγμένην ικανότητα του ημετέρου εμπορικού ναυτικού. Το θέαμα ήτο όντως μεγαλοπρεπές. Αι τρεις φάλαγγες εν τάξει διέσχισαν τα ύδατα του Θερμαϊκού. Αι αποστάσεις μεταξύ των πλοίων ήσαν 400 μέτρα, μεταξύ δε των φαλαγγών 800 μέτρα.

«Η παραπομπή πλέοντας προς Δεδεαγατς»

Την 6.20΄ η παραπομπή παρήλλαξε την Κασσάνδραν, της οποίας ο φάρος ανήφθη δια πρώτην φοράν από της κηρύξεως του Ιταλοτουρκικού πολέμου και απεδόθη εις την διεθνή ναυτιλίαν. Η παραπομπή την νύκτα έπλεε κατάφωτος λόγω απολύτου κυριαρχίας του Ελληνικού στόλου εν τω Αιγαίω η έκτασις δ’αυτής εξικνείτο εις μήκος τριών και ημίσεως χιλιομέτρων και πλάτος δυο χιλιομέτρων. Την 1.30΄ της πρωίας της 15ης Νοεμβρίου παρηλλάχθη ο Άθως εν πλήρει σεληνόφωτι.
Οι Βούλγαροι ενθουσιαζόμενοι εκ του ωραίου θεάματος- Η ανατολή του ηλίου εχρύσιζε τας κορυφάς της Λήμνου, της πρώτης απλευθερωθείσης Ελληνικής νήσου του Αιγαίου. Εν πλήρει τάξει έπλευσεν η παραπομπή προς το Δεδεαγατς, ένθα αφίκετο περί την 1ην ώραν μ.μ. της 15 Νοεμβρίου. Προ του Δεδεαγατς ώρμει από πρωίας μοίρα του στόλου του Αιγαίου, αποτελουμένη εκ των τεσσάρων θωρηκτών «Γ. Αβέρωφ», «Ύδρας», «Ψαρών» και «Σπετσών», εν γραμμή μετώπου, των ανιχνευτών «Λέοντος» και «Πάνθηρος», των τορπιλοβόλων 11 και 14 και του τορπιλλοφόρου «Κανάρη», έτι δε μετά ρυμουλκών φορτηγίδων και πάντων των χρειωδών δια την απόβασιν.

«Νηοπομπή του ελληνικού στόλου, στο λιμάνι»

Πάντα είχον προβλεφθή και υδροφόρον έτι πλοίον ώρμει αυτόσε δια την ύδρευσιν εν ανάγκη των πλοίων της παραπομπής. Ο Ελληνικός στόλος έφερε τας σημαίας μεσιστίους ένεκα του εθνικού πένθους επι τω θανάτω του Πατριάρχου. Ομοίως υπέστειλαν τας σημαίας τα πλοία της παραπομπής. Κατά τον είσπλουν της παραπομπής ο Βουλγαρικός στρατός ήτο παρατεταγμένος επι του καταστρώματος και μόλις αντίκρυσε την ναυτικήν παράταξιν, η οποία εδείκνυε την ναυτικήν ισχύν της συμμάχου χώρας, εξερράγη εις ζητωκραυγάς υπέρ της Ελλάδος. Εις τας ζητωκραυγάς ταύτας μετά ίσου ενθουσιασμού ανταπεκρίνοντο οι ημέτεροι ναύται από των καταστρωμάτων των οικείων πλοίων.

«Εκφόρτωση πλοίου σε φορτηγίδες»

Άμα τω κατάπλω της παραπομπής, φορτηγίδες και ιστιοφόρα εγχώρια πλοία ρυμουλκούμενα υπό των ρυμουλκών και τορπιλλοβόλων παρέλαβον τα πλοία και ήρξατο αμέσως η αποβίβασις, εκτελουμένη μετά ταχύτητος και τάξεως χάρις εις τα ληφθέντα εκ των προτέρων κατάλληλα μέτρα και την επικρατήσασαν την πρώτην ημέραν γαλήνην, ήτις όλως εξαιρετικώς διέκοψε την εν των Αιγαίω από τεσσαρακονθημέρου διαρκούσαν κακοκαιρίαν.

«Το πετρελαιοφόρο "Κούτσης"»

Η απόβασις διεκόπη την νύκτα κατ’αίτησιν του Βουλγάρου ταξιάρχου και επανελήφθη την πρωίαν, εξηκολούθησε δε μετά της αυτής τάξεως παρα την επικρατούσαν την εσπέραν θαλασσοταραχήν και επερατώθη το εσπέρας.
Ήτοι υπό περιστάσεις ουχί πάντοτε ευνοικάς επετεύχθη η αποβίβασις 13.000 ανδρών και 3000 ίππων μετά του υλικού των κλπ. εν διαστήματι 18 ωρών κατά συντεταγμένας μονάδας εις απόστασιν 260 μιλίων από του κυριωτέρου Ελληνικού λιμένος του Πειραιώς, του μόνου διαθέτοντος τοσαύτα μέσα αποβιβάσεως.

«Το ατμόπλοιο "Αγία Σοφία" στο λιμάνι του Δεδεαγατς»

Μετά την απόβασιν ο στόλος απέπλευσεν εκ Δεδεαγατς.
Ο Βούλγαρος ταξίαρχος επεσκέφθη τον υποναύαρχον αρχηγόν, κατά δε την αποβίβασιν αυτού απενεμήθησαν αι κεκανονισμέναι δια κανονιοβολισμών τιμαί. Πολλοί Βούλγαροι αξιωματικοί επεσκέφθησαν τον «Αβέρωφ» και εξέφραζον τας ευχαριστίας των δια τας περιποιήσεις ως έτυχον και την χαράν αυτών δια την υπεροχήν του Ελληνικού Ναυτικού….

«Τα μεταγωγικά πλοία»

Επί της σημασίας των κατά θάλασσαν τούτων επιχειρήσεων μας και ιδίως της μεταφοράς των Βουλγάρων από Θεσσαλονίκης εις Δεδεαγατς, ιδού οποίας εξέφερε κρίσεις –θαυμασμού σχεδόν – η Παρισινή έκδοσις του «Κήρυκος της Νέας Υόρκης»:
Ο ανταποκριτής ετηλεγράφει από το Δεδεαγατς ότι «αι στρατιωτικαί και ναυτικαί επιχειρήσεις ήρχισαν αυτόθι εν συνδυασμώ. Ο Βουλγαρικός στρατός μετά του ιππικού, βοών και μεγάλης προμηθείας υλικού εκστρατείας, μεταφερθείς εκ Θεσσαλονίκης δια Ελληνικών πλοίων, απεβιβάσθη κροτούντων των τηλεβόλων του Ελληνικού στόλου προς χαιρετισμόν της Βουλγαρικής σημαίας.
Ο Ελληνικός στόλος συνώδευε την μεταφοράν μέχρι του λιμένος του Δεδεαγατς. Η θάλασσα ήτο γαληνιαία.

«το Γαλλικόν καταδρομικόν «Ζουριέν δε λα Γκραβιέρ» (JURIEN DE LA GRAVIERE)»

Η μοίρα έφθασε προ του Δεδεαγατς περί την 5ην πρωινήν ώραν της Τετάρτης. Εις τον λιμένα ήτο ηγκυροβολημένον το Γαλλικόν καταδρομικόν «Ζουριέν δε λα Γκραβιέρ» (JURIEN DE LA GRAVIERE), το οποίον μόλις εισήλθεν η μοίρα του Ελληνικού στόλου παρατεταγμένη κατά μέτωπον εχαιρέτισε δια κανονιοβολισμών την σημαίαν της ναυαρχίδος και μετ’ολίγον ανεχώρησε.

«Φορτηγίδες προσεγγίζουν μεταγωγικό πλοίο προς εκφόρτωση ανδρών»

Ο Ελληνικός στόλος ηγκυροβόλησεν εις απόστασιν περίπου 15000 γιαρδών. Ο στόλος των τορπιλλικών και των αντιτορπιλλικών έφθασε περί την μεσημβρίαν εις τρεις φάλαγγας. Η δεξιά και αριστερά φάλαγξ είχεν επι κεφαλής τα εύδρομα «Σφακτηρία» και «Μυκάλη», η δε κεντρική φάλαγξ το εμπορικόν πλοίον «Σπέτσαι», επι του οποίου επέβαινεν ο συνταγματάρχης Μιτώφ, αρχηγός του μεταφερόμενου Βουλγαρικού στρατού. Η παραπομπή ετήρει τας αποστάσεις της παρατάξεως με αξιοθαύμαστον κανονικότητα, ηγκυροβόλησε δε εις τα εκ των προτέρων ορισθέντα σημεία με ακρίβεια ωρολογίου.

«Το θωρηκτό "Ψαρά", λήψη από το "Μυκάλη"»

Τα πληρώματα του «Αβέρωφ» ήρχισαν την αποβίβασιν του στρατού από των πλοίων χωρίς να χάσουν καιρόν. Η αποβίβασις διεξήχθη μετά θαυμαστής τάξεως, άνευ εμποδίων, με κανονικότητα μοναδικήν και ταχύτητα εκπληκτικήν, βοηθήσαντος και του καιρού μεγάλως.

«Το τορπιλλοβόλο πλοίο "15"»

Η τελειότης της οργανώσεως της δυσκολωτάτης ταύτης ναυτικής επιχειρήσεως είνε εύγλωττος απόδειξις της μεγάλης και αδιαφιλονεικήτου επαρκείας και δεξιότητος του Ελληνικού στόλου και του επιτελείου των αξιωματικών.
Λίαν αξιοθαύμαστος υπήρξεν η ταχύτης, με την οποίαν συνηθροίστη εν Θεσσαλονίκη τεραστία δύναμις Ελληνικού εμπορικού ναυτικού, ουδενος αναγκαίου μέτρου παραλειφθέντος και προβλεφθεισών απασών των λεπτομερειών.

«Φορτηγίδες προσεγγίζουν μεταγωγικό πλοίο προς εκφόρτωση ανδρών»

Ο εμπορικός ούτος στόλος, εφ’ου επέβαινον οι Βούλγαροι στρατιώται, καταδεικνύει την μεγάλην επάρκειαν της Ελληνικής ναυτιλίας. Πλοίον ειδικώς κατασκευασθέν προς τούτο ηκολούθει τον εμπορικόν στόλον, φέρον ύδωρ, ίππους και κτήνη.
Ο μεταφερθείς στρατός απετελείτο από την 1ην ταξιαρχίαν της 7ης μεραρχίας του Βουλγαρικού στρατού. Εις το Δεδεαγατς ευρίσκοντο ήδη 25 χιλ. Βούλγαροι υπο την αρχηγίαν του στρατηγού Γκινέφ.
Πολλοί Βούλγαροι αξιωματικοί επεσκέφθησαν τον «Αβέρωφ» διαρκούσης της ημέρας. Εγκαρδιώταται σχέσεις ανεπτύχθησαν μεταξύ των αντιπροσώπων των κατά ξηράν και θάλασσαν δυνάμεων.
Η συνδεδυασμένη αύτη επιχείρησις του Ελληνικού ναυτικού μετά του Βουλγαρικού στρατού υπήρξε το θαύμα Ελληνικής ναυτικής οργανώσεως, υπήρξεν επιχείρησις τιμώσα μεγάλως το Ελληνικόν ναυτικόν, επιχείρησις πλέον ή στρατιωτική, επιχείρησις της οποίας τα πολιτικά αποτελέσματα διαφαίνονται υψίστης σημασίας…»
Αλλά και ολόκληρος ο Αγγλικός τύπος ανωμολόγει πάλιν εξ αφορμής της μεταφοράς του βουλγαρικού στρατού εκ Θεσσαλονίκης εις Δεδεαγατς, την σπουδαιοτάτην κατά τον πόλεμον δράσιν του Ελληνικού Στόλου.
Αι εφημερίδες «Σφαίρα», «Πελ-Μελ», «Ημερήσια Νέα» και το εβδομαδιαίον «Έθνος» ετόνιζον ότι και αι Ελληνικόν Βουλγαρικαί επιτυχίαι εις τα πεδία της Θράκης ωφείλοντο και αύται εις τον στόλον, όστις απέκλεισεν όλας τας εξ Ασίας Τουρκικάς επικουρίας και προεκάλεσε παρα τω εχθρώ την σύγχισιν, την παραλυσίαν και την αδράνειαν.»

ΠΕΤΡΟΣ Γ. ΑΛΕΠΑΚΟΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ

Βιβλιογραφία:

1. Η ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, DAKIN DOUGLAS, έκδοση Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ).
2. Φωτοαρχείο Γεωργίου Π. Αλεπακου - ΕΛΙΑ & Nαυτικού Μουσείου Ελλάδος.-
3. Ηλ. Οικονομόπουλος: Ιστορία του Βαλκανοτουρκικού Πολέμου Έκδοση Αναγνωστοπουλου & Πετράκου εκδ.1929.

Τετάρτη 14 Οκτωβρίου 2009

Ο σεισμός της 28 Ιανουαρίου (9 Φεβρουαρίου) 1893 στη Σαμοθράκη και το τσουνάμι που έπληξε το Δεδέαγατς.

(Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο φύλλο 208 Μάρτιος 2010 της εφημερίδας ‘ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ’)

Οι δραματικές ειδήσεις που είδαμε και ακούσαμε τις τελευταίες ημέρες στην Ινδονησία και στα νησιά Σαμόα μας υπενθυμίζουν τη σεισμικότητα της περιοχής μας που στο παρελθόν έχει δώσει πολλούς και μεγάλους σεισμούς. Ένας από αυτούς συνέβη στη Σαμοθράκη (Εικόνες 2,3 & 4) τη νύκτα της 28 Ιανουαρίου (9 Φεβρουαρίου) του 1893 και σύμφωνα με το καθηγητή Γεωλογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσαλονίκης Σπύρο Παυλίδη είχε μέγεθος 6,8 βαθμών της κλίμακας ρίχτερ.
Ο τότε πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης ζήτησε από καθηγητή Χημείας στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών Α. Χρηστομάνο να μεταβεί στη Σαμοθράκη για να καταγράψει το σεισμό προσφέροντας στη διάθεση του το θωρηκτό ΨAΡΑ (Εικόνα 1) το οποίο θα μετέφερε επίσης διπυρίτη (παξιμάδια), στρατιωτικές σκηνές και λάδι προς ανακούφιση των πληγέντων. Από το βιβλίο στο οποίο κατέγραψε ο Α. Χρηστομάνος τις εμπειρίες του από το ταξίδι αυτό και δημοσιεύτηκε το 1899 «Η ΝΗΣΟΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ και Ο ΣΕΙΣΜΟΣ ΤΗΣ 28 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ (9 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ) 1893» πληροφορούμαστε ότι έφθασαν στη χιονισμένη Καμαριώτισσα στις 4/16 Φεβρουαρίου του 1893 όπου συνάντησαν ένα τουρκικό μεταγωγικό ατμόπλοιο στο οποίο επέβαινε νεαρός ανώτερος αξιωματικός και υπασπιστής του Σουλτάνου, εντεταλμένος να διανείμει στους κατοίκους 1000 άρτους, 200 σανίδες 50 οκάδες καρφοβελόνες και 500 οθωμανικές λίρες. Οι τούρκοι μάλιστα ξαφνιάστηκαν μόλις είδαν το ελληνικό θωρηκτό και δεν θέλησαν να διανείμουν τα βοηθήματα που είχαν φέρει ενόσω ήταν το θωρηκτό εκεί. Ύστερα από κάποιες διαπραγματεύσεις με επιτροπή σαμοθρακιτών αποτελούμενη απο τον λιμενάρχη και υγειονόμο που μιλούσε ελληνικά, τους πρωεστώτες Κων/νο Καραπαναγιώτη και Χατζή Ευάγγελο Παπαμιχαήλο, δυο ιερείς, τον Δήμαρχο Νικόλαο Φαρδύ, τον διερμηνέα και εισπράκτορα των φόρων της τουρκικής κυβερνήσεως Ιωάννη Εμ Μπογιατζή και το δάσκαλο Χρήστο Ρηγόπουλο, βγήκε μια λέμβος από το θωρηκτό στη ξηρά όπου οι ναύτες των «Ψαρών» έστησαν μερικές σκηνές και παρέδωσαν στο Δήμαρχο της Σαμοθράκης 100 σκηνές και 277 σάκους με διπυρίτη. Ο Χρηστομάνος παρατήρησε ότι η Καμαριώτισσα αποτελούνταν από 6 φτωχικές πηλόκτιστες καλύβες από τις οποιες οι πέντε, μεταξύ των οποίων του ζευγαρά, Πέτρου Παπανικολάου, του Αθανασίου Παπαβασιλείου, του καφεπώλου Κωστή Αιβαζή, είχαν υποστεί μεγάλες ζημιές. Σύμφωνα με πληροφορίες που συνέλεξε ο Χηστομάνος και παραθέτει στο βιβλίο του ο σεισμός της Σαμοθράκης εγένετο αισθητός στο Δεδεαγατς, όπου κατέρρευσε μανδρότοιχος, στην Αδριανούπολη, όπου κάποιες παλιές οικίες κατέρρευσαν πολλές δε άλλες λιθόκτιστες βλάφθησαν, μεταξύ των οποίων και ο καθολικός ναός του Αγίου Αντωνίου, του οποίου σχίσθηκε ο κυκλικός θόλος του, επίσης τα Δαρδανέλλια, τη Λήμνο, τη Σάμο, όπου ακούονταν «υποχθόνιοι μυκηθμοί», την Ίμβρο, σε ένα χωριό της οποίας κατέρρευσαν 30 περίπου οικίες, σε μέρος της Μυτιλήνης και της Χίου, στον Τσεσμέ και στο ανατολικό μέρος της Θάσου. Στα Λουτρά όλος ο συνοικισμός που αποτελούνταν από 40 μικρές οικίες κατέρρευσε καταπλακώνοντας μάλιστα τον Τριαντάφυλλο Κάνο με το παιδί του. Από τον έλεγχο των 600 οικιών της Σαμοθράκης ο Χρηστομάνος διαπίστωσε ότι οι 52 κατέπεσαν ακαριαίως, 300-350 κατέστησαν ακατοίκητοι και μόνο 80-100 που ήταν κτισμένες με πλίνθους και λίθους παρέμειναν σώες. Έκανε μάλιστα αυτοψία στις κατεστραμμένες οικίες των Ανδρέα Μαυρογλώσση, Νικολάου Καρελή, Αποστόλου Τσιγγέλια, Λασκαρίνας Αράξενας, Γ. Μανιώτη, Μανωλούδη Σάββα για να διαπιστώσει τη φορά και το μέγεθος του σεισμού. Ιδιαίτερα γλαφυρή είναι η περιγραφή της αντιμετώπισης της ώρας του σεισμού από τους σαμοθρακίτες τη οποία παραθέτομε με την ορθογραφία του πρωτοτύπου πλην του πολυτονικού:
«Απερίγραπτος υπήρξε τότε η σύγχυσις του αίφνης υπό της θεομηνίας καταληφθέντος πληθυσμού. Εις τα πρώτας δονήσεις σπαραξικάρδιος κραυγή τρόμου και οδύνης, εν απαισίω χορώ διασχίζουσα τον αέρα, ανεπέμπετο εξ όλων των σημείων της πόλεως υπό τε ανθρώπων και ζώων, καραδοκούντων την συντέλειαν της καταστροφής. Φωναί σπαραξικάρδιοι και διάτοροι ηκούοντο πανταχόθεν, οιμωγαι των κατακεχωσμένων και πληγωμένων, κραυγαί των γυναικών και των παίδων και εκφωνήσεις ονομάτων, υλακαί κι ωρυγμοί κυνών, φωναί αδιάκοποι πετεινων και ογκηθμοί των ζώων συνεφύροντο εις βοήν χαοτικήν, διακοπτομένην υπό των κατ’απαίσια διαλείμματα ακουομένων πτώσεων των πότε εις μιαν, πότε εις ετεραν συνοικίαν καταρρεουσών οικιών. Φωνή τις, ωσεί υπεράνθρωπος, ηκούσθη τότε, τον κυκεώνα από άκρου εις άκρον της κώμης υπερθορυβούσα «Αμαρτωλοί, που φύγωμεν». Και επάγωσε το αίμα των αγωνιούντων. Συνώδευον δε τον κρότον της δαιμονίας ταύτης συναυλίας η επί πολύ εισέτι ακουομένη βοή του σεισμού και ο βαρύς γδούπος των από το Βρεχού, του Αγ. Γεωργίου και του Φεγγαρίου αποσπωμένων και δι’αλμάτων εις το βάθος των κοιλάδων κυλιομένων βράχων. Αίφνης επήλθε σιγή! Εκ τινός παραθύρου της εξεχούσης οικίας του δημάρχου και εκ του επι δεσπόζοντος σημείου ισταμένου σχολείου διεκρίνετο το υποτρέμον φώς αιωρουμένων λυχνιών. Το μόνον φώς εν τη αβύσσω εκείνη του σκότους, του δέους και της οδύνης! Ολίγον κατ’ολίγον ανέλαμπον φώτα και εις ετέρας οικίας, ως εκάστη βλέπει πάσας τας λοιπάς εν τη δίκην αμφιθεατρου εκτισμένη Σαμοθράκη. Μετ’ολίγον έρριπτον και μεγάλαι πυραί το φώς των εις τας πέριξ, εφώτιζον δε πλήθος έξαλλον αναζητούν τους οικείους, τρέχον και αλαλάζον. Έκτοτε εξηκολούθησαν μεν κατά διαλείμματα πεντάλεπτα περίπου μέχρι της πρωίας της Παρασκευής αι σεισμικαί δονήσεις, ων αι σφοδρότεραι προηγούντο και συνωδεύοντο υπο σεισμικής βοής, αλλ’ ουδείς πλέον προσείχε τον νούν εις αυτάς, το μεν διότι άπαντες επεδίδοντο εις το έργον της διασώσεως των κατακεχωσμένων και της περιθάλψεως των παθόντων, το δε διότι όντως αι δονήσεις εγένοντο ασθενέστεραι. Καθ’ολην την νύκτα ταύτην ουδείς των κατοίκων εκοιμήθη. Κυριευθέντες υπο πανικού τινες εξήλθον γυμνοί, ερρίφθησαν εις τον εκ της τηκομένης χιόνος παχύτατον βόρβορον και έφευγον προς τα ορη. Οι πλείστοι σώσαντες ολίγα σκεπάσματα, εσκήνωσαν εν τω βορβόρω των οδών και διενυκτέρευσαν κλαίοντες και οδυρόμενοι, φοβούμενοι να επιστρέψωσιν εν τω σκότει εις τα εγκαταλειφθείσας οικίας των. Ο Δήμαρχος και ο διδάσκαλος εμέτρησαν την νύκτα ταύτην υπέρ τας εκατόν δονήσεις, σχεδόν δε αδιάλειπτοι. Δίκην φρικιάσεων ήσαν αι μεταξύ αυτών τρομώδεις κυμάνσεις του εδάφους…Εις ταύτα δε προσθετέον ότι είχον κρημνισθή οι κλίβανοι των αρτοποιών και άρτος δεν υπήρχεν, όθεν την τρίτην ή τετάρτην από του σεισμού ημέραν παρ’ολίγον ενέσκηπτεν αληθής λιμός» Συγκλονιστικό είναι και το απόσπασμα των σημειώσεων του Νικολάου Φαρδύ που περιλαμβάνει στο βιβλίο του ο Χρηστομάνος:
«Εν τω χαμογείω οικίσκω οπου καγω κατέφυγον μετά τον τρίτον σεισμόν, ως τω ασφαλεστέρω πάντων μέρει, είδον εισερχόμενον μετά τινά λεπτά άνδρα φέροντα επί των ώμων, ως άλλος Αινείας, την σύζυγόν του, ήτις προ ολίγων ωρών έτεκε. Το παιδίον του αποθανόν τη ώρα του τοκετού, κατέλιπεν εν τη καταρρευσάση οικία, τη δε σύζυγον φέρων επ’ώμου έσωσεν εν τω καταλύματι εκείνω. Μετά τινάς ώρας ήκουσα φωνήν ανθρώπου βοώντος και ολολύζοντος. Ήτο ασθενής οστις απέθνησκε την ώραν εκείνην εν τω πλησίον ετοιμορρόπω και νυν αστέγω οικίσκω του. Μετα το μεσονύκτιον εξήλθον εις επίσκεψιν του χωρίου. Καθ’οδόν απήντησα ανθρώπινον σώμα κείμενον επι της χιόνος και φέρον σημεία ζωής. Ήτο γραία, ήτις έφυγεν εκ της οικίας της, όπως σωθή και παρ’ολίγον απώλετο εκ του ψύχους επι της χιόνος. Ήμην ο πρώτος εξελθων την νύκτα εκείνην δια του βορβόρου και της χιόνος. Την επαύριον αι μορφαί και φυσιογνωμίαι των ανθρώπων παρείχον τι το παράδοξον, οικτρόν! Έντρομοι, ωχροί, περίλυποι, νυσταλέοι, κατηφείς ήσαν άπαντες, μεταξύ αυτών δε τινές και διανοητικώς θορυβηθέντες. Εν Σαμοθράκη πας οικογενειάρχης οφείλει να εισοδεύση εν τω οίκω του κατά το θέρος όλα τα τρόφιμα δια τον χειμώνα και την άνοιξιν. Εν δε ταις συντριβείσαις οικίαις άλλων με τον έλαιον, άλλων ο σίτος απώλοντο…»
Την ώρα του σεισμού σεισμικό κύμα έπληξε την παραλία του Δεδεαγατς (Εικόνες 4, 5 & 6) σύμφωνα με τη μαρτυρία του Σαμοθρακίτη καφετζή Νικολάου Χρυσοστόμου που βρισκόταν εκείνη την ώρα στο Δεδεαγατς. Ας δούμε όμως πως περιγράφει ο Χρυσόστομος το γεγονός με την ορθογραφία και τη σύνταξη του κειμένου:

«Ησθάνθησαν δε και εκεί λιαν ισχυρόν τον τρίτο τιναγμό και ήκουσαν την βοή…αλλα μετά τινα λεπτά, τινές λέγουσι μετά 15 λεπτά, ενώ εισέτι ίσταντο έντρομοι επι της παραλίας και συνεζήτουν, ήκουσαν αίφνης την επιδρομήν κύματος ύψους ωσεί 1 μέτρου, όπερ ριφθέν μετά πατάγου επι της παραλίας, επλημμύρισεν αυτήν εις απόστασιν 40 μέτρων και εισέδυσεν εις μάνδρας, εν αις εφυλάττοντο λέμβοι εις την ξηράν τραβηγμέναι και ανέτρεψεν αυτάς, μεθ ο επέστρεψε πάλιν όθεν εξεκίνησε. Το κύμα προφανώς είχε διεύθυνσιν εκ Μ-Β και δεν διήρκεσεν η πλήμμη πλέον των 2 πρώτων λεπτών, ενώ άμπωτις, δηλαδή επιστροφή των υδάτων, δεν παρετηρήθη….διεδόθη κατόπιν οσμή σεσηπότων ωών (υδροθείου)». Ο Χρηστομάνος βέβαια θεωρεί ότι ίσως η οσμή να οφείλονταν στη σκόνη της «διαβραχείσης και πλήρους ακαθαρσιών ακτής».

Εικόνα 6

Στην διάλεξη που έδωσε ο θρακιώτης καθηγητής Γεωλογίας (Νεοτεκτονικής και Παλαιοσεισμολογίας) στο Πανεπιστήμιο Θεσ/νικης κ.Σπύρος Παυλίδης στις 24-2-2007 στην αίθουσα της Θρακικής Εστίας Θεσ/νικης ανέφερε ότι «στον σεισμό του 1893 που έπληξε την ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ στο βορειο τμήμα της οποίας παρατηρήθηκαν μεταβολές στον υδροφόρο ορίζοντα και καταρρεύσεις βράχων ,ενεφανισθηκαν τότε και ρηγματώσεις στην επιφάνεια του εδάφους μεταξύ των χωριών Θέρμων και Κήπων στους πρόποδες του βουνού και στην ίδια τοποθεσία παρατηρήθηκε καθίζηση της παραλίας,η οποία κατακλύσθηκε από θαλάσσιο κύμα ύψους 5 μέτρων. Στην παραλία της Σαμοθράκης Αγκιστρο καταγράφηκε τότε tsunami ύψους 1 μέτρου όπως και στην παραλία της Αλεξ/πόλεως που προχώρησε στην ακτή σε βάθος 40 μ. Κατέληξε ότι ο κίνδυνος από ένα μελλοντικό σεισμικό γεγονός είναι υπαρκτός κυρίως από τις σεισμικές εστίες της ευρύτερης περιοχή (χερσόνησος Καλλίπολης, κόλπος Σάρρου, Σαμοθράκη ή τάφρος του Βορείου Αιγαίου, μια από τις πλέον ενεργές περιοχές του Ελλαδικού χώρου). Πόλεις λιμενικές εγκαταστάσεις και οικοδομές που είναι χτισμένες σε χαλαρά εδάφη όπως η Κομοτηνή και αρκετές περιοχές της Αλεξανδρούπολης είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες.».

Εικόνα 7

Μήπως θα έπρεπε να το ξανασκεφτούν οι θιασώτες του πετρελαιαγωγού Μπουργκαζ Αλεξανδρούπολης και να λάβουν υπόψη την μεγάλη σεισμικότητα της περιοχής η οποία ενέχει μεγάλους κινδύνους σε τέτοιου είδους κατασκευές ούτως ώστε να αποκλειστεί παντελώς η λύση του υποθαλάσσιου αγωγού μπροστά από την πόλη μας;

ΠΕΤΡΟΣ Γ. ΑΛΕΠΑΚΟΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ

Βιβλιογραφία:

1. «Η ΝΗΣΟΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ και Ο ΣΕΙΣΜΟΣ ΤΗΣ 28 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ (9 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ) 1893/Αν..Χρηστομάνου εκδ.ΕΣΤΙΑ 1899.
2. ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική .εκδ.ΜΕΛΙΣΣΑ.
3. ΓΝΩΜΗ 7/3/2007 Αρθρ. Αγγελ. Δεληγιάννη.
4. Φωτογραφική Συλλογή: Γεωργίου Π. Αλεπάκου-ΕΛΙΑ.

Τετάρτη 8 Ιουλίου 2009

12 ΙΟΥΛΙΟΥ 1913 - Η πρώτη Απελευθέρωση της Αλεξανδρούπολης (DEDEAGATCH)

ΟΠΩΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΕΓΡΑΨΕ Ο ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗΣ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ «ΣΚΡΙΠ»

Εικόνα 1
Η ιστορία της πόλης μας έχει την ιδιαιτερότητα που την θέλει να απελευθερώνεται δυο φορές από τον Ελληνικό Στρατό. Η δεύτερη είναι η γνωστή 14η Μαΐου 1920 ενώ η πρώτη συνέβη στις 12 Ιουλίου του 1913 κατά τη διάρκεια του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου, η έναρξη του οποίου βρήκε το Δεδε αγατς να κατέχεται από του Βουλγάρους.

Ο Ελληνικός στόλος που κυριαρχούσε στο Αιγαίο πέλαγος μετά τις νίκες του στη Ναυμαχία της Έλλης και της Λήμνου κατέλαβε την πόλη που τη βρήκε εγκαταλελειμμένη από τους Βουλγάρους (Εικόνα 1). Ας δούμε πως περιγράφει την όλη επιχείρηση ο ιδιαίτερος ανταποκριτής της εφημερίδος «ΣΚΡΙΠ» στο φύλλο της 20-7-1913 (Εικόνα 2) την οποία αναδημοσιεύουμε για πρώτη φορά από τότε διατηρώντας την ορθογραφία του πρωτοτύπου πλην του πολυτονικού.
«Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΙΣ ΤΟΥ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ - ΠΩΣ ΕΝΕΦΑΝΙΣΘΗ Ο ΙΕΡΑΞ - άγνωστα βουλγαρικά όργια. ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ. 13 Ιουλίου (ιδιαιτέρου ανταποκριτού μας) Πεντήκοντα ώραι παρήλθον από της φυγής των απαισίων Βουλγάρων και εν τούτοις δεν δυνάμεθα έτι να συνελθωμεν εκ του τρόμου και της συντριβής. Τοιαύτη ήτο η δημιουργηθείσα εκ της Βουλγαρικής κατοχής ψυχολογική των κατοίκων Δεδεαγατς κατάστασις, ώστε και μετά την φυγήν των Βουλγάρων και την εμφάνισιν του πρώτου πλοίου του στόλου μας του παραβιάσαντος την ζώνην των τορπιλλών και εμφανισθέντος πρό του λιμένος μας, του «Ιέρακος» (Εικόνα 3) ουδέ μία φωνή έσχε την δύναμιν να ζητωκραυγάση εκδηλούσα τον ενδόμυχον ενθουσιασμόν του Ελληνικού Δεδεαγατς. Την 3ην πρωινήν της 11ης Ιουλίου οι 1200 στρατιώται Βούλγαροι, ως επί τον πλείστον γέροντες και ωπλισμένοι με όπλα παλαιότατα εκείνα δι΄ών οι Ρώσσοι είχον οπλίσει τους Βουλγαρικούς πληθυσμούς κατά τον Ρωσσοτουρκικόν πόλεμον του 1878, μετά των αξιωματικών και αποσκευών συναποκομίζοντες τα τοπομαχικά πυροβόλα των, ηλεκτρικόν προβολέα και πυρομαχικά ως και τα αναρίθμητα οικιακά σκεύη άτινα αξιωματικοί και στρατιώται έκλεψαν ερημώσαντες τας οικίας και τα καταστήματα, επιβάντες αμαξοστοιχίας έφυγαν διά Γιουμουλτζίναν προτιθέμενοι εκείθεν δια των ατραπών της Ροδόπης να εισελθωσιν εις το Βουλγαρικόν έδαφος. Μόνον εκ του σταθμού τούτου ηδύναντο να φύγωσιν διότι είτε προς Δυσμάς είτε προς Ανατολάς έβαινον, θα συλαμβάνοντο υπό του Ελληνικού ή του Τουρκικού στρατού. Προτού εγκαταλείψουν το πολυπαθές Δεδεαγατς έθεσαν πύρ εις τας αποθήκας της παραλίας, απάσας ιδιωτικάς ως και εις σωρούς εμπορευμάτων και τροφών άτινα επίσης ανήκον είς ιδιώτας. Εκ της πυρκαιάς ταύτης ήτις λόγω του πνέοντος ανέμου έλαβε μεγίστας διαστάσεις, ηπειλήθη ολόκληρος η πόλις. Επτά μέγισται αποθήκαι εκάησαν πλήρεις εμπορευμάτων και τροφών και νύν έτι καίονται. Το θέαμα είναι απελπιστικόν. Θεριστικαί μηχαναί, άροτρα, άλευρα έπιπλα αναμίξ καίονται, οδέ εκ της πυρκαιάς καπνός καλύπτει ολόκληρον την πόλιν.

Τα βλέμματα ημών την παραμονήν της εκκενώσεως εστρέφοντο μετ’ ελπίδων προς το Ελληνικόν ανιχνευτικόν του στόλου όπερ επί πολλάς ημέρας περιεπόλει είς απόστασιν 5 μιλλίων από Δεδεαγατς, είς Μάκρην καραδοκούν, την στιγμήν όπως σπεύση είς βοήθειαν ημών. Αποκεκλεισμένοι παντελώς πρό μηνός, εγκεκλεισμένοι διαταγή των Βουλγάρων είς τας οικίας μας, εστερημένοι του Μητροπολίτου μας όν είχον φυλακίσει, εξηρχόμεθα μόνον οσάκις οδηγούμενοι παρα των στρατιωτών Βουλγάρων είς τον περίβολον της Μητροπόλεως, ως πρόβατα επί σφαγήν, ενεκλειόμεθα εκεί όπως υποστώμεν τας ληστρικάς αυτών επιθέσεις. ‘Οσοι επλήρωναν αφίνοντο προσωρινώς ελεύθεροι, οι άλλο εφυλακίζοντο. Ούτως ολίγας ημέρας πρό της εκκενώσεως συνέλεξαν παρά των πτωχών κατοίκων περί τας 1000 λίρας. Αλλά το χείριστον πάντων είναι, ότι, οι μέχρι της χθές εκθειαζόμενοι και θαυμαζόμενοι υπό της Ευρώπης επί πολιτισμώ Βούλγαροι στρατιώται λαμβάνοντες το παράδειγμα από τους αξιωματικούς των προέβησαν εις βιασμούς κατά κορασίδων, ιδίως Μουσουλμανίδων, από ηλικίας επτά ετών και άνω. Ταύτα πάντα γνωρίζουσι καταλεπτώς οι Πρόξενοι οίτινες, ως πληροφορούμεθα, τα εξέθηκαν εις τους αξιωματικούς του στόλου. Εκ Δεδεαγατς παρέλαβεν 240 προκρίτους Ελληνας και 90 εκ Μάκρης όπου και μεταξύ άλλων έσφαξαν τον Θ. Παναγιώτου και Αποστ. Αντωνίου εβδομηκοντούτην γέροντα, αφού προυγουμένως είδε φρικώδη όργια εις βάρος των μελών της οικογενείας του. Πάντα τα πλοιάρια πρό πολλού είχον εγκλείσει εν τω λιμενίσκω φράξαντες το στόμιον αυτού, τα δε επί της ακτής άλλα επυρπόλησαν και άλλα ετρύπησαν.

Διό και αποφασιστικοί τινές λεμβούχοι ηναγκάσθησαν διά των χειρών να μεταφέρωσι ύπερθεν των εν τω λιμενίσκω βυθισμένων πλοίων λέμβον τινά και να σπεύσωσι προς συνάντησιν του Ελληνικού ανιχνευτικού όπερ ειδοποιηθέν περί των διατρεχόντων έσπευσεν αψηφήσαν τον εκ των τορπιλών κίνδυνον να καταπλεύση πρό της πόλεως. Τούτο ήτο ο «Ιέραξ» ούτινος ο κυβερνήτης του αντιπλοίαρχος Αλέξανδρος Κριεζής απεβιβάσθη αμέσως όπως συνεννοηθή μετά των Προξένων και του Μητροπολίτου διά την σύστασιν πολιτοφυλακής, την κατάσβεσιν της πυρκαιάς και των ληπτέων μέτρων διά την ασφάλειαν της πόλεως. Ο αγαπητός μας Μητροπολίτης και οι πρόξενοι Γαλλίας, Αγγλίας, Αυστρίας και Ιταλίας είναι άξιοι της ευγνωμοσύνης των κατοίκων αδιακριτως φυλής και θρησκεύματος διά την προστασίαν ήν παρέσχον είς άπαντας κατά το διάστημα της βαρβαρικής αλήστου μνήμης επιδρομής. Ιδίως ο πρόξενος της Γαλλίας και Ελλάδος κ. Τακέλα παρήξε μεγίστας υπηρεσίας είς τε τους Μουσουλμάνους και Έλληνας.

Την 3ην μ. μ. εξήλθε του «Ιέρακος» ο ύπαρχος αυτού υποπλοίαρχος κ. Π. Αργυρόπουλος όστις συνεννοήθη μετά του Μητροπολίτου και των Προξένων διά την λήψιν συμπληρωματικών ασφαλείας μέτρων μέχρι τής αφίξεως τού επιλοίπου στόλου.
Την 6ην μ. μ. κατέπλευσαν τα θωρηκτά «Σπέτσαι» (Εικόνα 4) και «Ύδρα» (Εικόνα 5) τα αντιτορπιλλικά «Ασπίς» και «Θύελλα» μετα μίαν δε ώραν κατέπλευσεν ο «Αβέρωφ» (Εικόνα 6).
Πάντα τα πλοία ηκολούθησαν την ακτήν του Αίνου συμφώνως προς τας υποδείξεις του κυβερνήτου του «Ιέρακος».

Την επομένην 12ην Ιουλίου λίαν πρωί κατελήφθη η πόλις δι’ αγημάτων του στόλου, αφού κατά την προηγουμένην νύκτα το αντιτορπιλλικόν «Νέα Γενεά» (Εικόνα 7) εκανονιοβόλησε επιτυχώς μικρόν σώμα βουλγαρικού ιππικού όπερ αποσπασθέν της βάσεώς του ελεηλάτει τα επί της παραλίας χωριά.
Πλειότερον πάντων υπέφεραν οι Τούρκοι οίτινες δεν δύνανται να λησμονήσωσι τους 400 αθώους Μουσουλμάνους ούς οι υπό τον Τσερνοπεεφ κομιτατζήδες ελόγχισαν είς τας οδούς κατά την παρ΄αυτών κατά Νοέμβριον κατάληψιν του Δεδέαγατς (Εικόνα 8). Το φρικώδες όνειρον της βαρβαρικής επιδρομής ήρχισε να διαλύεται. Η κυανόλευκος κυματίζουσα υπερηφάνως επί των ιστών των πλοίων βαλσαμώνει τας πληγάς ημών.» (ΣΚΡΙΠ 20-7-1913)
. -
Εικόνα 8
ΠΕΤΡΟΣ Γ. ΑΛΕΠΑΚΟΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ

Βιβλιογραφία:

1. Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ της 20 - 7 - 1913.
2. Φωτογραφική Συλλογή: Γεωργίου Π. Αλεπάκου - ΕΛΙΑ - Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος.

Κυριακή 14 Ιουνίου 2009

Ξένα οικονομικά συμφέροντα στο "ΔΕΝΔΡΟ ΤΟΥ ΕΡΗΜΙΤΗ" - DEDE AGATCH.

(Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο φύλλο 210 Μάρτιος 2010 της εφημερίδας ‘ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ’)

Το τελευταίο διάστημα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρακολουθούμε τις εξελίξεις αναφορικά με τον αγωγό Μπουργκαζ (Burgas ή Бургас) - Αλεξ/πολης που εθνικά και οικονομικά συμφέροντα αποφάσισαν να κατασκευάσουν ερήμην της βούλησης των κατοίκων της πόλης μας. Ο αγωγός αυτός θα κατασκευαστεί και θα ανήκει στην ιδιοκτησία της Trans - Balkan Pipeline B.V. που έχει έδρα στην Ολλανδία. Σε αυτή την εταιρία το 51% των συμμετοχών θα ανήκει στο Burgas - Alexandroupolis Pipeline Consortium, μια κοινοπραξία των Ρωσικών Transneft, Rosneft και της Gazprom Neft. Η Βουλγαρική Burgas - Alexandroupolis Project Company - BG κατέχει το 24.5% των συμμετοχών, το Ελληνικό consortium HELPE S.A. - THRAKI S.A., μια κοινοπραξία των Ελληνικών Πετρελαίων ΑΕ και της Θράκης ΑΕ η οποία ανήκει στην Prometheus Gas και στο Latsis Group κατέχει το 23.5%, ενώ η Ελληνική κυβέρνηση το 1%. Όμως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει για πρώτη φορά στην ιστορία της πόλης αυτής αφού και η ίδια η δημιουργία της είναι αποτέλεσμα ξένων οικονομικών και εθνικών συμφερόντων. Όπως οι πόλεις της Ισμαηλίας (al - Ismailia) , του Σουέζ (Suez) και του Πορτ Σαιντ (Port Said) οφείλουν την ύπαρξη τους στη διώρυγα του Σουέζ έτσι και το Δεδε αγατς ιδρύθηκε το 1872 από την Εταιρεία Σιδηροδρόμων της Τουρκίας στην Ευρώπη η οποία υποχρεώθηκε να κατασκευάσει στην απομακρυσμένη περιοχή του Δεδε αγατς έναν θαλάσσιο σταθμό για να συνδέει την Κωνσταντινούπολη με τη Βιέννη και ο οποίος θα λειτουργούσε επίσης ως λιμάνι για την αναπτυσσόμενη Αδριανούπολη (Edirne) .
ΤΟ ΟΝΟΜΑ
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η ονομασία της περιοχής από την οποία πήρε το όνομα της αυτή η πόλη - Δεδε αγατς (Dédéagatch) - ξεκινά από την κατάκτηση της χώρας από τους Οθωμανούς στα τέλη του 14ου αιώνα. Όλη η περιοχή από το Δέλτα του Έβρου μέχρι τη Μάκρη ήταν διάσημος κυνηγότοπος όπου προηγουμένως οι βυζαντινοί αυτοκράτορες κυνηγούσαν καθόσον «μέγα δάσος εξετείνετο μέχρι της αξένου ακτής, ένθα σήμερον η πόλις, κρυσφήγετον διαβοήτου ληστείας….Πόσον άγριος ήν ο τόπος ούτος», λέει ο Αχιλλέας Σαμοθράκης υπό το ψευδώνυμο Σαρπηδών το 1897. «Κέντρο θηραμάτων», αναφέρει για την περιοχή μας ο Α. Ποιμενίδης, «μοναδικός χώρος της όλης πατρίδος μας…Αγριογούρουνα, ζαρκάδια, λύκοι, τσακάλια κλπ τον επισκέπτονταν τις νύχτες. Κέντρο ήταν κυνηγητικών περασμάτων. Ορτύκια, τρυγόνια, μπεκάτσες, φασσοπερίστερα, υδρόβια και κύκνοι.». Στη περιοχή αυτή βρισκόταν το Σουλτανικό πάρκο που περιγράφει στο δεκάτομο έργο, το «Seyahatname» (βιβλίο των ταξιδίων) ο Εβλια Τσελεμπί (Evliya Çelebi) ο διάσημος αυτός Οθωμανός περιηγητής του 17ου αιώνα, που γυρω στα 1667 περιηγήθηκε στην περιοχή. Για το πάρκο αυτό λέει ότι «πρόκειται για ένα τεράστιο δάσος που σκεπάζει μια ολόκληρη οροσειρά του Αίμου. Αγέλες από σαράντα χιλιάδες κέλητες, φοράδες και ατίθασα πουλάρια ξεχειμωνιάζουν στις πλαγιές του». Επίσης μαθαίνουμε ότι όλη η περιοχή ανήκε στο Καζα των Φερών από τον οποίο αποσπάσθηκε το “βοεβοδελίκ” της Μάκρης και ήταν Σουλτανικό Βακούφι του Βαγιαζήτ Βελή Χαν (Εικόνα 1). Ποιος είναι όμως ο Βαγιαζήτ Βελή Χαν; Πρόκειται για τον Βαγιαζήτ τον δεύτερο (σουλτάνος από το 1481 έως το 1512) υιό του Μωάμεθ του Πορθητή που γεννήθηκε στο Διδυμότειχο και μάλιστα πέρασε από την περιοχή μας το 1490 όπως μαθαίνουμε από την Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας του Ι. Χάμμερ τόμος 3ος σελ.30 «εξήλθεν επι θήραν προς την Αδριανούπολιν, τα Κύψελα και την Κουμουλτζίναν, είτα δε επανήλθεν εις Αδριανούπολιν…». Επηρεασμένος από τους «ουλεμάδες», ερμηνευτές του ισλαμικού νόμου, και από μεγάλους αξιωματούχους, ευθυγραμμισμένος μαζί τους, ο Βαγιαζήτ επανέφερε κτήματα αφιερωμένα σε φιλανθρωπικούς και θρησκευτικούς σκοπούς, τα οποία είχε δημεύσει ο σουλτάνος Μωάμεθ προς όφελος του κράτους. Για το λόγο αυτό και οι τίτλοι κυριότητας που δόθηκαν από τους Σουλτάνους στην πόλη του Δεδε αγατς αναφέρουν ότι προέρχονται από τα αφιερώματα Μπεγιαζητ όπως έγινε με τον Ιερό Ναό του «ΑΓΙΟΥ ΙΩΣΗΦ» των καθολικών στο Dedeagatch και το παρακείμενο Επισκοπείο που περιήλθαν στην κυριότητα του Τάγματος των ελαχίστων Φραγκισκανών Μοναχών από αγορά δυνάμει αυτοκρατορικού τίτλου κυριότητος επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις 15 Ιουνίου 1896 από τα αφιερώματα Μπεγιαζίτ. (Εικόνα 2)
Στην κατάκτηση της περιοχής συντέλεσαν και οι δερβίσηδες του τάγματος των Μπεκτασήδων που ήταν για το Ισλάμ ότι οι Ναίτες ιππότες για τη Δύση. Αυτοί καταλάμβαναν για το Σουλτάνο χριστιανικές περιοχές και σε ανταμοιβή των υπηρεσιών τους έπαιρναν από το Σουλτάνο γη όπου κατασκεύαζαν ξενώνα και συνέχιζαν τη μυστικιστική ζωή τους με αγροτικές, οικονομικές κοινωνικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Απαραίτητη προϋπόθεση για να διατηρήσουν το βακούφι που τους είχε παραχωρήσει ο Σουλτάνος ήταν να παρέχουν φροντίδα στους διερχόμενους. Ένα τέτοιο μοναστήρι (τεκές) υπήρχε πάνω στο λόφο των Λουτρών όπου από τον Εβλιά Τσελεμπί μαθαίνουμε ότι όταν πέρασε από εκεί βρήκε δερβίσηδες γυμνοπόδαρους που ζούσαν σας ερημίτες. (Εικόνα 3) Κάποιος λοιπόν από τους δερβίσηδες ζούσε - όπως και οι χριστιανοί αναχωρητές σε άλλα μέρη - στα δέντρα της περιοχής και έτσι πιθανόν να ονομάστηκε η περιοχή το δέντρο του ερημίτη καλόγερου. Όμως αυτός ο δερβίσης δεν ήταν ένας απλός καλόγερος αλλά ήταν ένας Dede. Dedes ή Babas ήταν οι τίτλοι που έπαιρναν οι πνευματικοί ηγέτες των δερβίσηδων. Ο Αχιλλέας Σαμοθράκης (Σαρπηδών) μας λέει για τον ερημίτη αυτό τα εξής: «Λέγεται ότι εις ο μέρος υψούται νυν ο φάρος υπό γηραιάν δρυν εμόναζεν Οθωμανός ερημίτης, εις ον οφείλεται και η ονομασία της πόλεως, δένδρον του ερημίτου. Δάσος μέγα εξετείνετο μέχρι της αξένου ακτής ενθα σήμερον η πόλις κρυσφήγετον διαβοήτου ληστείας, ης τα φοβερά άθλα διασώζονται ως απαίσια παράδοσις. Πόσον άγριος ήν ο τόπος. Μόνον ο ερημίτης ηδύνατο να κατοικήσει εκεί εντρυφών εν τη αγριότητι του τόπου και απολαύων της βροντοφώνου μουσικής των επι της ακτής θραυομένων λυσσαλέων του νώτου κυμάτων. Και μόνο η σκληρά δρυς περιφρονούσα πάντα ανθρώπινον φόβον ην η σιωπηλή σύντροφος του θεολήπτου αυτού ανθρώπου.» Λιγότερο πάντως πιθανό είναι ο Dede αυτός να προήλθε από τον τεκέ της Μάκρης καθόσον ο Εβλιά Τσελεμπί δεν αναφέρει καθόλου ότι υπήρχαν δερβίσηδες όπως αναφέρει για άλλες πόλεις και χωριά. Ο τεκές της Μάκρης φαίνεται πως εξυπηρετούσε τις θρησκευτικές ανάγκες των γενιτσάρων που υπήρχαν εκεί γι’αυτό και καταστράφηκε μαζί με τους ιερείς του όπως λέει ο Μ. Μελίρρυτος από το Σουλτάνο Μαχμούτ το Β΄ που διέλυσε το σώμα το γενιτσάρων το 1826.
Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
Ο τεκές των Λουτρών υπήρχε κατεστραμμένος το 1831 που πέρασε από την περιοχή ο Adolphus Slade, υποπλοίαρχος του Βρετανικού Ναυτικού, ο οποίος στο Βιβλίο του «RECORDS OF TRAVELS IN TURKEY, GREECE AND A CRUISE IN THE BLACK SEA WITH THE CAPITAN PASHA IN THE YEARS 1829, 1830 AND 1831» μεταξύ άλλων περιγράφει ένα ταξίδι του που έκανε με πλοίο εμπορικό από την Αδριανούπολη μέχρι την Αίνο-ήταν πλωτός ο ποταμός Έβρος-Περιγράφει λοιπόν ότι πάνω στο λόφο βρήκε ένα τεκέ και ένα μαυσωλείο που περιείχε τους τάφους πέντε δερβίσηδων. Ο ηγέτης αυτών πληροφορήθηκε ότι λεγόταν Ibrahim Baba του τάγματος των μπεκτασήδων. Πέντε μίλια μακρύτερα βρήκε τον τάφο ενός άλλου άγιου των μπεκτασήδων, του Nefes Baba που είχε έρθει από την Καλλίπολη με τους πρώτους τούρκους κατακτητές και ίδρυσε εκεί ένα τεκέ. Ο Nefes σύμφωνα με τις πληροφορίες που συγκέντρωσε ο Slade ήταν υιός πρίγκιπα. Μερικά μίλια μακρύτερα ήταν ένας τρίτος μπεκτασίδικος τεκές που περιείχε τον τάφο του Rustem Baba.
Μέχρι την έλευση του σιδηροδρόμου και την κατασκευή του πρώτου λιμανιού η περιοχή του Δεδε αγατς ήταν τόπος έρημος και ακατοίκητος, «γιαμπαν γιερ», όπως έγραψε στις 29.5.1872 ο εκπαιδευτικός από την Αίνο Νικόλαος Χατζόπουλος. Ο Γαλλικός γεωγραφικός οδηγός «Em. Isambert, Itinéraire descriptif, historique et archéologique de l’Orient. I. Grèce et Turquie d’Europe, 16ο, Παρίσι (Guides Joanne)», που εκδόθηκε το 1861 αναφέρει για τη διαδρομή από Φέρες μέχρι τη Μάκρη «σύντομα θα κατευθυνθούμε στα παράλια του Αιγαίου πελάγους και ακολουθούμε το δρόμο μέχρι την Μάκρη μέσω μιας γραφικής διαδρομής που θυμίζει αυτή της La Corniche». Στο χάρτη που περιέχεται μάλιστα στις πρώτες σελίδες βλέπουμε τον οδικό άξονα Κωνσταντινούπολης - Θεσσαλονίκης να περνά από τις Φέρες και τον Άβαντα (Dervend) , ενώ πουθενά δεν φαίνεται το Δεδε αγατς. (Εικόνα 4)
Επιπλέον σε χάρτη που περιέχεται στο βιβλίο «ETHNOGRAPHIE de la TURQUIE D’EUROPE» του G. Lejean που εκδόθηκε το 1861 δεν φαίνεται να υπάρχει οικισμός στη περιοχή του Δεδε αγατς. (Εικόνα 5) Αντίθετα σε αντίστοιχο Γαλλικό οδηγό «Itineraire descriptif, historique et archeologique de l'Orient, / par le Dr Emile Isambert», που εκδόθηκε τα χρόνια 1873-1883 γίνεται αναφορά για το Δεδε αγατς «ένας δρόμος κατά μήκος της θάλασσας, απότομος μερικές φορές, οδηγεί από το Δεδεαγατς στην Μάκρη, ένα ελληνικό χωριό, κοντά στο ακρωτήρι Σέρρειον». Στην «ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΥΠ’ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΝ ΈΠΟΨΙΝ ΤΗΣ ΘΕΟΣΩΣΤΟΥ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ» του Μ. Μελιρρύτου που εκδόθηκε το 1871, περιγράφονται τα χωριά του Καζα Φερρών που περιλαμβάνει πλέον και τον παλαιό Καζά της Μάκρης: Οκούφι (Λυκόφη), Πασμακτζι (Τριφύλι), Καβατζί Κιοι (Λευκίμη), Πισμάν Κιοι (Μάνθεια), Τεκές (Ταύρη), Μαρχαμλί (Θυμαριά), Ταχτατζίκι (έχει εγκαταλειφθεί προ του 1920), Δουγάν Ασαρ (Αισύμη), Δομούζ Δερε (Νίψα), Βαλι Κιοι, Δουρ Βαλί Κιοι (Πυλαία), Λουτζά Κιοι (Λουτρά), Τζαμερεν (Πεύκα), Ρουμτζιούκι (Δωρίσκος), Δερβέντι (Άβαντας), ενώ τα χωριά της Μάκρης : Ποταμός, Γενι Κιοι (Ιάνα) και Τζοβάν Κιοι (Συκορράχη). Πουθενά δεν αναφέρεται το Δεδε αγατς παρά μόνο στην 12η σελίδα γράφει «…από του ειρημένου Π. Λαγω μέχρι του κόλπου του εγγύτατα της Αίνου, εν τω μεταξύ δε του παραλίου τούτου απαντώμεν τέσσαρας άλλους αυλιζομένους λιμένας, τον του Μουμπαγια, της Μαρωνείας, Μάκρης και Διδ-αγάτσι όπου σήμερον οικοδομείται σιδηρόδρομος μέχρις Αδριανουπόλεως.»
Η ΊΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Γιατί όμως έγινε στο Δεδε αγατς σιδηρόδρομος και λιμάνι; (Εικόνα 6) Οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής ήθελαν να κυριαρχήσουν στον Οθωμανικό χώρο και εποφθαλμιούσαν να έχουν τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή στη διανομή της κληρονομιάς του μεγάλου ασθενούς, της καταρρέουσας δηλαδή Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το πρόσωπο κλειδί πίσω από τις ξένες επενδύσεις στους βαλκανικούς σιδηροδρόμους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν ο Βαρώνος Maurice de Hirsch, ένας από τους μεγαλύτερους επιχειρηματίες της Ευρώπης, ο οποίος αν και γεννήθηκε Γερμανός απέκτησε μετα τη Βελγική, Γαλλική και Αυστριακή υπηκοότητα γιατί το χρήμα δεν έχει εθνικότητα. (Εικόνα 7) Ο Hirsch ίδρυσε στις 5.1.1870 την «SOCIETE IMPERIALE DES CHEMINS DE FER DE TURQUIE D’EUROPE» ως κατασκευαστική εταιρία και 10 ημέρες μετά ίδρυσε την «COMPAGNIE GENERALE POUR L’EXPLOITATION DES CHEMINS DE FER DE TURQUIE D’EUROPE» με κύριους χρηματοδότες τη Γαλλική «SOCIETE GENERALE DE PARIS», την Αγγλο Αυστριακή «BANK OF VIENNA» και τη «BANQUE BISCHOFSHEIM DE HIRSCH» των Βρυξελών. Το σχέδιο του Hirsch για τους σιδηροδρόμους ενθουσίασε την Οθωμανική Διοίκηση γιατί έδινε λύση στη προβληματική συγκοινωνία της Αυτοκρατορίας. Την Διοίκηση ενδιέφερε επίσης να συνδεθεί ο αγροτικός τομέας που αναπτυσσόταν με τη βοήθεια της τεχνολογίας με τις παγκόσμιες αγορές μέσω των Οθωμανικών λιμανιών. Ίσως πιο σημαντική σκέψη ήταν η έγνοια για τον εφοδιασμό της Κωνσταντινούπολης με τρόφιμα από την περιφέρεια, ενώ επίσης οι σιδηρόδρομοι θα μπορούσαν να αυξήσουν τους φόρους που συλλεγόταν από την επαρχία. Από την άλλη οι ξένοι επενδυτές όχι μόνο αποκτούσαν οικονομικά προνόμια στην εκμετάλλευση των γραμμών αυτών αλλά είχαν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν τις αγορές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας για την προώθηση των ευρωπαϊκών βιομηχανικών προϊόντων.
Έτσι οι μηχανικοί που σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό από την Αίνο Νικόλαο Χατζόπουλο επισκέφτηκαν ήδη από το 1847 την περιοχή όπως ο Γάλλος μηχανικός Ποαρέλ ή ο επίσης Γάλλος μηχανικός Βίλεν μπορεί να στάλθηκαν από την Οθωμανική κυβέρνηση για να μελετήσουν την πλωιμότητα του Έβρου ποταμού που γινόταν όλο και πιο δυσχερής λόγω των συνεχών προσχώσεων, αλλά και τη δημιουργία νέου λιμένος, αφού το λιμάνι της Αίνου είχε πάψει να είναι λειτουργικό, ταυτόχρονα έδωσαν πολύτιμες πληροφορίες που αξιοποίησε ο Hirsch. Η δημιουργία λοιπόν λιμανιού στο Δεδε αγατς ήταν απαραίτητος όρος του όλου εγχειρήματος προκειμένου να είναι επικερδής η εκμετάλλευση της γραμμής Κωνσταντινούπολης-Βιέννης ταυτόχρονα όμως εξυπηρετούσε και τα σχέδια της Οθωμανικής Διοίκησης όπως αναφέραμε προηγουμένως τη στιγμή που ο ποταμός Έβρος έπαυε να είναι πλώιμος.
H δημιουργία συνεπώς του Δεδε αγατς οφείλεται στη δραστηριότητα ξένων εταιρειών που ανέλαβαν μεγάλα έργα υποδομής στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Ο πρώτος οικισμός ιδρύθηκε το 1872 από την «COMPAGNIE GENERALE POUR L’EXPLOITATION DES CHEMINS DE FER DE TURQUIE D’EUROPE», η οποία ανέλαβε επίσης να κατασκευάσει έναν θαλάσσιο σταθμό για να συνδέει την Κωνσταντινούπολη με τη Βιέννη και ο οποίος θα λειτουργούσε ως λιμάνι για την αναπτυσσόμενη Αδριανούπολη (Edirne). Το 1873 έγιναν τα πρώτα σχέδια για το λιμάνι από τον Α. Guerard και τον L. Dussaud της εταιρίας Dussaud Brothers που κατασκεύασε και τις αποβάθρες της Σμύρνης όπως επίσης του Χερβούργου (Cherbourg), της Μασσαλίας (Marseilles), της Μπρεστ (Brest), της Τουλόν (Toulon), της Τριέστης (Trieste), του Αλγερίου (Algiers), του Σουέζ (Suez) και του Πόρτ Σαιντ (Port Said). Μεταγενέστερα σχέδια έγιναν από τον Aslan το 1890 και τέλος από τον Conrand Schokke το 1910. Έτσι εξηγείται γιατί οι αποθήκες που κατασκευάσθηκαν στο λιμάνι του Δεδε αγατς και καταστράφηκαν από τους βομβαρδισμούς του 1915 είναι παρόμοιοι με τις αποθήκες της Σμύρνης. Κατασκευάσθηκαν από την ίδια εταιρία. (Εικόνα 8,9)

ΠΕΤΡΟΣ Γ. ΑΛΕΠΑΚΟΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ

Βιβλιογραφία:
1. RALF ROTH AND MARIE-NOELLE POLINO: THE CITY AND THE RAILWAY IN EUROPE, HISTORICAL URBAN STUDIES.
2. Θ Αποστολίδης: Αγγελος Χ. Ποιμενίδης ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ.
3. Αχ. Σαμοθράκης: Σαρπηδών, ΘΡΑΚΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ.
4. Ν. Χειλαδάκης: ΕΒΛΙΑ ΤΣΕΛΕΜΠΙ, ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.
5. Ι. Χάμμερ: Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τ. 3ος.
6. Halil İnalcık, Donald Quataert: An economic and social history of the Ottoman Empire, 1300-1914.
7. Μ. Μελίρρυτος: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΥΠ’ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΝ ΈΠΟΨΙΝ ΤΗΣ ΘΕΟΣΩΣΤΟΥ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ» Ανάτυπο από τον πρώτο τόμο της "Θρακικής Επετηρίδας", Μορφωτικός Όμιλος Κομοτηνής.
8. Adolphus Slade: RECORDS OF TRAVELS IN TURKEY, GREECE AND A CRUISE IN THE BLACK SEA WITH THE CAPITAN PASHA IN THE YEARS 1829, 1830 AND 1831
9. Σ.Καργάκος: «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ».
10. Guides Joanne Em. Isambert: Itinéraire descriptif, historique et archéologique de l’Orient. I. Grèce et Turquie d’Europe, 16ο, Παρίσι.
11. G. Lejean: ETHNOGRAPHIE de la TURQUIE D’EUROPE».
12. Dr Emile Isambert: Itineraire descriptif, historique et archeologique de l'Orient.
13. Μ. Πατέλη: ΑΛΕΞΑΝΡΟΥΠΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΠΑΝΟΡΑΜΑ.
14. Ralf Roth, Günter Dinhobl: Christianity and Islam Under the Sultans, F. W. Hasluck, Margaret M. Hasluck Across the Borders.
15. Anna Frangoudaki, Çağlar Keyder: Ways to modernity in Greece and Turkey.
16. Ι. Ασημάκη: Η καθολική Εκκλησία στη Δ.Θράκη.
Φωτογραφική συλλογή: Γεωργίου Π. Αλεπάκου
Μετάφραση κειμένου: από τα Αγγλικά Χρυσούλα Αλεξάκη.
Μετάφραση κειμένου: από τα Γαλλικά Χριστίνα Καρκαντή.

Τρίτη 9 Ιουνίου 2009

Δικηγόροι Πολιτικοί από τον Έβρο 1920 - 2007.

(Αριθ. Φύλλου 49 Απρίλιος 2008 ΝΟΜΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ)

Είναι γνωστό ότι οι Δικηγόροι, και λόγω του λειτουργήματος, πλειοψηφούν στη Βουλή, ως αντιπρόσωποι του Ελληνικού λαού, στη διεκπεραίωση του Νομοθετικού της έργου. Έτσι και στον Νομό Έβρου, αμέσως μετά από την απελευθέρωση της Θράκης το 1920, οι Δικηγόροι ήταν από τους πρώτους που αναμείχθηκαν με τη πολιτική και πολλοί απ΄ αυτούς εκπροσώπησαν τον λαό του Έβρου στο Ελληνικό Κοινοβούλιο! Τρεις μάλιστα από αυτούς (Φίλιππος Μανουηλίδης, Γρηγόριος Χρυσοστόμου και Απόστολος Φωτιάδης), τίμησαν τον Νομό Έβρου και τον Νομικό κόσμο της περιοχής και από τα Υπουργικά χαρτοφυλάκια που τους εμπιστεύθηκαν σε διάφορες Κυβερνήσεις.





1960: Ο Γ. Γρίβας στον Αρδα.






Τους διακριθέντες Εβρίτες δικηγόρους – πολιτικούς που άσκησαν κοινοβουλευτικά, και κυβερνητικά, αξιώματα και προσέφεραν με το δικό του τρόπο ο καθένας στην υπόθεση ανάδειξης και προβολής του Έβρου στο Ελληνικό Κοινοβούλιο και την κεντρική Κυβέρνηση, καθώς και αυτούς που άσκησαν καθήκοντα αιρετού Δημάρχου και Νομάρχου, θα επιχειρήσουμε να καταγράψουμε με αυτό το σημείωμα, με χρονολογική σειρά εκλογής τους!





1961: Ο Γεώργιος Παπανδρέου στην Αλεξ/πολη.






Μανουηλίδης Φίλιππος: Έμπορος και Δικηγόρος από τη Ραιδεστό. Γεννήθηκε το 1884. Εκλέχθηκε πληρεξούσιος Ραιδεστού στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση το 1920, στη Δ΄ Εθνοσυνέλευση το 1923 και στη Β΄ περίοδο της Βουλής το 1928, με το Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (Αλ. Παπαναστασίου). Μετά την απελευθέρωση εκλέχθηκε και πάλι Βουλευτής Έβρου με την Εθνική Πολιτική Ένωση (Σ. Βενιζέλος – Γ. Παπανδρέου) στις εκλογές της 31/3/1946, και στις εκλογές της 3/5/1950 (Γ. Παπανδρέου). Διετέλεσε Υπουργός Εσωτερικών στις Κυβερνήσεις Θ. Σοφούλη.





18-9-53: Ο Γεώργιος Παπανδρέου στην πόλη μας.






Πανταζίδης Χριστόφορος: Γεννήθηκε το 1895. Εκλέχθηκε Βουλευτής Έβρου στη Δ΄ Εθνοσυνέλευση το 1923, ως ανεξάρτητος. Επανεκλέγεται Βουλευτής στην Α΄ Περίοδο της Βουλής το 1926 με το κόμμα των Φιλελευθέρων, στη Β΄ Περίοδο το 1928, στη Γ΄ Περίοδο το 1932 και στη Δ΄ Περίοδο το 1993, με το ίδιο κόμμα. Μετά την απελευθέρωση πολιτεύθηκε με το κόμμα των Φιλελευθέρων στις εκλογές της 5/3/1950 αλλά δεν επανεξελέγη Βουλευτής. Ιωαννης Μιχ.Υπερείδης: Δικηγόρος Αλεξανδρούπολης. Ηταν υποψήφιος βουλευτής του Εθνικού Ριζοσπαστικού Κόμματος του Στρατηγού Γεωργίου Κονδύλη στις εκλκογές του 1932. Χρυσοστόμου Γρηγόριος: Δικηγόρος Αλεξανδρούπολης. Γεννήθηκε το 1900 και ήταν Δικηγόρος. Εκλέχθηκε Βουλευτής Έβρου με το κόμμα των Φιλελευθέρων (1932-1933) και τη Δ΄ Περίοδο της Βουλής (26.1.1933 και 4.8.1936). Μετά την απελευθέρωση επανεκλέχθηκε Βουλευτής Έβρου με το κόμμα των Φιλελευθέρων στις εκλογές της 31.3.1946 και 5.3.1950. Διετέλεσε Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας και υπήρξε ο βασικός εισηγητής του κόμματος των Φιλελευθέρων στην Αναθεώρηση του Συντάγματος του 1952.





30-4-1958: Ο Σοφοκλής Βενιζέλος στην Αλεξ/πολη.






Μητσόπουλος Βασίλειος: Δικηγόρος Αλεξανδρούπολης. Γεννήθηκε το 1885. Εκλέχθηκε Βουλευτής Έβρου με το Λαϊκό Κόμμα στις εκλογές της 31/3/1946 και με τον Ελληνικό Συναγερμό (Στρατηγού Αλ. Παπάγου), στις εκλογές της 9/9/1951 και 16/11/1952. Δαπέργουλας Παναγιώτης: Δικηγόρος Αλεξανδρούπολης. Γεννήθηκε το 1889. Εκλέχθηκε Βουλευτής Έβρου του Λαϊκού Κόμματος την 18 Μαρτίου 1948 στη θέση του αποβιώσαντος Βουλευτή Τηλέμαχου Αναγνώστου. Σδρόλλας Παναγιώτης: Γεννήθηκε το 1875 και ήταν δικηγόρος. Εκλέχθηκε Βουλευτής Έβρου με το κόμμα των Φιλελευθέρων στη Γ΄ Αναθεωρητική Βουλή το 1926 και διετέλεσε συνεχώς Βουλευτής μέχρι την 4η Αυγούστου 1936. Επίσης χρημάτισε και Βουλευτής Αδριανουπόλεως στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση του 1920. Στειρόπουλος Νικόλαος: Δικηγόρος Αθηνών. Γεννήθηκε το 1929 και εκλέχθηκε Βουλευτής Έβρου με το κόμμα των Προοδευτικών (Σπ. Μαρκεζίνης), στις εκλογές 29/10/1961 συνεργαζόμενος με την Ένωση Κέντρου και στις εκλογές της 16/2/1964 μέχρι 21/4/1967 συνεργαζόμενος με την Ε.Ρ.Ε. Τριανταφυλλίδης Ιωάννης: Δικηγόρος Αλεξανδρούπολης. Γεννήθηκε το 1923. Εκλέχθηκε Βουλευτής Έβρου με το Κόμμα Αγροτών Εργαζομένων (Αλ. Μπαλτατζής) στις εκλογές 16/2/1956 και με το ΠΑΜΕ στις εκλογές της 11/5/1956. Παρέμεινε Βουλευτής μέχρι 20/9/1961. Φραγκάκης Εμμανουήλ: Δικηγόρος Αλεξανδρούπολης. Γεννήθηκε το 1905. Εκλέχθηκε Βουλευτής Έβρου με την Ε.Π.Ε.Κ. (Πλαστήρας) από 9.9.1961 μέχρι 15.11.1952. Φωτιάδης Απόστολος: Δικηγόρος Αλεξανδρούπολης. Κατάγεται από τις Καστανιές Έβρου. Εκλέχθηκε Έβρου με το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές της 18.6.1989, 5.11.1989, 8/4/1990, 22/9/1996, 2000 και 2004. Διετέλεσε Υφυπουργός Γεωργίας από τον Ιανουάριο του 1996 μέχρι τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους και Οικονομικών από τον Απρίλιο του 2000 μέχρι τον Μάρτιο του 2004. Επίσης διετέλεσε Γενικός Γραμματέας Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας από τον Οκτώβριο του 1996 μέχρι τον Δεκέμβριο του 1997. Στις εκλογές της 16ης Σεπτεμβρίου 2007 δεν επανεκλέγει. Ζαμπουνίδης Νικόλαος: Κατάγεται από τη Ζώνη Ορεστιάδας. Εκλέχθηκε Βουλευτής Έβρου με το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές της 18/6/1989, 5/11/1989, 8/4/1990, 22/9/1996 και 2000. Από τον Νοέμβριο 1993 μέχρι τον Αύγουστο του 1996, διετέλεσε Γενικός Γραμματέας Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Πρόεδρος του ΟΠΑΠ και Γεν. Γραμματέας Περιφέρειας Θεσσαλίας. Εκλέχθηκε Νομάρχης Έβρου στις εκλογές του 2002 και από 1/1/2003 μέχρι σήμερα είναι Νομάρχης Έβρου. Δημοσχάκης Θεοφάνης: Δικηγόρος Αλεξανδρούπολης. Κατάγεται από το Ισαάκιο Διδυμοτείχου. Εκλέχθηκε Βουλευτής Έβρου με τη Νέα Δημοκρατία στις εκλογές της 18/6/1989, 8/4/1990, 22/9/1996 και 2000. Το 2004 δεν επανεκλέγει. Κελέτσης Σταύρος: Δικηγόρος Αλεξανδρούπολης. Κατάγεται από την Αλεξανδρούπολη. Εκλέχθηκε Βουλευτής Έβρου με την Νέα Δημοκρατία στις εκλογές της 7/3/2004 και 16/9/2007. Ήταν υποψήφιος Νομάρχης Έβρου στις εκλογές του 1994 και 2006.





1964: Συγκέντρωση Ενώσεως Κέντρου στα ΤΙΤΑΝΙΑ.






Δικηγόροι υποψήφιοι Βουλευτές Εκτός των ανωτέρω υπάρχει και μια μεγάλη ομάδα δικηγόρων του Νομού που κατήλθαν υποψήφιοι, πλην όμως δεν εξελέγησαν βουλευτές. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι: Διαμαντίδης Αδαμάντιος, υποψήφιος με την Πολιτική Ανεξάρτητο παράταξη στις εκλογές της 5/3/1950. Δημήτριος Μηχιώτης, υποψήφιος με τους Φιλελευθέρους στις εκλογές της 5/9/1951. Κωνσταντίνος Καρυωτάκης, με το Λαϊκό Κόμμα στις εκλογές της 5/9/1951. Χρήστος Κουρκουλής με τον Γ. Παπανδρέου στις εκλογές της 5/9/1951, με τους Προοδευτικούς στις εκλογές της 16/2/1956, με το ΠΑΜΕ στις 11/5/1958 και την Ένωση Κέντρου το 1964. Θωμάς Καραπιπέρης με τους Προοδευτικούς στις εκλογές της 16/2/1956. Γεώργιος Μαρινάκης, με τους Φιλελευθέρους στις εκλογές της 11/5/1958. Στεφανάτος Διονύσιος με το κόμμα των προοδευτικών το 1963. Επίσης υποψήφιος με την Ένωση Κέντρου στις εκλογές του Μαΐου 1967, που ματαιώθηκαν λόγω του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967, ήταν και ο δικηγόρος Αλεξανδρούπολης Παναγιώτης Δετσαρίδης. Στη μεταπολίτευση έχουμε τους:

Παπαδόπουλο Γεώργιο από την Ορεστιάδα με το Συνασπισμό το 1989 επι οικουμενικής διακυβέρνησης και με το ΠΑ.ΣΟ.Κ στις 16.9.2007, Πασχάλης Μπιτσακίδης με το ΠΑΣΟΚ στις 17/11/1974, Ζήσης Μόραλης από την Ορεστιάδα, με τη Ν.Δ. στις 20/11/1977, Δημήτρης Κοτσιπετσίδης, από το Διδυμότειχο, με τη Ν.Δ., Κώστας Ορφανός με την Ένωση Κέντρου το 1964 * και με την ΝΔ το 1981, Σταύρος Κονδύλης με την ΝΔ το 1989 & 1990 Θεόδωρος Αγγλιάς με την ΝΔ το 1989 και ο Καλλίνικος Βασιλειάδης με την ΝΔ το 1985, από την Αλεξανδρούπολη.-





1963: Ο δικηγόρος Κ. Ορφανός υποψήφιος της Ε.Κ. στην υποδοχή του Ανδρέα Παπανδρέου.





Επίσης ο Χρήστος Πεχλιβανιδης με το Συνασπισμό το 2000, η Σμαρώ Πιστίκη με το ΠΑΣΟΚ το 2004 και ο Γιώργος Παπαδοπουλος με το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές 16-11-2007. Τέλος ο Χρήστος Καπετανίδης συμμετείχε στο ψηφοδέλτιο για την Ευρωβουλή με την Ν.Δ. στις εκλογές του 1999.





1957: Ο τότε δήμαρχος και δικηγόρος Ι. Μπέτσιος υποδέχεται τον Κ. Καραμανλή.






Δικηγόροι και Τοπική Αυτοδιοίκηση Τέλος υπάρχει και μια άλλη κατηγορία από τον δικηγορικό χώρο που προσέφερε πάρα πολλά σε έναν άλλο χώρο της πολιτικής. Την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Στη κατηγορία αυτή εντάσσονται οι Δικηγόροι Ιωάννης Μπέτσος ** και Θωμάς Μιχαήλογλου, οι οποίοι διετέλεσαν Δήμαρχοι Αλεξανδρούπολης. Ο πρώτος από τον Μάιο του 1953 μέχρι τέλους 1963 και ο δεύτερος από το 1964 μέχρι το καλοκαίρι του 1967, όταν και υποχρεώθηκε σε παραίτηση από το δικτατορικό καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967. Επίσης το το αξίωμα του υποψηφίου δημάρχου Αλεξανδρούπολης διεκδίκησαν οι δικηγόροι Καλλίνικος Βασιλειάδης το 1982 & 1986 και ο Ευάγγελος Λαμπάκης το 2006.-

Επιμέλεια: Γιώργου Π. Αλεπάκου & Θόδωρου Ορδουμποζάνη

Βιβλιογραφία:

1. Δρ Σταμάτη Γεωργούλη: Αφιέρωμα στην κοινοβουλευτική Θράκη – Θρακικά Χρονικά τόμος 14ος.

2. Θόδωρου Ορδουμποζάνη: Η μεταπολεμική Κοινοβουλευτική πορεία του Έβρου 1946-1981. Επαρχιακός Τύπος 1981 σε 22 συνέχειες.

3. Αθανασίου Κριτού: Αλεξανδρούπολη. Η εκατοντάχρονη ιστορία της 1878–1978

4. Φωτοαρχείο: ΓΕΩΡΓΙΟΥ Π. ΑΛΕΠΑΚΟΥ

Δευτέρα 4 Μαΐου 2009

Η Αλεξανδρούπολη (ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ) κατά την απελευθέρωση.

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΟΔΗΓΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ, ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ, ΤΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ, ΤΟΥΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥΣ ΚΛΠ

... «μερικές φορές διαφορετικές πόλεις διαδέχονται η μία την άλλη στον ίδιο χώρο και με το ίδιο όνομα γεννιούνται και πεθαίνουν χωρίς να γνωρίσει η μία την άλλη, χωρίς να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Μερικές μάλιστα φορές, ακόμη και τα ονόματα των κατοίκων παραμένουν ίδια, ακόμη και η προφορά των λέξεων ακόμα και οι γραμμές των προσώπων τους. Αλλά οι θεοί που κατοικούν πίσω από τα ονόματα και πάνω από τους τύπους, έφυγαν χωρίς να πουν τίποτα και στη θέση τους κούρνιασαν ξένοι θεοί» ...

ΙΤΑΛΟ ΚΑΛΒΙΝΟ «Αόρατες πόλεις»

Συμπληρώνονται φέτος 89 χρόνια από την απελευθέρωση της Αλεξ/πολης (DEDEAGATCH) (Εικόνα 1) και την ενσωμάτωση της στον εθνικό κορμό. Με αφορμή λοιπόν την επέτειο αυτή θα επιχειρήσουμε μια γνωριμία με την πόλη την χρονική εκείνη περίοδο, για να κατανοήσουμε την ζωή της, τους ανθρώπους της και την εποχή μέσα από έγγραφα και φωτογραφίες της εποχής.
Ο αναπληρωτής Γεν. Διοικητής Θράκης Κ. Γεραγάς στο βιβλίο του «αναμνήσεις εκ Θράκης 1920-22» περιγράφει την πόλη με μεγάλη γλαφυρότητα κατά την άφιξη του για να αναλάβει καθήκοντα την 1-7-1920... «την 4ην μμ αποβιβαζόμεθα με συγκίνησιν εις το Δεδεαγατς. Εν τη προκυμαία ο Δήμαρχος Μανώλης Αλτιναλμάζης προσεφώνησε τον ύπατον Αρμοστήν της Θράκης και ηυχήθη, ινα ο θεός ευλογή τα βήματά μας εις τη τιμητικήν όσον και επίμοχθον αποστολήν μας... Εκ πρώτης όψεως το Δεδεαγατς μας προξένησεν ευάρεστον έκπληξιν. Πλήν των λίαν ευάριθμων τούρκων ουδέν το πρόδιδον ότι επρόκειτο περι πόλεως Τουρκικής. Ητο η ετέρα πόλις της Τουρκίας προ ημίσεως αιώνος ιδρυθείσα. Την ύπαρξιν της οφείλει εις την κατασκευήν των σιδηροδρόμων Θράκης, των οποίων ως τέρμα πρός την μεσόγειον είχεν ορισθεί η δασώδης ακτή, επί της οποίας εκτείνεται η ωραία πόλις 120 χιλ. νοτιοδυτικώς της Ανδριανουπόλεως επι σχεδίου ευρωπαϊκού, χαραχθέντος υπό Ρώσου μηχανικού κατά την ρωσικήν κατοχήν 1878-1880... Από της ιδρύσεώς της η πόλις έλαβε Ελληνικόν χαρακτήρα διότι οι πρώτοι της κάτοικοι όλοι Έλληνες, προσήλθον εκ των γειτονικών πόλεων Αίνου, Μάκρης, Μαρωνείας και Αδριανουπόλεως. Τούρκοι κάτοικοι ήσαν μόνον οι δημόσιοι υπάλληλοι. Βραδύτερον η σλαβική προπαγάνδα μεθ όλας τα προσπαθείας της μόλις κατώρθωσε να εποικίση εις έν ακρον της πόλεως δεκάδας τινάς οικογενειών, ιδίως κηπουρών... Τη ευγενεί φροντίδι Μητροπόλεως και του Δημάρχου Αλτιναλμάζη ευρε και ο υποφαινόμενος με τον αχώριστον φίλον κ. Φραγκόπουλον στέγην δια την πρώτην νύκτα. Την πρωίαν αι χείρες και τα πρόσωπα μας ήταν ηλλοιωμένα από τα δήγματα των κωνώπων. Από της ιδίας ημέρας οι περισσότεροι εκ της ακολουθίας εδοκίμασαν σοβαράς ενοχλήσεις οφειλομένας και εις την πολλήν άσβεστον την οποία περιέχει το ύδωρ της πόλεως. Και μέχρι σήμερον δεν έχει κατορθωθεί η μεταφορά του ωραίου ύδατος εκ πηγής παρά το χωρίων Ποταμόν την οποίαν και η τουρκική διοίκησης προ πολλών ετών είχε μελετήση.»... «Από της επομένης της αφίξεως μας εύρομεν και ημείς ο υποφαινόμενος με τον αγαπητόν σύντροφον κ.Φραγκοπουλον εν δωμάτιον εις το παρα την θάλασσαν ξενοδοχείον Ακταίον. (Εικόνα 2) Ανακαλύψαμεν εις εν μικρόν καφενείον (Εικόνα 3) παρα το λιμεναρχείον, γλυκύ και δροσερό νερό εκεί μάλιστα κατέφυγε και είς Γάλλος αξιωματικός ο οποίος ηυχαριστείτο να παραγγέλλει το νερό βουλγαριστί «βόντα»...».-
Το 1921 κυκλοφόρησε ένας οδηγός για ολη την Ελλάδα με την υπογραφή του Γ.Ν. Μιχαήλ και τίτλο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ 1920. Εκδόθηκε από την διαφημιστική εταιρία GEO των Κυριέρη-Γιαννόπουλου και ΣΙΑ που είχε έδρα στο Σύνταγμα. Από τον οδηγό αυτό επιλέξαμε το κείμενο που αναφέρονταν στο Δεδεαγατς (Αλεξανδρούπολη) που αποτελεί έναν πλήρη κατάλογο με τους επαγγελματίες της πόλης κατά επάγγελμα, την εποχή της απελευθέρωσης της πόλης και το παραθέτουμε αυτούσιο με την ορθρογραφία του κειμένου χωρίς το πολυτονικό:
Κάτοικοι: 6.800 εξ ων 5.293 Έλληνες 400 Τούρκοι 400 Βούλγαροι 550 Αρμένιοι 230 Εβραίοι.
Η πόλης ελευθερώθη υπό του Ελληνικού Στρατού την 14η Μαίου 1920.
Πρωτεύουσα του Νόμου Έβρου και των ομωνύμων αυτώ Υποδιοικήσεων και Δήμου. Πόλης νέα παράλιος επι του Θρακικού πελάγου δυτικώς των εκβολών του Έβρου. Λιμήν ανοικτός και εκτεθειμένος είς τους νότιους και νοτιοδυτικούς ανέμους. Μέχρι της κατασκευής του σιδηροδρόμου προς Αδριανούπολη η θέσης αυτή ήτο έρημος έκτοτε όμως συνωκίσθη ταχέως συντελέσασα εις την κατάπτωσιν της Αίνου. Είναι κύριο επίνειο της Αδριανουπόλεως και ολοκλήρου της κοιλάδας του Έβρου. Σταθμός των εκ Κων/πόλεως και είς Κων/πολιν πλεόντων ατμόπλοιων. (Εικόνα 4) Σταθμός παρακαταθήκης και διαμετακομίσεως όλων των προϊόντων της Θράκης και των εξ Ευρώπης εισαγομένων.
Είναι αφετηρία της σιδηροδρομικής γραμμής των Ανατολικών Σιδηροδρόμων και ευρίσκεται στο 444 χιλιόμετρο της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσ/νικης Δεδεαγατς
Απέχει της Αίνου ητις κείται ΝΑ του Δεδεαγατς περί τα 10 μίλια και της Μακρης ητις κείται προς Δ του Δεδεαγατς περι τα 10 χιλιόμετρα.
Παράγει δημητριακούς καρπούς και βελανίδια. Οι κάτοικοι επιδίδονται εις την ναυτιλία και το εμπόριο. Συνδέεται σιδηροδρομικώς αφ ενός μεν μετά της Θεσ/νίκης αφ ετέρου δε μετά της Κων/πόλεως Αδριανουπόλεως μετα των πέριξ χωρίων δ΄αμαξιτών οδών, δια θαλάσσης με όλους τους λιμένας του Αιγαίου, της Μεσογείου και άλλων θαλασσών. (Εικόνα 5, 6 & 7)
ΑΡΧΑΙ:
Διοικητικαί: Νομαρχία. Οικονομική Εφορία, Λιμεναρχείο, Τελωνείο, Πρωτοδικείο, Ειρηνοδικείο, Ερμηνευτικό γραφείο.-
Δημογεροντία: Πρόεδρος Επίσκοπος Αργυρουπόλεως Γερμανός, Μέλη: Ζαφειριαδης Αγγ., Κοίδης Δ., Κορδέλλης Κ., Παπασταυρου Νικ.-
Δημοτικαί: Δήμαρχος Εμμανουήλ Αλτιναλμάζης, πρόεδρος Δημ. Συμβουλίου Ν. Παπασταύρου, Σύμβουλοι: Χ#Σαφετ βέης, Κ. Ιωάννου, Μ. Κανετσος, Κ. Ασταρτζιαν, Ν. Ταπάκωφ, Φ. Λεονταρίδης Σ. Συμπάρης, Θ. Παυλίδης, Δημ. Ιατρός, Α. Γιώτας.-
Στρατιωτικαί αρχαί: Φρουραχείον Επιμελητείας βάσεως.-
Αστυνομικαί αρχαί: Μοιραρχία.-
Ιαματικά Λουτρά: Βορείως του Δεδεαγατς και εις το 12ο σιδηροδρομικόν χιλιόμετρον της σιδηροδρομικής γραμμής Αδριανουπόλεως ευρίσκονται τα θειούχα ιαματικά λουτρά των Φερών.-
Λέσχαι: Στρατιωτική λέσχη.-
Σύλλογοι: Σύλλογος κτλ Λαϊκός Πολιτικός «Σύλλογος κυριών και Δεσποινίδων», πρόεδρος Λεονταρίδου Άννα, Σύνδεσμος «Νέων δεδέαγατς» Πρόεδρος Τερζης Αν.-
Τράπεζαι: (Υποκαταστήματα) «Εθνικής» διευθυντής Στεφανίτσης Ιωάννης «Λαικής» ανταποκριτής Γανώσης Γ. «Αθηνών» Ανταποκριτής Ζαφειριαδου Αδελφοί.-
Συγκοινωνία: Σιδηροδρομική σταθμός γραμμής Θεσ/νικης-Κωνσταντινουπόλεως εις το 487ον χιλιόμετρο .Είς Γιουμουλτζίναν 110 χιλ.Β.Δ. Είς Αίνον και Μάκρην οδοί αμαξιταί 30 περίπου χιλ.εκάστη. Προς τα λοιπά κέντρα οδοί βατοί. Προς Αδριανούπολιν και Κωνανταντινούπολιν σιδηροδρομικώς, θαλασσίως προς όλους τους λιμένας Ελλάδος Τουρκίας, Ευρώπης.-
Ταχυδρομείον. Τηλεγραφείον.-
Φάρος εν τω λιμένι στρεφόμενος, εντάσεως ακτινοβολίας 18 ναυτικών μιλίων.-
Προϊόντα: Δημητριακά, δέρματα, αμύγδαλα, βάλανοι, καπνά, οίνοι, ξυλάνθρακες σηροτροφικά ων γίνεται ευρεία εξαγωγή. Μέγα εμπόριο διαμετακομίσεως.-
Ναοί: Ελληνικός «Άγιος Νικόλαος».1 Αρμενικός 1 καθολικός 1 βουλγαρικός .Τζαμιά 2.-
Έφοροι σχολών: Αντύπας Π., Κανετσος Μιχ., Παπαθανασίου Κων.-
Σχολεία: Γυμνάσιον.Μαθηταί 120 και μαθητριαι 50. Μικτή Δημοτική σχολή: Μαθηταί 325. Μαθήτριαι 195. Νηπιαγωγείον. Νήπια 175.-
Αρμενική Κοινότης: Εκκλησία μία ιερεύς 1, σχολείον εν(1)μικτόν. μαθηταί μαθήτριαι 45 διδάσκαλος είς(1) διδασκάλισσα μια(1), πρόεδρος κοινότητος Αγκοπ Ασταρτζιαν, αντιπρόεδρος Γκαρ Ναζαριάν.-
Ισραηλιτική κοινότης: Συναγωγή μια(1) ραβίνος είς(1) Σολομών Αζουζ, σχολείον εν(1)μαθηταί, μαθητριαι περι τους 35 διδάσκαλος είς(1) Πρόεδρος κοινότητος Γιακό Μπαζούλ, αντιπρόεδρος Γιονταφ Ματαζόν, Ταμίας Ιακωβ Μαγκρισιο, Γραμματεύς Μωις Χατεμ, Σύμβουλοι Ραφαελ Λεβι και Μιχαελ Ρειτάν. Αναπληρωματικός σύμβουλος Ηλίας Καρασσο.-
Μουσουλμανική Κοινότης: Υπήρχαν δύο(2)τεμένοι ατινα εκάησαν επι Βουλγάρων. Εντός του ενός εσυνάχθησαν προς σωτηρίαν των οικογένειαι Τούρκων, οι δε Βούλγαροι το πυρπόλησαν ομού με τας καταφυγούσας οικογενείας εντός αυτού. Ηδη τη αρωγή της Ελληνικής Κυβερνήσεως επανακτιζεται.Υπάρχει είς Μουφτης και είς Χοτζας. Πρόεδρος κοινότητος Χατζη Σαφετ Ζαδε Σαιτ., Μουφτής Χαφουλ Ισμαηλ, Ιμάμης Χατζη Χαλιλ.-
Επαγγελματίαι:
Άλατος έμποροι: Υιοι Φωτιαδη και Σια.-
Αλευρόμυλοι: Κλεανθίδης Γ.-
Αλευρων έμποροι: Γανωσης Γ. Γιορτζης και Καρακώστας, Κλεανθίδης Γ., Κριτου Π., Μπατζακα Αδελφοί, Υιοι Φωτιαδη και Σια, Χατζηκώστα Αδελφοί.-
Αλιπαστων ιχθύων έμποροι: Υιοι Α.Παπαθανασίου και Σια, Χαμπούρης Μ.-Αντιπροσωπείαι: «ΑΒΕΖΑΠ» και "Οινάνθης" αντιπρόσωποι Υιοι Φωτιάδη και Σια.-
Οινοπνευματοποιίας: «Καμπά» αντ/πος Γιαννόπουλος Γ. "Νεστλε" διευθυντής Φριντζ Λανδις «Ανώνυμος Γαλλική Εταιρεία Pariς-Maroc» διευθυντής Μιχαηλίδης Αστ. Χρηστίδης Γ.-«Εταιρίας Οίνων και Οινοπνευμάτων - χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων» αντ/πος Κανέτσος Χ.και Υιοί.-
Αποικιακά: (Εισαγωγείς και Εξαγωγείς)-Γανωσης Γ.Ζαφειριαδου Αδελφοί Καρακώτσος και Γκιώρτζης Νικολαίδης Π. και Α.Μαντσιδη Δ και Σια, Μπατζακα Αδελφοί, Πρωτοσυγγελου Κ και Σια, Υιοι Φωτιάδη και Σια, Χατζηκώστα Αδελφοί, Τερζης Α. Παπαθανασίου Α. και Υιοί & Σια.-
Αργυραμοιβεία:Αβραάμ Χατεμ και Υιοί, Α.Οχανεσιαν, Σολομών Μπρονσταιν.-
Αρχιτέκτονες: Δαδανης Ν. Καλογήρου Ι., Μαδυτινός, Μπομποτσης Αν. Χατζέλας Ν.-
Ασφαλιστικαί Εταιρείαι: «Γαλλικός Φοίνιξ», «Αλκυών», «Αγγλικόν Λουδ» Πράκτωρ Χαμπουρης Α. και Υιοί «Ανατολή Ζωής» πράκτωρ Κανέτσος Χ.και Υιοί «Ουνιόν» πράκτωρ Κορτέλης και Υιοί, Χατεμ, «Φονσιέ» πράκτωρ Κουκουσέλης Κ.& Σια «Γενικαί Ασφάλειαι Γαλλίας» πράκτωρ Φημερέλης Μ. «Γενικαί Ασφάλειαι Τεργέστης», «Εθνική Ενωσις Κωνσταντινουπόλεως» πράκτωρ Ματαλόν Μιτρανι και Γκερόν, «Κυκλαδική» πράκτωρ Γκιωρτζης και Καρακώτσος, Αρβανιτιδης Σωτ. και Κ.Ιβάνωφ.-
Ατμοπλοικαί Εταιρείαι: «Εθνική Ατμοπλοία» πράκτωρ Φημερέλης Μ. «Ελληνική Εταιρεία Θαλασσίων Επιχειρήσεων» πράκτωρ Δαλαβέρα Αδελφοί, «Ιονική Ατμοπλοΐα» πράκτωρ Χαμπούρης Α.και Υιοι «Κατράκης Γ.» πράκτωρ Φωτιάδης Υιοι και Σια «Κρητική Ατμοπλοΐα» Π.Δαμουλακη, πράκτωρ Χαμπουρης Α. και Υιοι «Πανταλέων» πράκτωρ Εφημερέλης Κ. «Ατμοπλοΐα Σταματοπούλου» πράκτωρ Κανέτσος Χ. και υιοί, Αντιπρόσωποι των εν Κωνσταντινουπόλει και Θεσσαλονίκη «Fratelli Rossi & Co» Ματαλόν Μιτράκ και Γκερόν.-
Βαλανιδίων έμποροι: Γανώσης Γ., Λεονταρίδης Χ.-
Βιβλιοδετεία: Σακελλαρίδου Αδελφοί.-
Βιβλιοπωλεία και Χαρτοπωλεία: Αθανασόπουλος Ιωάννης, Σακελλαρίδου Αδελφοί, Μιχράν Σισακιάν.-
Δερμάτων ακατέργαστων έμποροι: Ιωαννιδης Κ. και Λεονταρίδης Φ.-
Δερμάτων κατεργασμένων: έμποροι (εισαγωγείς): Λίρος Νικ.Νικολαιδης Π. και Α.Παπουτσάκης Χαράλαμπος.-
Δημητριακών έμποροι: Γανώσης Γ., Κλεανθίδης Γ. Λεονταρίδης Χαρ.
Δικηγόροι: Βασιλειάδης Αλ. Κόντος Αριστ., Λεφάκης Ζ., Λιανουδάκης, Μανατός και Σαραβελάκης, Μητσόπουλος Βασίλειος.-
Έτοιμα ενδύματα: Χατέμ Αβραάμ και Υιοί.-
Ελαίων και σαπώνων έμποροι: Γανώσης Γεώργιος, Μαρτίνη Αδελφοί και Π.Ανδρέου Παπουτσάκης Χαράλαμπος, Σιταράς Ευστ. & Υιοί, Χρηστίδης Γεώργιος (Σάπωνες καπνά ξηροί καρποί).-
Εφημερίδων πρακτορεία: Αθανασόπουλος Ιωάννης.-
Επιπλοποιεία: Βλαχόπουλος Α Γεωργαντά Αδελφοί, Δημητρακόπουλος Σταύρος, Γρηγορίου Ευστ.Κιόρογλου Σ. Κοτζίδης Μ.-
Ζαχαροπλαστεία: Αποστολίδης Γεωρ., Γκιρτζης Ελευθ., Καραστελόπουλου Αδελφοί, Χρυσοχοίδης Γ.-
Ζυθοποιίας Αντιπρόσωποι: «Όλυμπος Νάουσα» αντιπρόσωποι Γεωργιάδου Αδελφοί και Σια ( διαρκής παρακαταθήκη ζύθου «Ναούσης»).-
Ζυθοπωλεία: Γκιρτζής Ελευθ., Παυλίδης Κ., Σοφιανόπουλου Αδελφοί.-
Ζύθου εισαγωγείς: Γεωργιάδης και Σια αντιπρ. εργοστάσιου Ναούσης- Θεσ/νικης.-
Ιατροί: Αποστολίδης Ι., Γιώτας Α.Δουλμάς Γ. Καλούδης Ι. Καλπακτσιαν Αρτίν, Λεφάκης Π., Μαστραφίδης Δημ.-
Καπνοπωλεία: Αλμπερ Μπεχαρι, Αμπαλαφιαν Βατάλης Μπαλουλ, Ματαλόν Σαδι Οβανεσιαν Αλκ. Ταβανιώτης Αθ. και Ζαν Δεμερτζιαν, Χρηστίδης Γεώργιος.-
Καπνεμπόρων αντιπρόσωποι: «Βάρκα» Γιαννόπουλος Γεώργιος.-
Καφενεία: Καραμανλής Αν. Καψάλης Αποστολος, Μαυρόπουλος Νικ., Νικήτας Γ. Κλίμης Αν. Σοφιανόπουλου Αδελφοί, Φραντζη Κριτού και Σια.-
Κυτίων χάρτινων: (κατασκευασταί): Σακελαρίδου Αδελφοί.-
Μαίαι: Μαίρη Ηλίεβα, Σμαράγδα Κουρμπέτη, Πολίτου Κατίνα.-
Μοδίσται: Ζαχαρίου Ευαγ., Κοκκίνη Μαριάνθη, Στρογγυλού Ελένη Μακαρατζή Λ., Μπάκα Χρ., Φωκιανού Αναστασία, Χαραλαμπούλη Ελπινίκη.-
Μεσίται Γενικού Εμπορίου: Αρβανιτίδης Σωτ. και Κ.Ιβάνωφ, Ζωίδης και Σια, Μελιτζάνης Ι., Ματαλόν Μιτρανί και Γκερόν, Παπαδοπουλος Αθ. Προέδρου Δ. και Δ.Αθανασίου.-
Ναυτικών ειδών έμποροι: Πομάκης Γεώργιος Σιναχειρης Βασ.-
Μονοπωλίων Αποθήκη: (καπνών-σιγαρέτων) Δανιήλ Κωνσ.-
Νεωτερισμών και Υφασματοπωλεία: Αποστόλου Αδελφοί, Αντύπας Θ., Π. Αβραάμ Χατέμ και Υιοί, Ζακ Μακρισιο, Μπιλμετζογλου Ευαγ. «Καμέλια» Σταθόπουλος Μιχ., Τουντζής Χρ.-
Ξενοδοχεία ύπνου: «Αμερική» Γκιρτζής Ελευθ. «Αβέρωφ» Ποάλας και Παπαϊωάννου «Ανατολική Ρωμυλία» Κουγκουσακος Ι. Γ, «Κωνσταντινούπολις» Μπουμποπουλος Δημ.-
Ξενοδοχεία φαγητού: «Αμερική» Καραμανλής Αντ. «Γαλλία» Τζιβανάκη Αν. «Θεσσαλονίκη» Καπράνης Γεώργιος «Πανελλήνιον» Μαγκριτιτς Τασιαν.-
Ξυλείας οικοδ. έμποροι: Υιοι Παπαθανασίου και Σια, Σαρβαλής Αντώνιος.-
Οδοντίατροι: Χατζηβασιλείου Σμαρ.-
Οινοπνευματοποιίας εργοστάσια: Ηλία Χρ. και Υιοί, Μαντούδης Δημ.& Σια Μαλαματίνας Κ., Παπατζελουδάκης Ευστρ., Τριανταφύλλου Τρ.-
Οίνων φυσικών: (εισαγωγείς ) Ηλίας Χρ. & Υιοί, Παπαδάκης Κ. Γεωργ., Κριτού Π., Τριανταφύλλου Τριαντάφυλλος.-
Οινοπνευματοπωλεία: Γκαρμουνη Κ., Ζωγράφος Αρ., Μαλαματίνας Κ., Τριανταφύλλου Τρ., Τζιμας Ιωάννης.-
Παγοποιίας εργοστάσια: Γεωργιάδου Αδελφοί και Σια.-
Παντοπωλεία: Αθανασίου Π.Ανθρακιδης και Κεχαγιας,Βιτάλης Μπαλονα, Βασιλικού Π., Γραμματικού Θ. και Δουκιδου Ζ., Κανανής Μ., Καραμπετσιαν Μ. Κωνος, Γεωργ. Λαλέτας και Σια, Μανωλίκα Ι και Σια, Μπατζάκα Αδελφοί, Μπεριγιαννάκης Ι., Γ. Μπόμπης, Σ.Τ., Παταβαλής και Πλακίδης, Παντελέων Σ.Π. Πουμάκης Ελευθέριος, Πολυμένη Αδελφοί, Πρωτόπαπας Α.Θ., Ταπάκης Νικ., Σιναχείρης Βασ., Τσαγκαραδιώτης Π., Χριστοφή Αδελφοί.-
Παραγγελιοδόχοι: (αντιπροσωπείαι Γενικού Εμπορίου) Αστρίδης Κ., Αρβανιτίδης Σωτ. και Ιβανωφ Κ., Γανώσης Γεώργιος, Ζωίδης και Σια Κανέτσος Χρ. & Υιοί, Ματαλόν Μιτρανι και Γκερον, Νικολαιδης Α. και Π. Παπαδάκης Γεωργ. Φωτιάδης Κ & Υιοί και Σια, Χρηστίδης Γ., Προέδρου Δ., Δ. Αθανασίου.-
Ραπτομηχαναί: Εταιρεία «Σιγγερ» Αντ/πος Μπορν και Σια.-
Ραφεία: Γιουβαλάκης Λάμπρος, Βουτσάς Π., Ιωαννίδης Α., Κυριακίδης Ιακ. Κουβάτσος και Υιός.-
Σιδηρικών έμποροι: Γκαραμπεζ Σιζιαν.-
Σιδηρουργεία: Κιρκοριαν Μανουκ, Μαυροειδής Ε και Χαμηλάκης Ι., Τοτέλας Αθ.-
Τυπογραφεία: Σακελλαρίδου Αδελφοί.-
Τυρέμποροι: Παπαθανασίου Α και Υιοί & Σια, Παπουτσάκης Χαρ.-
Υποδηματοποιεία: Βεκίδης Δ., Γκαραμπετ Ναζαριαν & Σια, Ζαχαρίου Στ., Καραμπουγιούκας Π., Κατσώνης Κ Μανταφούνης Χαρ., Μινογκιαν Μ., Μπαχτσιβανογλου Γ.Χ, Πλιάουζερ Δημ.-
Φαρμακεία: Αποστολίδης Στ., Ανδρόνικος Π.-
Φωτογραφεία: Κοκκινέλης Ιωάν., Παναγιωτου Α.και Κ.-
Ψιλικών ειδών: Ανδρεάδου Αδελφοί, Αβραάμ Μεβραχ, Σισακιάν Μιχ.-
Ψυγεία: Γεωργιάδου Αδελφοί και Σια.-
Η εμποροεπαγγελματική δραστηριότητα της εποχής διαγράφεται ανάγλυφα στον ανωτέρω οδηγό του 1921 όταν στην πόλη κατοικούσαν 6.800 κάτοικοι. Το διαμετακομιστικό εμπόριο του Δεδεαγατς εξυπηρετούσαν 3 τράπεζες και 3 αργυραμοιβοί 25 αντιπροσωπείες και 10 ασφαλιστικές εταιρίες, 7 Εμπορομεσίτες και εκτελωνιστές .Υπήρχαν 5 έμποροι οικοδομών και ναυτικών ειδών 10 έμποροι αποικιακών και εγχωρίων προϊόντων 19 παντοπώλες 7 υφασματέμποροι λειτουργούσαν 8 ξενοδοχεία και πανδοχεία, 14 εστιατόρια καφενεία και ζαχαροπλαστεία, 4 Σιδηρουργοί και 14 ραφτάδες και υποδηματοποιοί, και κοντά σ΄αυτά δούλευε πλήθος τεχνιτών αλλά και επιστήμονες 5 αρχιτέκτονες 7 Δικηγόροι 7 γιατροί και 2 φαρμακοποιοί.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Π. ΑΛΕΠΑΚΟΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ

Πηγές:
1. Εφημερίδες Μακεδονία
2. Αναμνήσεις εκ Θράκης - 1920 - 22 Κ. Γεραγά
3. Θρακική Στοά - Λεύκωμα Θράκης - Μακεδονίας έτος 1932
4. ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΚΥΡΙΕΡΗ - ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ & ΣΙΑ (έκδοση 1921-Αθήναι)
4. Φωτογραφική Συλλογή: Γεωργίου Π. Αλεπάκου