(Φύλλο 16660 Ιούνιος 2020 της εφημερίδας ‘ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΘΡΑΚΗ’)
Μια από τις βασικότερες συνισταμένες μιας πολιτείας που θέλει να αποκαλείται ευνομούμενη, είναι η οργάνωση της Δικαιοσύνης. Για τον λόγο αυτό η Ελληνική Διοίκηση αμέσως μετά την κατάληψη της Θράκης από τον Ελληνικό στρατό μερίμνησε για την αποκατάσταση της Δικαιοσύνης. Αρχικά διατηρήθηκε τo σύστημα των δικαστηρίων πού λειτουργούσε τον καιρό του Διασυμμαχικού Καθεστώτος δηλ. το Κεντρικό Δικαστήριο Κομοτηνής και έξι Ειρηνοδικεία και Συμβολαιογραφεία στις Yποδιοικήσεις. Το Κεντρικό Δικαστήριο σχεδόν αδρανούσε επειδή παραπέμπονταν όλες οι ποινικές υποθέσεις στο Στρατοδικείο, οι αποφάσεις του οποίου διαπνεόταν από πνεύμα δικαιοσύνης, ισότητας και επιείκειας για όλους ανεξαρτήτως εθνικότητος.
Με το Ν.2229/1920 «Περί δικαστηρίων και δικαστικών
λειτουργών εν ταις προσαρτώμεναις χώραις», προβλέφθηκε η λειτουργία των
δικαστηρίων και των δικηγορικών συλλόγων στη Θράκη, η ίδρυση των οποίων θα
γινόταν με ειδικότερο Βασιλικό Διάταγμα κατά τα τότε ισχύοντα στην υπόλοιπη
Ελλάδα.
Με απόφαση του Γενικού Διοικητή Θράκης καθορίστηκαν προσωρινά τα
Δικαστήρια και οι Δικαστικές αρχές στη Θράκη. Οργανώθηκε μάλιστα Διεύθυνση
Δικαιοσύνης, με πρώτο Διευθυντή (Ιούλιος 1920-30 Νοεμβρίου 1920), τον Άντ. Ρωμανό,
Εισαγγελέα Εφετών. Για φυλακές, χρησιμοποιήθηκαν τα κτίρια, πού υπήρχαν και
στην Τουρκοκρατία, πολλά από τα οποία ήταν τελείως ακατάλληλα. Με απόφαση του
Πολιτικού Διοικητού εγκρίθηκε για κάθε άπορο φυλακισμένο δαπάνη μιας δραχμής
για τροφή, επίσης δε ανάλογη δαπάνη για θέρμανση, φωτισμό κλπ. Στις φυλακές
Έβρου, με προσωπική εργασία του τμηματάρχου Άλ. Έπιφανίου, λειτουργούσε
συσσίτιο.
Κατά το άρθρο 3 του Ν. 2492/1920 «περί προσαρτήσεως της
Θράκης κλπ.», η Διοίκηση της Θράκης ρυθμίστηκε προσωρινά κατά τις διατάξεις του
Νόμου ΔΡΛΔ' τής 28ης Φεβρουαρίου 1913, «περί Διοικήσεως των στρατιωτικώς
κατεχομένων Χωρών» και των τροποποιούντων ή συμπληρούντων αυτόν σχετικών νόμων.
Σύμφωνα με το άρθρο 7 του Νόμου ΔΡΛΔ', η Νομοθεσία της
καταληφθείσης περιοχής (αστική και εμπορική) διατηρήθηκε κατά κανόνα, εκτός από
τις διατάξεις πού ήταν αντίθετες στους Ελληνικούς Νόμους Δημοσίας Τάξεως.
Εφαρμόζονταν όμως αποκλειστικά «οι Ελληνικοί ποινικοί και αστυνομικοί νόμοι».
Για τα προγενέστερα αδικήματα, τα δικαζόμενα μετά την Απελευθέρωση,
εφαρμόζονταν ό κανόνας «της επιεικεστέρας ποινικής διατάξεως».
Την ίδρυση των Δικαστηρίων στη Θράκη ακολούθησε η συγκρότηση των Δικηγορικών Συλλόγων στην έδρα κάθε Πρωτοδικείου. Την ίδρυση Πρωτοδικείου και Ειρηνοδικείων ακολούθησε και η ίδρυση του οικείου Δικηγορικού Συλλόγου Έβρου. O δικηγορικός σύλλογος του άρτι απελευθερωθέντος «Δεδε Αγατς» το 1920, αριθμούσε μόλις εξ (6) δικηγόρους! Αυτοί όπως προκύπτει από τον ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΟΔΗΓΟ της εποχής ήταν οι: Βασιλειάδης Αλ., Κόντος Αριστ., Λεφάκης Ζ., Λιανουδάκης, Μανάτος Σαραβελλάκης και Μητσόπουλος Βασίλειος.
Στο αρχείο του Χ. Βαμβακά, Γενικού Διοικητού Ανατολικής Θράκης, διασώζεται μία έκθεση για τη δικαιοσύνη: Τα πεπραγμένα της Δικαιοσύνης (Μάιος 1920-Δεκεμβριος 1921) που υπογράφονται από τον Κ.Π.Γαλανόπουλο, εισαγγελέα Εφετών, διευθυντή Δικαιοσύνης και νομικό σύμβουλο της Διοίκησης Θράκης. Σύμφωνα με αυτήν:
«Ή Διεύθυνση Δικαιοσύνης άρχισε να λειτουργεί τον Ιούλιο του 1920. Αντιμετώπισε πολλές δυσχέρειες: η Ανατολική Θράκη κατεχομένη από τούς Τούρκους, κατελήφθη κατά τούς πολέμους 1912-13 από τούς Βουλγάρους, μετά επανήλθαν οι Τούρκοι, διοικήθηκε για λίγο από τον Ταγιάρ καί τέλος απελευθερώθηκε τον Ιούλιο του 1920 από τον Ελληνικό Στρατό. Η Δυτική Θράκη κατεχόμενη από τούς Τούρκους, κατελήφθη κατά το 1912-13 από τούς Βουλγάρους, ύστερα ελευθερώθηκε για λίγο από τούς Έλληνες, ξαναγύρισαν οι Τούρκοι και ύστερα οι Βούλγαροι, διατέλεσε υπό την Διασυμμαχική Στρατιωτική κατοχή και τέλος απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό. Γι΄ αυτό δεν ήταν εύκολο να καθορισθεί η ισχύουσα νομοθεσία. Συστήθηκαν: Εφετείο στην Αδριανούπολη, Πρωτοδικεία στις σπουδαιότερες πόλεις της Θράκης, Ειρηνοδικεία και Πταισματοδικεία. Χρησιμοποιήθηκαν οι φυλακές πού λειτουργούσαν και κατά την τουρκική κατοχή, αν και ήταν σε άθλια κατάσταση. Καθορίσθηκε από τον Πολιτικό Διοικητή κάθε άπορος φυλακισμένος να πληρώνει μία δραχμή την ήμερα για ψωμί, προσφάγι, θέρμανση κ.λπ. Στις φυλακές της Αδριανούπολης και του Έβρου, χάρη στην προσωπική εργασία του τμηματάρχου των φυλακών, λειτουργούσε συσσίτιο για τη διατροφή των κρατουμένων. Εφαρμόζονταν οι Ελληνικοί Ποινικοί και Αστυνομικοί Νόμοι. Γίνονταν συχνές επιθεωρήσεις στα δικαστήρια και δικαστικά γραφεία.»
Τελειώνοντας την έκθεσή του ο Γαλανόπουλος γράφει ότι σε ενάμιση χρόνο πού λειτουργούσε η Ελληνική Δικαιοσύνη στη Θράκη συντελέσθηκαν πολλά, χάρη στον ενθουσιασμό με τον οποίο εργάζονταν δικαστές και υπάλληλοι:
«... τόσα διά την λειτουργίαν και απονομήν της Δικαιοσύνης εν Θράκη, όσα ίσως δεν θα ήτο ευχερές να κατορθωθώσιν, αν μη άπαντες οι έντεταλμένοι τα της Διοικήσεως, Διευθύνσεως και οργανώσεως της Δικαιοσύνης εν Θράκη, καθώς και οι απονέμοντες ταύτην, και οι βοηθούντες αυτοίς, αν μη κατείχοντο υπό εκτάκτου ενθουσιασμού και αν μη εκ τούτων οιστρηλατούμενοι και εμπνεόμενοι, δεν κατέβαλλον εξαιρετικούς μόχθους και μέριμνας δια την λειτουργίαν της Δικαιοσύνης και δεν εβοηθούντο εν τω συντελεσθέντι υπ αυτών έργω, υπό της θείας δυνάμεως ήτις τοσούτον ολόκληρον το Ελληνικόν Εθνος ηυνόησεν ...».
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα όσα γράφει ο γνωστός δημοσιογράφος Δημ. Σβολόπουλος για τη Θράκη από απόψεως Δικαιοσύνης το 1922 στο βιβλίο του «Η ΘΡΑΚΗ ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ ΔΙΟΙΚΗΣΙΝ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ 1922». Διαβάζουμε λοιπόν ότι:
«… κατά την εφαρμοζομένην νομοθεσίαν, τα υφιστάμενα Εκκλησιαστικά ή ιερά Δικαστήρια εκάστης Θρησκευτικής Κοινότητος, καθώς και αι εκ των διεθνών συμβάσεων παραγόμεναι υποχρεώσεις, διατηρούνται κατά το στάδιον της στρατιωτικής κατοχής. Διετηρήθη και εφαρμόζεται σήμερον εν Θράκη υπό των Ελληνικών Δικαστηρίων ο νόμος της «Ρεζί» προς προστασίαν των συμφερόντων της Εταιρείας του Μονοπωλίου των Καπνών. Σήμερον εν Θράκη λειτουργούν κανονικώς τα εξής Δικαστήρια:Εν Εφετείον εν Αδριανουπόλει. Εξ Πρωτοδικεία εν Αδριανουπόλει, Σαράντα Εκκλησίαις, Ραιδεστώ, Καλλιπόλει, Αλεξανδρουπόλει (Δεδέ-Αγάτς) και Κομοτηνή (Γιουμουλτσίνη). Είκοσι και εξ Ειρηνοδικεία εν απάσαις ταις έδραις των νομών και των Υποδιοικήσεων.Έκαστον Πρωτοδικείον είναι και Πλημμελειοδικείον. Έκαστον Ειρηνοδικείον είναι και Πταισματοδικείον, συνάμα δε και Συμβολαιογραφείον. Έχουσι δε συστηθή και τέσσαρα ειδικά Συμβολαιογραφεία και εν ειδικόν Πταισματοδικείον. Εν εκάστη έδρα Πρωτοδικείου λειτουργούσι φυλακαί ωργανομέναι κατά τον εντελέστερον τρόπον, μετά προχείρων ιατρείων και Φαρμακείων και προχείρων διαμερισμάτων χρησιμευόντων δια την εκτέλεσιν των Θρησκευτικών καθηκόντων, κεχωρισμένως των Χριστιανών και των Οθωμανών.
Η γνωστή τοις πάσιν Ελληνική Δικαιοσύνη λειτουργεί απροσκόπτως, εμπνέουσα την εμπιστοσύνην εις πάντας τους πολίτας ανεξαιρέτως, αποβλέπουσα μόνον εις το δίκαιον, ακούουσα μόνον την φωνήν της συνειδήσεως, μη εξοντώνουσα τους υπ’αυτής δικαζομένους, αλλά προσπαθούσα να βελτιώνη αυτούς, παρακολουθούσα τούτους και εν ταις φυλακαίς, δια της εφαρμογής του νόμου περί αναστολής της ποινής ή και του υπολοίπου αυτής, δια τους βελτιουμένους καταδίκους, και δια της μετατροπής μικρών τινών ποινών φυλακίσεως ή κρατήσεως εις χρηματικάς. Κατά τας εορτάς των Χριστουγέννων απελύθησαν υπό της Ελληνικής Διοικήσεως κατάδικοι τινές, κρατούμενοι εν ταις φυλακαίς δια την πληρωμήν των ποινικών εξόδων, τα οποία κατέβαλεν η Ελληνική Διοίκησις Θράκης. Δια την απονομήν της Δικαιοσύνης η Ελληνική Διοίκησις Θράκης έχει ορίσει 5 Εφέτας, 10 Εισαγγελείς, 35 Πρωτοδίκας, 30 Ειρηνοδίκας και 300 άλλους υπαλλήλους, βοηθούς, κλητήρας κλπ.Δια την συντήρησιν των άνω υπαλλήλων, των Δικαστικών Καταστημάτων, των Φυλακών και την συντήρησιν των φυλακισμένων το Ελληνικόν Κράτος δαπανά ετησίως τέσσαρα εκατομμύρια δραχμών ...»
Ακολούθως μετά την Μικρασιατική καταστροφή και την υπογραφή
της συνθήκης της Λωζάνης στις 11 Ιουλίου 1923 (νέο ημερ.) εκδόθηκε το Ν.Δ. της
13ης Αυγούστου 1923 «Περί συστάσεως τακτικών δικαστηρίων εν Θράκη». Με το
διάταγμα αυτό ιδρύθηκε μεταξύ άλλων το Πρωτοδικείο Έβρου με έδρα την πόλη μας
καθώς και το Ειρηνοδικείο Αλεξανδρουπόλεως. Στη δικαιοδοσία του Πρωτοδικείου
Έβρου υπήχθησαν τα Ειρηνοδικεία Αλεξανδρούπολης, Σουφλίου, Διδυμοτείχου και
Ορεστιάδος. Αργότερα ιδρύθηκε και το Ειρηνοδικείο Σαμοθράκης.
Στην πόλη μας το κτίριο που στέγασε το δικαστικό μέγαρο, μετά την απελευθέρωση ήταν το παλαιό Οθωμανικό Πρωτοδικείο, απέναντι από την Ακαδημία, στη θέση του σημερινού Ειρηνοδικείου, στη πάλαι ποτέ πλατεία του Διοικητηρίου και νυν πάρκο εθνικής ανεξαρτησίας Το κτίριο όμως απ’ ότι φαίνεται δεν συντηρήθηκε ποτέ γι’αυτό στα τέλη της δεκαετίας του 1920 διαβάζουμε στην εφημερίδα «Ελεύθερο Βήμα» (22 Ιανουαρίου 1928) ανταπόκριση του Μιχ. Ροδά:
«Το δικαστικόν σώμα του πρωτοδικείου Αλεξανδρουπόλεως αποτελείται από τον πρόεδρον κ.Φιλιππίδην, τους δικαστάς κ.κ. Τσακωνόπουλον, Γαλάνην, Κασσίμην και τον εισαγγελέα κ.Καραμάνον. Η θέσις των όταν συνεδριάζουν είνε τραγική, κάτω από τη στέγη ενός ετοιμορρόπου οικήματος το οποίον χρησιμοποιείται και ως ειρηνοδικείον. Με μεγάλη δυσκολία κατορθώνουν να τοποθετήσουν τα καθίσματα των στη μικρή εξέδρα! Μερικοί δικηγόροι υπερασπισταί μαζεύονται σαν κατάδικοι σε μια ακρούλα και άλλοι περιμένουν όρθιοι για να πάρουν την σειράν των. Εξευτελισμός του χειροτέρου είδους. Για τους κατηγορουμένους υπάρχουν μόνον δυο θέσεις και για το ακροατήριο... μηδέν. Αυτή είνε η... αίθουσα του πρωτοδικείου Αλεξανδρουπόλεως και γι’αυτό η κλήρωσις των ενόρκων γίνεται κατά τύπους χωρίς όμως και να ορίζωνται δίκαι ελλείψει χώρου! Κατ’ανάγκην λοιπόν το πρωτοδικείον δικάζει μόνον τα πλημμελήματα. Παρηκολούθησα μιαν συνεδρίασιν του δικαστηρίου και ομολογώ ότι επένθισε η ψυχή μου με το θέαμα της κρατικής αστοργίας. Εις απόστασιν ολίγων βημάτων από του ετοιμορρόπου δικαστικού... μεγάρου υπάρχει εγκαταλελειμμένον το πρώην τουρκικόν διοικητήριον, χωρίς πόρτες και παράθυρα, με δώδεκα ευρύχωρα δωμάτια, με τα καταστρεπτικά σημάδια των στρατιωτών, οι οποίοι κατά καιρούς επέρασαν από την Αλεξανδρούπολιν κι’εστεγάσθησαν προσωρινώς. Και για να δικαιολογήται η κατοχή εκ μέρους του δημοσίου έχει εγκαταστήση μερικούς χωροφύλακας της φρουράς των φυλακών.
Οι κατά καιρούς νομάρχαι και πρόεδροι πρωτοδικών υπέβαλον εκθέσεις, υπέδειξαν την επιτακτικήν ανάγκην της προστασίας και της χρησιμοποιήσεως συνάμα του παλαιού διοικητηρίου. Και όπως διεπίστωσα από την έρευναν μου εις τα γραφεία του νομομηχανικού υπεβλήθη και ο προϋπολογισμός της δαπάνης των επισκευών την 3ην Απριλίου 1927! Ο συντάξας την μελέτην νομομηχανικός κ. Γκιώνης αποφαίνεται ότι με δαπάνην μόνον 280.000 δραχμών το διοικητήριον δύναται να επισκευασθή τελείως και να στεγάση όλες τις υπηρεσίες του δημοσίου και έτσι ν’αποφεύγουν και τα ενοίκια.»
Σήμερα μπορεί το παλαιό τουρκικό διοικητήριο που κτίσθηκε τη
δεκαετία του 1890 να έγινε τελικά δικαστικό μέγαρο, είναι πλέον όμως
ακατάλληλο, παρά την προσθήκη ενός ορόφου που έγινε το 1955 και τις όποιες
ανακαινίσεις του, να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις της Δικαιοσύνης
στην πόλη μας, ως πρώτης πόλης της Ευρώπης για όσους έρχονται από την Τουρκία και
κόμβου μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Αν μάλιστα παρακολουθήσει κανείς μια δίκη σε
κάποιο στενό γραφείο του πάνω ορόφου θα διαπιστώσει τις ανείπωτες συνθήκες μέσα
στις οποίες εξαναγκάζονται να συνωστίζονται για να εργαστούν όλοι οι παράγοντες
της απονομής δικαιοσύνης (δικαστές, δικηγόροι, υπάλληλοι, εντολείς και μάρτυρες).
Το Ειρηνοδικείο στεγάζεται σε ένα επίσης ακατάλληλο παλαιό κτίριο των φυλακών
Έβρου που κτίσθηκε τη δεκαετία του 1970 στη θέση του Οθωμανικού Πρωτοδικείου,
που μεταπολεμικά κάηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς.
Δυστυχώς είναι αναντίρρητη αλήθεια ότι και σε αρκετές πόλεις
της χώρας μας τα Δικαστικά Μέγαρα δεν επαρκούν. Είναι όμως για τη νέα δημοτική
αρχή και ιδίως τον νέο μας Δήμαρχο που είναι γνώστης του προβλήματος, αφού
διετέλεσε δυο φορές Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου της πόλης μας ένα μεγάλο
στοίχημα αν θα το επιλύσει, παρ’όλες τις προκλήσεις και τις μεγάλες ανατροπές
της εποχής μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου