(Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο φύλλο 218 Μάιος 2010 της εφημερίδας ‘ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ’)
Το τέλος του μεσοπολέμου (1936-1940) σηματοδοτείται για τη χώρα μας από την παλινόρθωση της μοναρχίας, την προς πόλεμο προπαρασκευή του έθνους και την κατάλυση του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος. Επικαλούμενος τον κίνδυνο εσωτερικών ταραχών και την ασταθή διεθνή κατάσταση, στις 4 Αυγούστου 1936 ο διορισμένος από τον Γεώργιο το Β’ Πρωθυπουργός της χώρας Ιωάννης Μεταξάς κατήργησε τον κοινοβουλευτισμό με τη συγκατάθεση του βασιλιά, ο οποίος διέλυσε τη Βουλή χωρίς να προκηρύξει εκλογές και ανέστειλε πολλά άρθρα του Συντάγματος.
«Εικόνα 1: Η Προπολεμικη Αλεξανδρουπολη.»
Εγκαθιδρύθηκε έτσι το δικτατορικό «καθεστώς της 4ης Αυγούστου» που πήρε στα χέρια του τις τύχες της πατρίδας μας μέχρι τον δεύτερο μεγάλο πόλεμο.
Η πόλη μας στα χρόνια αυτά έγραφε τη δική της ιστορία. Ας δούμε τα σημαντικότερα γεγονότα από αυτήν, όπως καταγράφησαν στον λογοκριμένο Αθηναϊκό τύπο της εποχής.
Κύριο μέλημα του νέου καθεστώτος όπως σε όλες οι δικτατορίες άλλωστε είναι να προσφέρει στο λαό άρτο και θεάματα.
«Εικόνα 2: Παρέλαση στην παραλία.»
Έτσι και στην Αλεξανδρούπολη επ’ ευκαιρία της συμπληρώσεως 17 χρόνων από την απελευθέρωση της οργανώνεται φαντασμαγορική παρέλαση. Στο φύλλο της 15-5-1937 των «Αθηναϊκών Νέων» διαβάζουμε: «Πρωτοφανής συναγερμός υπήρξεν ο σημερινός εορτασμός της 17ης επετείου της απελευθερώσεως της Αλεξανδρουπόλεως. Η πόλις πλέει εις την κυανόλευκον, ενώ αι χιλιάδες του κόσμου αδιακρίτως τάξεως, πλημμυρίζουν τον καθεδρικόν ναόν, ένθα, τελεταρχούντος του μητροπολίτου Ιωακείμ και παρισταμένων του γενικού γραμματέως της γενικής διοικήσεως Θράκης κ. Καλαντζή, του διοικητού της 12ης μεραρχίας αντισυνταγματάρχου κ. Τσαγγαρίδου, των αρχών, των εργατικών και επαγγελματικών οργανώσεων μετά των λαβάρων των, των μαθητών και των μαθητριών μέσης και δημοτικής εκπαιδεύσεως και προσκόπων, εφέδρων παλαιών πολεμιστών, των λόχων αγυμνάστων, των προξένων Γαλλίας, Ιταλίας και Βελγίου. Μετά το πολυχρόνιον και την ανάκρουσιν του εθνικού ύμνου υπό της μουσικής του δήμου, ο δήμαρχος κ. Αλτιναλμάζης, εξεφώνησε εμπνευσμένον λόγον, καλυφθέντα από μυριοστόμους ζητωκραυγάς υπέρ του Βασιλεώς και του εθνικού κυβερνήτου.»
Περνάει ο καιρός και το καθεστώς της 4ης Αυγούστου καθιερώνεται στη συνείδηση του λαού ο οποίος εκτός από το Κ.Κ.Ε δεν αντιδρά. Μάλιστα ο δημοκρατικός δήμαρχος της πόλης μας στις αρχές του 1938 επισκέπτεται τον ίδιο τον δικτάτορα. Στο φύλλο της 28-1-1938 των «Αθηναϊκών Νέων» διαβάζουμε: «Τον κ. πρωθυπουργόν επεσκέφθη σήμερον ο δήμαρχος Αλεξανδρουπόλεως κ. Αλτιναλμάζης και του επέδωκε ψήφισμα του δημοτικού συμβουλίου δια του οποίου ανακηρύσσεται επίτιμος δημότης Αλεξανδρουπόλεως. Ο κ. δήμαρχος επιδίδων το ψήφισμα διηρμήνευσε προς τον κ. πρωθυπουργόν την ευγνωμοσύνην του λαού της Αλεξανδρουπόλεως δια την αποκατάστασιν ασφαλείας και ησυχίας. –Χωρήσατε προσέθεσε, με τόλμην και θάρρος εις τον ανορθωτικόν αγώνα σας.
«Εικόνα 3: Παρέλαση φαλαγγιτισσών.»
Ο λαός είνε μαζί σας και όσοι δεν πιστεύουν ας έλθουν εις την Δυτικήν Θράκην δια να ιδούν την συντελεσθείσαν εργασίαν εις έργα αμύνης, πολιτισμού και προόδου-. Ο κ. πρωθυπουργός απαντών ηυχαρίστησε δια τας εκδηλώσεις του λαού της Αλεξανδρουπόλεως και υπεσχέθη εις τον κ. δήμαρχον ότι εντός του Φεβρουαρίου θα επισκεφθή την Αλεξανδρούπολιν.»
Και πραγματικά ο Μεταξάς τήρησε την υπόσχεση του. Τον Μάρτιο του 1938 επιστρέφοντας από την Άγκυρα περνάει και από την πόλη μας, όπου απευθύνει μάλιστα και λόγο στους Αλεξανδρουπολίτες από τον εξώστη της λέσχης της ομοσπονδίας των επαγγελματιών. Το γεγονός τυγχάνει μεγάλης δημοσιότητας στο αθηναϊκό τύπο της εποχής: «ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΛΑΟΝ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΕΩΣ-Η ΕΛΛΑΣ ΕΧΕΙ ΤΟ ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ.
«Εικόνα 4: Αναμένοντας τον Μεταξά.»
Ο πρόεδρος της κυβερνήσεως κ. Ι. Μεταξάς επιστρέφων εξ Αγκύρας, ευρίσκεται από της χθες μεταξύ του λαού της Θράκης, όστις επεφύλαξεν εις αυτόν εξαιρετικώς ενθουσιώδη υποδοχήν. Η Αλεξανδρούπολις μάλιστα, η πρωτεύουσα του Έβρου, υπεδέχθη με ιδιαίτερον ενθουσιασμόν τον εθνικόν κυβερνήτην. Εκεί ο κ. Μεταξάς απαντων εις προσφώνησιν του δημάρχου εξεφώνησε τον ακόλουθον λόγον προς τον λαόν της Αλεξανδρουπόλεως- ακολουθεί ο λόγος- Τα χειροκροτήματα, αι ζητωκραυγαί και αι επευφημίαι αι οποίαι εκάλυψαν τους τελευταίους λόγους του κ. πρωθυπουργού ήσαν ζωηρόταται και παρατεταμέναι, συνεχισθείσαι μέχρι της ώρας καθ ην ο κ. πρόεδρος της κυβερνήσεως εξήλθε και πάλιν εις τον εξώστην ίνα παρακολουθήση την παρέλασιν.» (Αθηναϊκά Νέα 3-3-1938).
Το «Ελεύθερον Βήμα» της 4ης Μαρτίου 1938 μας δίνει και άλλες λεπτομέρειες: «Ο δήμος παρέθεσε την νύκτα γεύμα προς τιμήν του κ. πρωθυπουργού εις το οποίον παρεκάθησαν οι συνοδεύοντες αυτόν κ.κ. υπουργοί και στρατηγοί, η ακολουθία του και άπασαι οι τοπικαί αρχαί.
«Εικόνα 5: Ο δήμαρχος Αλτιναλμάζης αναμένοντας τον Μεταξά.»
Κατά τα επιδόρπια ο δήμαρχος κ. Αλτιναλμάζης ήγειρεν πρόποσιν...» στην οποία απάντησε ο Μεταξάς και συνεχίζει: «Η δευτέρα ημέρα της περιοδείας του κ. προέδρου εις την Θράκην ήρχισεν από τας επισκέψεις των ιδρυμάτων της Αλεξανδρουπόλεως, μετά του γενικού διοικητού, του κ. νομάρχου, του δημάρχου. Εγερθείς από της πρωίας μετέβη και εξήτασε την πρόοδον των συντελουμένων δια εκτέλεσιν λιμενικών έργων εκδηλώσας την ικανοποίησιν του δια την συντελουμένην εργασίαν και το ενδιαφέρον του δια την ταχείαν αποπεράτωσιν αυτών. Εκείθεν επεσκέφθη τον συνοικισμον Καλλιθέας, μεθ’ο συνοδευόμενος πάντοτε υπό του υπουργού κ. Κάβδα, του δημάρχου κ. Αλτιναλμάζη και του νομάρχου Έβρου Πόρτη, μετέβη εις το ίδρυμα της Παιδαγωγικής Ακαδημίας. Εντός ευρυτάτης αιθούσης είχον παραταχθή οι μαθηταί και μαθήτριαι της Ακαδημίας. Ο κ. πρόεδρος επεθεώρησε τους μαθητάς ζητωκραυγάσαντας κατά τη είσοδον του. Ευθύς αμέσως ο διευθυντής της Ακαδημίας κ. Παρασκευόπουλος προσεφώνησε τον κ. πρόεδρον...». Στη συνέχεια και ο Μεταξάς απήυθηνε λόγο. «Ακολούθως ο κ. πρόεδρος περιήλθε τα διαμερίσματα του ιδρύματος.
«Εικόνα 6: Στρατιωτικοί επίσημοι στη Μητρόπολη.»
Οι μαθηταί έψαλλον ακολούθως πατριωτικά άσματα. Ο κ. πρόεδρος απερχόμενος συνεχάρη τον διευθυντήν κ. Γιαννέλον δια το συντελούμενον εκεί εθνικόν έργον. Εκείθεν κατηυθήνθη εις εθνικόν παιδικόν σταθμόν, διαπιστώσας την συντελουμένην φιλανθρωπικην αλλά και εκπολιτιστικήν εργασίαν, όπου υπερακατόν παιδάκια εργαζομένων μητέρων συγκεντρούνται και παραμένουν ολόκληρον την ημέραν τρεφόμενα καλώς και εκπαιδευόμενα εθνοπρεπώς. Ο κ. πρόεδρος, αποκομίσας τας αρίστας των εντυπώσεων, συνεχάρη την διευθύντριαν και το προσωπικό του ιδρύματος. Μετέβη ακολούθως εις τους στρατώνας του συνοριακού τομέως, μεθ’ο κατηυθήνθη εις τον σταθμόν, όπου και του εγένετο υπό των αρχών και του λαού ενθουσιώδης προπομπή. Ο κ. πρόεδρος απεχαιρέτησε τους αξιωματικούς και τας αρχάς και επέβη της αμαξοστοιχίας, ήτις ανεχώρησεν υπο τας ζητωκραυγάς του λαού την 10.30 δια την Κομοτινήν.»
Η Ευρώπη προετοιμάζεται για τον επόμενο μεγάλο πόλεμο και με κομμένη ανάσα παρακολουθεί την επιθετικότητα του Χίτλερ να αυξάνεται διαρκώς. Στις 31 Ιουλίου του 1938 υπογράφηκε στη Θεσσαλονίκη σύμφωνο περί μη επιθέσεως μεταξύ Βαλκανικής συνεννοήσεως και της Βουλγαρίας με το οποίο αίρονται οι περιορισμοί της συνθήκης της Λοζάννης όσον αφορά την ζώνη του Έβρου.
«Εικόνα 7: Στρατιωτική μπάντα στο προαύλιο χώρο της Μητροπόλεως.»
Έτσι στις 20 Αυγούστου του ιδίου έτους καταλήφθηκε από τμήματα του στρατού ο Έβρος και ορίσθηκε η πόλη μας ως έδρα σώματος στρατού. Με μεγάλο ενθουσιασμό υποδέχτηκαν το γεγονός οι κάτοικοι της πόλης μας όπως φαίνεται από την ανταπόκριση του «Ελευθέρου Βήματος» στο φύλλο της 21-8-1938: «τηλεγραφούν εξ Αλεξανδρουπόλεως ότι ο λαός με πρωτοφανείς εκδηλώσεις ενθουσιασμού υπεδέχθη το εισελθόν εκεί τμήμα του ελληνικού στρατού. Η πόλις παρουσίαζε πανηγυρικήν όψιν.
Όλαι αι οικίαι και τα καταστήματα ήσαν σημαιοστόλιστα. Το εισελθόν τμήμα απετελείτο από εν τάγμα στρατού, αφιχθέν σιδηροδρομικώς εκ Κομοτινής. Εις τον σταθμόν είχον συγκεντρωθή όλοι οι κάτοικοι της πόλεως, αι αρχαί, καθώς και πολλοί χωρικοί κατελθόντες εκ των πέριξ χωριών. Το τμήμα του ελληνικού στρατού εν μέσω ενθουσιωδών εκδηλώσεων κατηυθήνθη εκ του σταθμού εις την πόλιν. Την μεσημβρίαν τα καταστήματα έκλεισαν και εγένετο μεγαλειώδης παρέλασις εις την κεντρικήν πλατείαν, ενώπιον των αρχών. Εις την παρέλασιν μετέσχον μαθηταί, μαθήτριαι, φαλαγγίται, πρόσκοποι, παλαιοί πολεμισταί και ο στρατός. Το δημοτικόν συμβούλιον της πόλεως συνελθόν εκτάκτως απέστειλε εις την Α.Μ. τον Βασιλέα και τον πρωθυπουργόν θερμόν χαιρετιστήριον τηλεγράφημα επί τη εισόδω του ελληνικού στρατού εις την Αλεξανδρούπολιν».
Όλαι αι οικίαι και τα καταστήματα ήσαν σημαιοστόλιστα. Το εισελθόν τμήμα απετελείτο από εν τάγμα στρατού, αφιχθέν σιδηροδρομικώς εκ Κομοτινής. Εις τον σταθμόν είχον συγκεντρωθή όλοι οι κάτοικοι της πόλεως, αι αρχαί, καθώς και πολλοί χωρικοί κατελθόντες εκ των πέριξ χωριών. Το τμήμα του ελληνικού στρατού εν μέσω ενθουσιωδών εκδηλώσεων κατηυθήνθη εκ του σταθμού εις την πόλιν. Την μεσημβρίαν τα καταστήματα έκλεισαν και εγένετο μεγαλειώδης παρέλασις εις την κεντρικήν πλατείαν, ενώπιον των αρχών. Εις την παρέλασιν μετέσχον μαθηταί, μαθήτριαι, φαλαγγίται, πρόσκοποι, παλαιοί πολεμισταί και ο στρατός. Το δημοτικόν συμβούλιον της πόλεως συνελθόν εκτάκτως απέστειλε εις την Α.Μ. τον Βασιλέα και τον πρωθυπουργόν θερμόν χαιρετιστήριον τηλεγράφημα επί τη εισόδω του ελληνικού στρατού εις την Αλεξανδρούπολιν».
Στα πλαίσια της αναθέρμανσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων στην ίδια εφημερίδα διαβάζουμε: «τηλεγραφούν εξ Αλεξανδρουπόλεως ότι αφίκοντο εκεί πλείστοι Τούρκοι εκδρομείς εξ Αδριανουπόλεως. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται πολλοί επιστήμονες. Επίσης αφίκετο η ποδοσφαιρική ομάς Αδριανουπόλεως, η οποία αύριον θα συναντηθή εις ποδοσφαιρικόν αγώνα με την ομάδα της αθλητικής ενώσεως Αλεξανδρουπόλεως.»
«Εικόνα 8: Στρατιωτικοί επίσημοι στα σκαλιά της Μητροπόλεως.»
Στις 5 Σεπτεμβρίου του 1938 ανοίγει τις πύλες της και η δεύτερη Γεωργοκτηνοτροφική έκθεση Αλεξανδρουπόλεως. Τα «Αθηναικά Νέα» της 6-9-1938 μεταφέρουν την είδηση: «Μετά πάσης επισημότητος και μεγαλοπρέπειας ήνοιξε τας πύλας της χθές την 5.30 απογευματινήν η 2α Γεωργοκτηνοτροφική Έκθεσις Αλεξανδρουπόλεως παρουσία των επισήμων και χιλιάδων λαού. Μετά την τέλεσιν του αγιασμού προσεφώνησε δι’ολίγων τους παρευρισκομένους ο δήμαρχος Αλεξανδρουπόλεως κ. Αλτιναλμάζης και ακολούθως ο αναπληρωτής του υπουργού Γενικού Διοικητού Θράκης κ. Καλουντζάς κηρύσσων την έναρξιν της εκθέσεως εξεφώνησε αγροτικόν λόγον ... Εκ των επισήμων παρέστησαν εις τα εγκαίνια της εκθέσεως ο νομάρχης Έβρου κ. Παζιώνης, οι δήμαχοι Κομοτινής, Καβάλλας, Ξάνθης, Ορεστιάδος, Διδυμοτείχου και άπασαι αι στρατιωτικαί και πολιτικαί αρχαί της πόλεως. Η έκθεσις χάρις εις την αρτίαν διοργάνωσιν της παρουσίασε θέαμα πρωτοφανές δια την Θράκην. Εξαιρετική τάξις και ευρυθμία παρετηρήθη εις ολας της τας λεπτομερείας και δικαίως προεκάλεσε τον θαυμασμόν και τον έπαινον πάντων.
«Εικόνα 9: Δεξίωση στη στρατιωτική λέσχη.»
Αι χιλιάδες των επισκεπτών εύρον την ευκαιρίαν να διαπιστώσουν την εξέλιξιν όλων των πλουτοπαραγωγικών κλάδων της Θράκης, κατόπι του τόσον στοργικού ενδιαφέροντος της εθνικής κυβερνήσεως προς τον σκοπόν της συστηματικής εκμεταλλεύσεως της γής επιτυχούσα ομολογουμένως να κινήση την άμιλλαν των μάλλον φιλοτίμων και φιλοπόνων καλλιεργητών της ακριτικής αυτής περιφέρειας. Ο κ. Καλουντζας περιήλθε άπαντα τα περίπτερα μετά των μελών της επιτροπής της εκθέσεως εκφράσας την ικανοποιησιν του δια την πλούσιαν και αρτίαν εμφάνισιν των περιπτέρων. Δεξιά τω εισερχομένω υπήρχον τα περίπτερα όπου ειχον εκτεθή τα προϊόντα των Γεωργικών Συνεταιρισμών. Γεωργικά εργαλεία και μελισσοκομικά και σηροτροφικά προϊόντα. Εν συνεχεια ευρίσκοντο τα περίπτερα Έβρου, Ροδόπης Δράμας, Καβάλλας περιέχοντα τα αντιπροσωπευτικά προϊόντα δημητριακών καρπών κλπ. Αριστερά εις ιδιαίτερα περίπτερα είχον εκτεθή τα Θρακικά προϊόντα βιομηχανίας, αλιείας, καπνά Θράκης.
«Εικόνα 10: Ανέμελες στιγμές έξω απο το Πρωτοδικείο.»
Εις ιδιαίτερον πρίφραγμα ευρίσκετο το κτηνοτροφικόν τμήμα με το πλήθος των εκλεκτών ζώων. Ωραιοτάτη υπήρξεν η εμφάνισις του Τουρισμού Θράκης δια σειράν γραφικωτάτων τοπίων της θρακικής υπαίθρου. Τα χρηματικά ποσά τα οποία διετέθησαν δια την βράβευσιν των καλλιτέρων περιπτέρων ανήλθον εις 250.000 δραχμών. Καθ’όλην την διάρκειαν των εγκαινίων η μουσική του Δήμου επαιάνιζε διάφορα εμβατήρια η δε χορωδία Αλεξανδρουπόλεως έψαλλε διάφορα πατριωτικά άσματα. Την εσπέραν εδόθη κινηματογραφική παράστασις δωρεάν εις τον προ της εκθέσεως χώρον. Την 9.39 μ.μ. εδόθη εκ μέρους του Δήμου επίσημον γεύμα κατά το οποίον ηγέρθησαν ενθουσιώδεις προπόσεις υπέρ ευοδώσεως του έργου της Εθνικής Κυβερνήσεως. Μετά ταύτα επηκολούθησε ελληνική βραδυα εις τον λιμένα Αλεξανδρουπόλεως εκτάκτου θεαματικότητος και εκάησαν φαντασμαγορικά πυροτεχνήματα. Η διάρκεια της εκθέσεως είνε τριήμερος. Η αγοραστική κίνησις κατόπιν της πρωτοφανούς κοσμοσυρροής προμηνύεται εξαιρετική.»
«Εικόνα 11: Φαλαγγίτες της ΕΟΝ.»
Το Μάιο του 1939 ενώ τα σύννεφα του πολέμου ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο κοντά, ο Βασιλιάς επισκέπτεται για δεύτερη φορά την πόλη μας. Το γεγονός φυσικά παίρνει μεγάλη έκταση στον τύπο της εποχής: «Αλεξανδρουπολις 17 Μαΐου-Η πρωτεύουσα του Έβρου υπεδέχθη με όψιν πανηγυρικήν την Α.Μ. τον Βασιλέα. Από της 4ης απογευματινής ώρας όλος ο λαός της Αλεξανδρουπόλεως, των συνοικισμών και των πέριξ χωριών κατέκλυσε τας από του σταθμού προς την στρατιωτικήν λέσχην οδούς 14ης Μαΐου και Βασιλέως Γεωργίου Β΄ ως και τας ένθεν και ένθεν παρόδους, αναμένων την άφιξιν της βασιλικής αμαξοστοιχίας. Εν τω μεταξύ κατά μήκος των ως άνω δυο οδών είχον παραταχθή τμήματα φαλαγγιτών και φαλαγγιτισσών, σκαπανέων και σκαπανισσών προς απόδοσιν τιμών και τήρησιν της τάξεως. Πέριξ της αψίδος του σιδηροδρομικού σταθμού είχον παραταχθή τιμητικώς εν στολή μέλη της οργανώσεως παλαιών πολεμιστών, ένθεν και ένθεν δε των αψίδων επαγγελματικαί και εργατικαί οργανώσεις μετά των λαβάρων των.
Η αμαξοστοιχία εισήλθεν εις τον σταθμόν την 6ην απογευματινήν ακριβώς εν μέσω θυέλλης ζητωκραυγών και ενθουσιωδών εκδηλώσεων του συγκεντρωμένου κατά μυριάδας λαού. Ο Βασιλεύς συγκεκινημένος εχαιρέτα εκ του παραθύρου τα πλήθη. Κατά την αποβίβασιν υπεδέχθησαν τον Βασιλέα ο νομάρχης Παζιώνης, ο μητροπολίτης Ιωακείμ. Ο σωματάρχης, ο δήμαχος Αλτιναλμάζης, ο φρούραρχος και ο διοικητής της χωροφυλακής. Η σκαπάνισσα Καστρετσίου πρεσέφερε εις τον Βασιλέα ωραίαν ανθοδέσμην από λευκά τριαντάφυλλα εκ μέρους της νεολαίας Αλεξανδρουπόλεως. Ακολούθως προσεφώνησε τον Βασιλέα ο δήμαρχος ως εξής :
«Εικόνα 12: Παλαιοί πολεμιστές, επαγγελματικές οργανώσεις και στρατός υποδέχονται τον ΓΕΩΡΓΙΟ στην 14Μαϊου τον Μάϊο του 1939.»
«Μεγαλειότατε, ουδεμία δύναμις είνε ικανή να εκφράση την μεγάλην χαράν και ψυχικήν αγαλλίασιν που αισθανόμεθα σήμερον υποδεχόμενοι Σε τον στοργικόν και λαοφιλή Άνακτα ως εκπρόσωπος της πόλεως της οποίας το όνομα αποτελεί πλουσιώτερον και προσφιλέστερον παλμον της εθνικής μας υπερηφάνειας, υποβάλλει ευλαβώς την ακλόνητον πίστιν και ακατάλυτον αφοσίωσιν μας ως ευ παρέστης Βασιλεύ».
«Εικόνα 13: Στο προαύλιο χώρο της Μητρόπολης ύστερα απο δοξολογία.»
Ο Βασιλεύς ευχαριστήσας τον δήμαρχον επέβη του ανοικτού αυτοκινήτου και κατηυθήνθη εις την στρατιωτικήν λέσχην ακολουθούμενος υπο των υπουργών κ.κ. Μανιαδάκη και Νικολαίδη, του γενικού διοικητού Θράκης κ. Καλαντζή, του νομάρχου Παζιώνη και των λοιπών αρχών ενώ τα συγκεντρωμένα πλήθη εν εξάλλω ενθουσιασμώ και με φρενίτιδα εκδηλώσεων εχαιρέτων τη διέλευσιν του. Εις την στρατιωτικήν λέσχην η Α.Μ. ο Βασιλεύς εδέχθη τας αρχάς και τα προεδρεία των σωματείων, οργανώσεων, συλλόγων, του εργατικού κέντρου, της ομοσπονδίας των επαγγελματιών, του εμπορικού συλλόγου, της ενώσεως των γεωργικών συνεταιρισμών, της εθνικής εταιρείας το περιφερειακόν διοικητήν της νεολαίας κ. Κωστόπουλον τα προεδρεία υπέβαλον τα σέβη των εις τον Βασιλέα και εξέφρασαν τας ευχαριστίας των δια την τιμήν της δευτέρας επισκέψεως της πόλεως των και δια το συντελεσθέν και συντελούμενον έργον.
Την εβδόμην εσπερινήν ο Βασιλεύς εξήλθεν άνευ συνοδείας εις περίπατον επι ανοικτού αυτοκινήτου ανα τας οδούς της πόλεως εν μέσω ενθουσιωδών εκδηλώσεων του λαού, ο οποίος έραινε με άνθη τον Βασιλέα.
Ο Βασιλεύς εξέδραμεν μόνος εις τα προάστεια της Αλεξανδρουπόλεως επευφημούμενος ενθουσιωδώς. Την ενάτην νυκτερινήν παρετέθη γεύμα εις το οποίον παρεκάθησαν ο Βασιλεύς, οι υπασπισταί του, οι υπουργοί Νικολαίδης, Μανιαδάκης, ο Γενικός Διοικητής κ. Καλαντζής, ο Νομάρχης Παζιώνης, ο σωματάρχης, ο μητροπολίτης, ο δήμαρχος, ο πρόεδρος πρωτοδικών Παπαθεοδώρου, ο εισαγγελεύς Σακελλαρίου, ο επιτελάρχης, ο φρούραρχος αρχηγός χωροφυλακής Δροσόπουλος, ο διοικητής της χωροφυλακής Αγαπητός, ανώτερος διοικητής χωροφυλακής Πολυκράτης, ο πρόεδρος δημοτικού συμβουλίου Παπασταύρος, ο πρόεδρος εμπορικού επιμελητηρίου, δικηγορικού συλλόγου, ο περιφερειακός διοικητής Νεολαίας Κωστόπουλος, οι διευθυνται Ακαδημίας και Γυμνασίου, ο επιθεωρητής της δημοτικής εκπαιδεύσεως. Κατά τα επιδόρπια ο δήμαρχος κ. Αλτιναλμάζης ήγειρε πρόποσιν ευχηθείς μακροημέρευσιν του Βασιλέως και της Βασιλικής Οικογενείας επ’αγαθώ της ελληνικής πατρίδος. Ο Βασιλεύς απήντησεν ευχαριστών, κατά διάρκειαν γεύματος χιλιάδες κόσμου συγκεντρωμένοι επευφήμουν ζωηρώς και προέβαινον εις ενθουσιώδεις εκδηλώσεις υπέρ του Βασιλέως. Εις θερμότατας εκδηλώσεις προέβη επίσης το πλήθος κατά την έξοδον του Βασιλέως και κατά την διαδρομήν από της λέσχης μέχρι της βασιλικής αμαξοστοιχίας, όπου διανυκτέρευσεν ο Βασιλεύς. Αντικείμενον θερμοτάτων εκδηλώσεων εκ μέρους του λαού εγένοντο επίσης οι υπουργοί κ.κ. Μανιαδάκης, Νικολαίδης, ο γενικός διοικητής Καλαντζής, Νομάρχης Παζιώνης, τους οποίους επευφήμει ζητωκραυγάζων υπέρ του κ. Μεταξά, των συνεργατών του και της 4ης Αυγούστου.» (Ελεύθερον Βήμα 18-5-1939).
«Εικόνα 14: Μοίρα του στόλου στο Φάληρο πρίν αποπλεύσει για Αλεξανδρούπολη.»
Για την τόνωση του εθνικού φρονήματος ενώ η Ευρώπη είναι ένα βήμα πριν την έναρξη του πολέμου μοίρα του στόλου καταπλέει στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Στα «Αθηναϊκά Νέα» της 23-8-1939 διαβάζουμε: «Πλέουσα εις τα εθνικά χρώματα και παρουσιάζουσα όψιν εξόχως πανηγυρικήν η πρωτεύουσα του Έβρου υπεδέχθη σήμερον την πρωίαν την καταπλεύσασαν εις τον λιμένα μοίραν γυμνασίων του ελληνικού στόλου. Εις τα κεντρικά σημεία της πόλεως είχον στηθή μεγαλοπρεπείς αψίδες και χαιρετιστήριοι επιγραφαι με τας λέξεις: «Ζήτω ο ένδοξος ελληνικός στόλος», «Καλώς μας ήλθατε φρουροί της πατρίδος» καθώς και φωτεινά τόξα με χιλιάδας ηλεκτρικούς λαμπτήρας. Επι τη αναγγελία του κατάπλου του στόλου εις την πόλιν μας πλήθη κόσμου συνέρρευσαν εκ των γειτονικών κωμοπόλεων και χωρίων δια να υποδεχθούν και θαυμάσουν τους χαλυβδίνους υπερασπιστάς της Πατρίδος και την άλκιμον νεότητα του Βασιλικού Πολεμικού μας Ναυτικού.
«Εικόνα 15: Αξιωματικοί του στρατού και του ναυτικού έξω απο την Μητρόπολη.»
Η ναυλοχούσα εις τον λιμένα μας μοίρα του στόλου εσκόρπισε ρίγη ενθουσιασμού και εθνικής υπερηφάνειας εις τας χιλιάδας των Αλεξανδρουπολιτών και των εκ του εσωτερικού του νομού συρρευσάντων κατοίκων οι οποίοι κατέκλυσαν την παραλίαν από πρωίας και εξεδήλουν ποικιλοτρόπως τα αισθήματα της χαράς των επί τη θέα των ενδόξων μονάδων του στόλου μας. Την ενδεκάτην πρωινήν επιβαίνων ατμακάτου απεβιβάσθη ο αρχηγός της μοίρας αντιναύαρχος κ. Οικονόμου μετά του υπασπιστού του και επεσκέφθη εις την νομαρχίαν τον επί τούτω αφιχθέντα εκ Κομοτινής γενικόν διοικητήν κ. Καλατζήν και ακολούθως τας λοιπάς αρχάς της πόλεως.
«Εικόνα 16: Η Στρατιωτική Λέσχη.»
Τας απογευματινάς ώρας ανταπέδωκε την επίσκεψιν ανελθών επι της ναυαρχίδος ο γενικός διοικητής Θράκης κ. Καλατζής συνοδευόμενος υπό του νομάρχου Έβρου και του δημάρχου Αλεξανδρουπόλεως. Την 9 ½ νυκτερινήν παρετέθη υπό του γενικού διοικητού Θράκης επίσημον γεύμα προς τιμήν του αρχηγού της μοίρας εις το οποίον παρεκάθησαν περι τα 26 πρόσωπα και κατά την διάρκειαν του οποίου ηγέρθησαν ενθουσιώδεις προπόσεις υπέρ της Α.Μ. του Βασιλέως, του έθνους και του εθνικού κυβερνήτου κ. Ι. Μεταξά, του στόλου και του στρατού.
«Εικόνα 17: Δημοτικός κήπος.»
Την 10.30 εδόθη δεξίωσις εις το κέντρον ο «Κήπος» προς τιμήν των αξιωματικών του στόλου. Αύριον την 10ην π.μ. θα τελεσθή δοξολογία εις τον μητροπολιτικόν ναόν μεθ’ην θα επακολουθήση κατάθιεσις στεφάνου εις το μνημείον του αγνώστου στρατιώτου υπό του αρχηγού της μοίρας. Το απόγευμα εις το δημοτικόν γυμναστήριον μεταξύ των ποδοσφαιρικών ομάδων του στόλου και της μικτής ομάδος της πολεως θα διεξαχθή ποδοσφαιρική συνάντησις. Τα σκάφη θα παραμείνουν επί τριήμερον εις τον λιμένα της Αλεξανδρουπόλεως όπου θα επιτραπή και η επίσκεψις εις το κοινον.
«Εικόνα 18: Τα έργα στον προσύνεμο μώλο προπολεμικά.»
Εκ του λιμένος της πόλεως μας η μοίρα του στόλου θα κατευθυνθή εις Καβάλλαν.» Το 1940 και ενώ ο πόλεμος έχει ξεσπάσει στην Ευρώπη στην Αλεξανδρούπολη εκτελούνται εξωραϊστικά έργα : «Την Κυριακήν και ώραν 11 π.μ. ετελέσθησαν τα εγκαίνια των εργασιών της κατασκευής εξωραϊστικών έργων παραλίας Αλεξανδρουπόλεως, η δαπάνη των οποίων ανερχόμενη εις 3.000.000 δραχμών θέλει καταβληθή υπό της λιμενικής επιτροπής. Εις τα εγκαίνια παρέστησαν ο νομάρχης, ο σωματάρχης στρατηγός κ.Μπακόπουλος, ο δήμαρχος κ. Αλτιναλμάζης, άπασαι αι αρχαί της πόλεως, τα Σωματεία, οι σύλλογοι, αι οργανώσεις, η δύναμις της νεολαίας μετά αξιωματικών και επιτελών και ο λαός της πόλεως. Μετά την τέλεσιν αγιασμού ο πρόεδρος της λιμενικής επιτροπής κ. Φωκάς εξήρε την προσπάθειαν της κυβερνήσεως δια το εγκαινιαζόμενον έργον τονίσας το ενδιαφέρον αυτής υπέρ της Αλεξανδρουπόλεως και ευχαριστήσας τον άξιον εκπρόσωπον της κυβερνήσεως κ. νομάρχην.
«Εικόνα 19: Προπολεμικός έρανος ορφανοτροφείων.»
Ο κ. νομάρχης απαντών αφού ηυχαρίστησεν και συνεχάρη αυτόν και τα λοιπά μέλη της λιμενικής επιτροπής, ετόνισεν ότι ενώ φαίνεται ο πόλεμος εν Ευρώπη η Ελλάς χάρις εις τον κ. Μεταξάν ευρίσκεται εις την ευχάριστον θέσιν συν τοις άλλοις να εκτελή και έργα ειρήνης. Ετόνισεν εν συνεχεία το ενδιαφέρον του κ. πρωθυπουργού υπέρ του νομού ως και την εκτέλεσιν πλείστων άλλων έργων.» (Ελεύθερον Βήμα 10-2-1940).
«Εικόνα 20: Άποψη του λιμανιού με τις αποθήκες προπολεμικά.»
Το ενδιαφέρον του Μεταξά για την περιοχή μας ήταν φαίνεται η αιτία που έστειλε λίγο μετά και τον υπουργό των εσωτερικών εδώ. Στα «Αθηναικά Νέα» της 14-4-1940 διαβάζουμε: «Χθες αφίκετο εις την Αλεξανδρούπολιν ο υπουργός των Εσωτερικών κ. Δουρέντης γενόμενος ενθουσιωδώς δεκτός υπό του λαού ζητωκραυγάζοντος υπέρ του Βασιλέως και του Εθνικού Κυβερνήτου. Εις το Νομαρχείον υπεδέχθησαν τον κ. υπουργόν αντιπρόσωποι των δημοσίων υπηρεσιών, των οργανώσεων, της ΕΟΝ και του λαού. Εκεί συνειργάσθη μετά του νομάρχου και εδέχθη τας επιτροπάς του λαού. Μετά μεσημβρίαν ο υπουργός επεθεώρησε τας διοικήσεις αρρένων και θηλέων και συνειργάσθη μετά του δημάρχου επι εκκρεμών ζητημάτων του δήμου. Ακολούθως ο κ. υπουργός περιήλθε τας πέριξ κοινότητας όπου εγένετο ενθουσιωδώς δεκτός υπό των αγροτών ...»
Έτσι περνούσε ο καιρός στην Αλεξανδρούπολη και τα τύμπανα του πολέμου πλησίαζαν. Κάποτε έφτασαν και εδώ όμως για τα γεγονότα αυτά έχουν γράψει άλλοι.
ΠΕΤΡΟΣ Γ. ΑΛΕΠΑΚΟΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ
Βιβλιογραφία
1. ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΛ.ΒΗΜΑ – ΑΘΗΝΑΙΚΑ ΝΕΑ
2. ΦΩΤΟΑΡΧΕΙΟ Γ.ΑΛΕΠΑΚΟΥ
Τους πρώτους μήνες του 1909 ένας επαναστατικός άνεμος έπνεε πάνω από τα εδάφη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στα βαλκάνια. Τι είχε όμως προηγηθεί;
