Η δίκη των ηγετών του Ε.Α.Μ. Έβρου το Δεκέμβριο του 1945 στην Αλεξανδρούπολη

«Εικόνα 1: Υποδοχή του Εθνικού Στρατού και των Βρετανικών δυνάμεων στις 22-3-1945 (O ΦΑΡΟΣ τευχ 21).»

Ένα περίπου χρόνο μετά το τέλος της κατοχής και την αποχώρηση των Βουλγάρων μια σημαντική δίκη διεξήχθη στην πόλη μας, προάγγελος του εθνικού διχασμού που μόλις τότε άρχισε επίσημα να φαίνεται. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1944 έφυγαν από την Αλεξανδρούπολη οι τελευταίοι Γερμανοί που είχαν διωχθεί από τη Γερμανοκρατούμενη ζώνη από τους αντάρτες. Στις 5 Σεπτεμβρίου βούλγαροι ναύτες ύψωσαν στον ιστό του λιμεναρχείου πελώρια κόκκινη σημαία με χρυσό σφυροδρέπανο, αλλά ο βούλγαρος φρούραρχος με μια ένοπλη διμοιρία κινήθηκε να κατεβάσει τη σημαία και να συλλάβει τους ναύτες, οι οποίοι πρόβαλαν αντίσταση και ακολούθησαν οδομαχίες γύρω από τα σπίτια και τους σταθμούς διοίκησης των βουλγαρων αξιωματικών. Παράλληλα επιτροπή ανταρτών ήρθε σε επαφή με αντιφασίστες βουλγαρους αξιωματικούς και μαζί επιχείρησαν να προσηλυτίσουν το μεγάλο μέρος του βουλγαρικού στρατού που φαινόταν αμήχανος και δεν είχε πάρει μέρος στις εξελίξεις.

«Εικόνα 2: Υποδοχή του Υπουργού του EAM Πορφυρογεννη στην περίοδο της ΕΑΜΟΚΡΑΤΙΑΣ πριν τα Δεκεμβριανά.»

Τελικά στις 9 Σεπτεμβρίου η Βουλγαρία κάτω από την πίεση των Σοβιετικών στρατευμάτων συνθηκολόγησε και τμήματα του ΕΑΜ εισήλθαν στην πόλη εγκαθιστώντας ένας καθεστώς ΕΑΜΟΚΡΑΤΙΑΣ που κράτησε μέχρι το Μάρτιο του 1945. Οι Βούλγαροι φεύγοντας έκαψαν όλα τα δημόσια αρχεία.

Δήμαρχος της πόλης αυτήν την περίοδο ήταν ο αρτοποιός Χρήστος Κωνσταντινίδης και τοπικές αρχές αυτοδιοίκησης οι Λογοθέτης Δήμος, Δ/ντης Δήμου, Αρβανιτίδης Κώστας, αρτοποιός, Βολονάσης Χαρίλαος, δάσκαλος, Λεριός Αντώνης, ναυτικός, Μαρτίνης Δημήτρης, κτηματίας, Εφραιμίδης Απόστολος, αντιδήμαρχος (δάσκαλος), Παγιώτας Κώστας, οικοδόμος και Πιτσιλιάδης Παναγιώτης, λιμενεργάτης.

«Εικόνα 3: Συγκεντρωση στον κεντρικό δρόμο μπροστά απο δημαρχειο την περίοδο της ΕΑΜΟΚΡΑΤΙΑΣ το 1944.»

Ο τότε Δήμαρχος αφηγείται για την πόλη μας εκείνη την περίοδο:

«Η περιοχή της Αλεξανδρούπολης, όπως είναι γνωστό, ήταν βουλγαροκρατούμενη. Η συμπεριφορά των φασιστικών βουλγαρικών αρχών ήταν σκληρή και απάνθρωπη. Τα ¾ των κατοίκων της περιοχής είχαν εγκαταλείψει τις εστίες τους. Η βουλγαρική κυβέρνηση εγκατέστησε στην πόλη μας έξι χιλιάδες περίπου Βουλγάρους εποίκους που εγκαταστάθηκαν στα καλύτερα σπίτια και τα άλλα τα ξεγύμνωσαν από έπιπλα και σκεύη. Δεν άφησαν ούτε πόρτες, ούτε παράθυρα;. περίπου οχτακόσια σπίτια ήταν μερικώς ή ολικώς καταστραμμένα. Η ίδια κατάσταση και στα καταστήματα... Το επισιτικό πρόβλημα ήταν το πιο αγχώδες. Με τη συνεργασία όλων των αρμοδίων παραγόντων οργανώσαμε συσσίτιο για 2.500 περίπου απόρους χωρίς καμία επιβάρυνση. Διαθέσαμε δωρεάν τρόφιμα στο Νοσοκομείο και στον Παιδικό Σταθμό. Ειδικά για τους μαθητές Γυμνασίου των χωριών ιδρύσαμε οικοτροφείο, όπου είχαν δωρεάν στέγαση, τροφή και θέρμανση. Ιδρύσαμε Συνεταιρισμόν αρτοποιών και αρτεργατών που χορηγούσε δωρεάν 500 γραμμάρια ψωμί σε κάθε άτομο. Για τη στέγαση των κατοίκων η Αυτοδιοίκηση απεφάσισε, οι πρόσφυγες που επαναπατρίζονται να παίρνουν τα σπίτια και τα καταστήματα τους σε καλή κατάσταση. Η αρχή αυτή τηρήθηκε πιστά. Για το σκοπό αυτό συγκροτήθηκαν συνεργεία οικοδομών με επικεφαλής τον εργολάβο Παύλο Γεωργιάδη και με υλικά της Αυτοδιοίκησης επιδιόρθωναν σπίτια και καταστήματα και τα παράδιναν στους ιδιοκτήτες χωρίς καμία επιβάρυνση. Στον τομέα των κατασκευών η Αυτοδιοίκηση φρόντισε και φέραμε από την Καβάλα κυβόλιθους και στρώσαμε την οδό Εμπορίου που ήταν κυριολεκτικά λασπόδρομος και προ της κατοχής. Κατασκευάσαμε τη γέφυρα της Καλλιθέας με μπετόν αρμέ, που ως τότε ήταν ξύλινη με επιχωμάτωση και κάθε λίγο είχε ανάγκη επισκευής. Οργανώσαμε τα δημόσια λουτρά και δίναμε σαπούνι στους λουόμενους χωρίς πληρωμή. Οι τεχνικοί μας κατόρθωσαν να μετατρέψουν τις αχρηστευμένες γεννήτριες του ηλεκτρισμού σε «γκαζοζέν» και να ηλεκτροδοτήσουν την πόλη, πράγμα που δεν πέτυχαν οι Βούλγαροι στα χρόνια της κατοχής».

«Εικόνα 4: Αξιωματικοί του 81ου συνταγματος ΕΛΛΑΣ-ΈΒΡΟΥ στην Αλεξανδρούπολη αμέσως μετά την απελευθέρωση. Διακρινεται ο καπετάνιος του συντάγματος Βαγγέλης Κασάπης (Κρίτων).»

Μεσολάβησαν τα γνωστά «Δεκεμβριανά» που οδήγησαν έπειτα από διαβουλεύσεις στη Συμφωνία της Βάρκιζας που υπογράφηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1945 και προέβλεπε, μεταξύ άλλων, αφοπλισμό όλων των ένοπλων σωμάτων της Αντίστασης, ανασύνταξη του Εθνικού Στρατού, εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τους συνεργάτες των Γερμανών, αμνηστία για τα πολιτικά αδικήματα, δημοψήφισμα για το πολιτειακό ζήτημα και εκλογή Συντακτικής Συνέλευσης για την κατάρτιση νέου Συντάγματος. Βάσει της συμφωνίας στις 28 Φεβρουαρίου ολοκληρώθηκε ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ, όμως το χάσμα ανάμεσα στις δύο παρατάξεις δεν έδειχνε να γεφυρώνεται εύκολα και σύντομα η Συμφωνία της Βάρκιζας αποτέλεσε γράμμα κενό. Πρώτο μέλημα ήταν η εγκατάσταση της νεοσύστατης Εθνοφυλακής. Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο Συμφωνίας για Στρατιωτικά Ζητήματα της Συμφωνίας της Βάρκιζας,

«Ο Έλεγχος εκάστης περιοχής κατεχόμενης ήδη υπό του ΕΛΑΣ και η ασφάλεια ταύτης θα περιέρχεται διαδοχικώς εις τα Τμήματα Εθνοφυλακής συμπαρισταμένων και Βρεταννικών Δυνάμεων συμφώνως τω ειδικώ σχεδίω αποστρατεύσεως και κατόπιν λεπτομερειακών διαταγών έκδοθησομένων υπό του Βρεττανικού Στρατηγείου και Γενικού Επιτελείου Στρατού. Οι υπό του ΕΛΑΣ και της Ε.Π. κρατούμενοι υπόδικοι στρατιωτικοί και ιδιώται θα παραδίδωνται εις τας Μονάδας Εθνοφυλακής άμα τη έγκαταστάσει των μετά των σχετικών δικογραφιών».

Σύμφωνα δε με το Πρωτόκολλο για την αποστράτευση του ΕΛΑΣ, η κυβέρνηση θα αναλάμβανε τον έλεγχο της χώρας. Στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» της 8-3-1945 διαβάζουμε την είδηση:

«Εντός δε της εβδομάδος θ’αρχίση η προώθησις των ελληνοβρεταννικών δυνάμεων εις την Θράκην μέχρις Αλεξανδρουπόλεως και Κομοτινής».

Για την επεισοδιακή είσοδο των Ελληνοβρετανικών δυνάμεων μας αφηγείται ο Α. Κριτού:

«Στρατιωτική μονάδα δυνάμεως συντάγματος και λόχος Ινδών έφθασε και στη πόλη µας. Μέχρι της ημέρας αφίξεως ήταν εγκατεστημένες οι διορισμένες Αρχές από το ΕΑΜ Έβρου µε Πρόεδρο της τοπικής νομαρχιακής επιτροπής τον Αλεξ/πολίτη Παναγιώτη Τζεβελέκη, δικηγόρο, εγκατεστημένο, όπου η σημερινή Νομαρχία.

Δήµαρχος Αλεξ/πόλεως, όπως ελέχθη και προηγουµένως, ήταν ο Χρήστος Κων/νίδης, αρτοποιός, μετριοπαθής και δημοφιλής δηµότης, το δε Δημαρχείο στεγάζονταν στη σημερινή οικοδομή της Λέσχης Φρουράς Αξιωματικών υπό την παλιά της κατασκευή (ξύλινη εξωτερικώς).

Στο άλλοτε παλιό διώροφο Δημαρχείο (πρώην οικία ιατρού Λεφάκη) όπου το νέο Δημαρχιακό Μέγαρο ήταν τα Γραφεία του 81ου Συν/τος ΕΛΑΣ Έβρου µε καπετάνιο τον Κρίτωνα (Βαγγέλη Κασάπη) και το πρωί εκείνο, έξω στο κήπο έβραζε καζάνι για συσσίτιο των ανδρών.

'Όταν 3-4 τανκς προπορευόµενα πέρασαν µπροστά από το Δηµαρχείο, ήρεµα σαν να έκαναν παρέλαση ακολουθούµενα από μερικά φορτηγά αυτοκίνητα επανδρωµένα µε στρατιώτες και πεζούς και έφθασαν στην αφετηρία της οδού 14ης Μαΐου, έκαναν στροφή προς τα αριστερά και ανέβαιναν το δρόµο κατευθυνόµενα προς τους Στρατώνες, τότε από ένα παράθυρο της γωνιακής οικοδοµής της Λεωφόρου Δημοκρατίας, όπου σήµερα στο ισόγειο είναι το κατάστηµα του Στράτου Κουτσουµπίδη, ρίφτηκαν µερικές βολές αυτόµατου όπλου, οπότε το τελευταίο ανερχόµενο τανκ έστρεψε τη κάνη του πυροβόλου του και ανταπέδωσε τις βολές γκρεμίζοντας ένα µέρος του τοίχου κάτω από το παράθυρο.

Αµέσως τα πάντα σιώπησαν, οι δρόµοι ερηµώθηκαν, οι στρατιώτες ακροβολίστηκαν µε τα όπλα στο χέρι και το δάκτυλο στη σκανδάλη συνέχισαν τη πορεία τους προς τους Στρατώνες.

Ένα µόνο νεαρό παιδί, που το ήξερε όλη η Αγορά σαν πνευµατικώς ανάπηρο και δεν είχε συναίσθηση του κινδύνου από τα γεγονότα, που διαδραματίζονταν, ενώ διέσχιζε την οδό Βενιζέλου, ένας ινδός στρατιώτης από τη γωνία του Δηµαρχείου το πυροβόλησε και το σκότωσε στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Ιωακείµ Καβύρη, εκλαμβάνοντας το σαν ύποπτο.

Μετά την παραίτηση των Εαµικών Αρχών ως Δήµαρχος για λίγες µέρες ανέλαβε ο Πάνος Σοφιανόπουλος, ιδιοκτήτης µικρού κuλινδροµύλου και ακολούθως διορίσθηκε ο Θωµάς Λαλέτας.

Ως Νομάρχης Έβρου διορίσθηκε ο Μυτιληνός Δημήτριος, δικηγόρος Θεσ/νικης από 6 Μαρτίου 1945 μέχρι 10 Οκτωβρίου και επαναδιορίστηκε από 22-12-1945 μέχρι 24-4-46»

Με την αποκατάσταση της τάξης ύστερα από την επάνοδο των κυβερνητικών δυνάμεων ήρθαν και οι τράπεζες:

«Η ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΝΑΚΟΙΝΟΙ ΟΤΙ: Τα εν τη Ανατολική Μακεδονία και Θράκη Υποκαταστήματα της Αλεξανδρουπόλεως, Δράμας, Καβάλλας, Κομοτινής, Ξάνθης, Σερρών επανήρχισαν λειτουργούντα κανονικώς εις τας έδρας των» (εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» 29-5-1945).

Το καλοκαίρι του 1945 κύλησε με τις διαπραγματεύσεις των μεγάλων δυνάμεων για το μοίρασμα του κόσμου στο Πότσνταμ (Potsdam) της Γερμανίας και τους Αλεξανδρουπολίτες να διαβάζουν με τρόμο την πόλη τους να φιγουράρει στα πρωτοσέλιδα των αθηναϊκών εφημερίδων με τίτλο «Τα Σοβιετ εζήτησαν να παραχωρηθή ο λιμήν της Αλεξανδρουπόλεως εις του Βουλγάρους» ενώ οι κυβερνητικές δυνάμεις προβαίνουν σε συλλήψεις. Στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» της 7-8-1945 διαβάζουμε:

«ΔΙΑΚΟΣΙΟΙ κρατουμενοι εις τας φυλακάς Αλεξανδρουπόλεως, δι’υπομνήματος των προς τους υπουργούς Εσωτερικών, Δικαιοσύνης και λοιπάς αρχάς, διαμαρτύρονται διότι κρατούνται αυθαιρέτως και ζητούν: Απόλυσιν ομαδικήν και σύλληψιν ενός εκάστου εξ αυτών εφ’όσον ήθελον προκύψει πραγματικά στοιχεία ενοχής. Να σταματήση η εναντίον των Δημοκρατικών πολιτών και των οικογενειών των τρομοκρατία. Να διαταχθή αμέσως η διενέργεια ανακρίσεων προς διαπίστωσιν των κατηγοριών. Να παύσουν αι συλλήψεις άνευ σχετικού εντάλματος. Να ληφθούν μέτρα δια την καλλιτέραν συντήρησιν και υγιεινήν διαβίωσιν των. Και να επιτραπεί εις τους συγγενείς των να ταξειδεύουν ελευθέρως προς επίσκεψιν των.»

Βέβαια η παρουσία των Αγγλικών δυνάμεων είχε και ατυχήματα. Στα «Νεα» της 8-10-1945 διαβάζουμε με τίτλο «ΕΒΥΘΙΣΘΗ ΠΡΟΣΚΡΟΥΣΑΝ ΕΠΙ ΝΑΡΚΗΣ ΑΓΓΛΙΚΟΝ ΝΑΡΚΑΛΙΕΥΤΙΚΟΝ»:

«ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 8 Οκτωβριου. (Του ανταποκριτού μας).- Τηλεγραφούν εξ Αλεξανδρουπόλεως ότι αγγλικόν ναρκαλιευτικόν εκκαθαρίζον ναρκοπέδιον παρά τον κόλπον της Αλεξανδρουπόλεως, ανετινάχθη προσκρούσαν επί νάρκης. Αρκετοί άνδρες του πληρώματος απωλέσθησαν. Διάφορα βενζινόπλοια, αντιληφθέντα το δυστήχημα, έσπευσαν επί τόπου και περισυνέλεξαν ναυαγούς. Μεταξύ αυτών υπήρχον αρκετοί τραυματίαι, εκ των οποίων τρεις σοβαρώς και τρεις ελαφρότερον, μετεφέρθησαν εις το νοσοκομείον Καβάλλας.»

Με την Συντακτική Πράξη «περί επιβολής κυρώσεων κατά των προδοτών» που δημοσιεύτηκε μετά την απελευθέρωση στο ΦΕΚ της 6ης Νοεμβρίου του 1944, την αναθεωρημένη Συντακτική Πράξη 6 του Ιανουαρίου του 1945, σε συνδυασμό με τον Α.Ν. 533/3-9-1945 ξεκίνησαν οι δίκες για την τιμωρία των συνεργατών με τον κατακτητή, των λεγομένων «δοσιλόγων»!!! Σύμφωνα με το νόμο αυτό δικάστηκαν από τις 30-11-1945 μέχρι τις 3-12-1945 στο Πρωτοδικείο της πόλης μας 21 άτομα ως συμμέτοχοι στον ΕΑΜ. Ο Βαγγέλης Κασάπης (Κριτων), αν και απών στη δίκη, περιγράφει με γλαφυρό τρόπο, όπως άκουσε, το κλίμα σε αυτήν:

«Βλοσυροί οι σκοποί στέκονται αμίλητοι στους διαδρόμους του δικαστηρίου. Απαγορεύεται αυστηρά στους περιέργους η είσοδος. Η αίθουσα είναι πια γεμάτη. Οι πόρτες των φυλακών ανοίγουν. Φωνάζουν τα ονόματα. Βγαίνουν ένας ένας οι κατηγορούμενοι, μπαίνουν στη γραμμή και με ισχυρή συνοδεία οδηγούνται στο δικαστήριο. Οι δικαστές αμίλητοι παίρνουν θέσεις. Οι συνήγοροι ετοιμάζονται, το πυκνό ακροατήριο, όλοι συγγενείς και φίλοι, περιμένει με κομμένη την ανάσα. Ηλεκτρισμένη η ατμόσφαιρα. Είναι μια δίκη πρόκληση στην ιστορία!»

Τα πρακτικά και η εκδοθείσα απόφαση της δίκης αυτής που έμεινε γνωστή ως η δίκη των ηγετών του ΕΑΜ Έβρου δημοσιεύονται εδώ για πρώτη φορά με την ορθογραφία του πρωτοτύπου πλήν του πολυτονικού και μας αποκαλύπτουν μια άγνωστη πτυχή της ιστορίας της περιοχής μας. Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι ενώ σε άλλες πόλεις ανάλογες δίκες ήταν καταδικαστικές, στη συγκεκριμένη περίπτωση το αποτέλεσμα ήταν αθωωτικό, με ενδιαφέρουσα αιτιολογία:

Αριθ. 58/1945

Πρακτικά Συνεδριάσεως του Ειδικού Δικαστηρίου 'Εβρου της 6/45 Σ.II. της 30ης Ν/βρίου 1ης, 2ας και 3ης Δ/βρίoυ 1945.

Δικασταί κ.λ.π. Κατηγορούμενοι Πράξεις

Δικασταί κ.λ.π.:

Σπυρίδων Πάντος, Πρόε­δρος Πρωτοδικών Ροδόπης, μετασχών, κατό­πιν παραγγελίας του Εισαγγελέως Εφετών Θράκης κατά Ν.2617/40 (κωλυομένου του Προέ­δρου Πρωτόδικων Εβρου), Χρήστος Σκιαδάς και Σωτήριος Καραθανάσης, Πρωτοδίκαι και Λαϊκά μέλη 1) Αλέξαν­δρος Καραγιάννης, 2) Αργύριος Δαλαβέρας.-

Γεώργιος Κανατσέλλος εισαγγελεύς Εβρου Ειδικός Επίτροπος.-

Μιχαήλ Ποάλας Δικ. Γραφεύς Α' Πρωτοδικείου Έβρου- Γραμ­ματεύς

Κατηγορούμενοι:

1) Παναγιώτης Ιω.Κολοκάτσης, ετών 55, δημοδιδάσκα­λος, 2) Θεμιστοκλής Πα­σχάλη Παπαπασχάλης, ετών 55, δημοδιδ/λος, 3)Ελένη θυγάτηρ Λάμπρου Συναπίδου, ετών 28,διδασκάλισσα, 4) Κατίνα θυγάτηρ Παντελή Ναζίρη, ετών 27, διδασκάλισσα, 5) Αναστα­σία χήρα Γεωργίου Νικολαΐδου ή Παπαπαύλου,ετών 47, διδασκάλισσα, 6) Ανα­στασία θυγάτηρ Χρήστου Κεραμειτσόγλου, ετών 25, διδ/σα, 7) Αθανάσιος Ζή­ση Καμπασακάλης, ετών 39, γεωργοκτηματίας, 8)Βασίλειος Νικ. Κουκουρίκος, ετών 50,σανδαλοποιός, 9) Πασχάλης Χρή­στου Κάκαρης, ετών 40, κη­πουρός, 10) Γεώργιος Σταύρου Ιωαννίδης, ετών 54, λογιστής, 11) Βασίλειος Ζήση Καμπασακάλης, ετών 42, γεωργοκτηματίας, 12) Εμμανουήλ Παναγ. Ζαπάρτας, ετών 25 υπάλληλος, κάτοικοι Διδυμοτείχου, ένθα και εγεννήθησαν, 13) Αγαμέμνων Πέτρου Βασιλείου, ετών 58, εφέτης, ήδη άνευ ειδικού επαγγέλματος., 14) Παναγιώτης Γεωργίου Τζιβελέκης, ετών 39, δικη­γόρος, 15) Νικόλαος Σπύρου Κανακαρίδης ή Λάμπρου, ετών 42, εργάτης, 16) Τάκης Μπαλαμπούρδας, ετών 25, ιδιωτ. υ­πάλληλος και 17) Ανέστης Τάσιογλου, ετών 35 ανθρακέμπορος, κάτοικοι Διδυμοτείχου. Π α ρ ό ν τ ε ς

1) Απόστολος Νέζερ, 2) Ευάγγελος Κασάπης ή Κρίτων, 3) Χρήστος Καραγιάννης και 4) Μιχαήλ Παρασχίδης,κάτοικοι τέως Αλεξ/πόλεως, ήδη δε αγνώστου διαμονής. ΑΠΟΝΤΕΣ

Πράξεις:

Παράβασις άρθ. I εδ. δ, ε, στ, ζ, η και ια' της 6/45. Σ.Π. ως συνεπληρώθη και εκωδικοποιήθη δια του Α.Ν. 633/45.

Η Συνεδρίασις εγένετο δημοσία εν τη αιθούση του Πρω­τοδικείου 'Έβρου σήμερον και εν τω ακροατηρίω αυτού, καθ΄ ήν ο Πρόεδρος εξεφώνησε τα ονόματα των κατηγορουμένων,εξ ών δεν ενεφανίσθησαν οι...·...· των υπολοίπων εμφα­νισθέντων... και διορίζουν συνηγόρους, ίνα τους υπερασπισθώσι τους παρόντας δικηγόρους 1) Αλέξανδρον Σακελλαρόπουλον, 2) Μιχαήλ Παπαπέτρον, 3) Ιωαν.Χατζηγιαννάκην, 4) Θεμιστ. Χατζηγιαννοπούλου, 5) Δημήτριου Μηχιώτη και 6) Απόστολον Σαρόγλου .

Του πρώτον της κατηγορίας μάρτυρα, όστις απεκρίθη ότι ονομάζεται ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΤΑΜΑΤΙΑΔΗΣ υπάλληλος Εφοδιασμού Νομαρχίας, ετών 40... κατέθεσεν:

ότι και εν τη μηνύσει και προανακρίσει προσθέσας ότι: Όλοι οι κατηγορούμενοι διώκησαν εν Διδ/χω επί 5μηνον με­τά την 28/8/1944 και εντεύθεν, αφ'ότου έφυγεν ο κατακτη­τής. Κατά Σεπτέμβριον 1944 ήλθον εις Διδ/νο Βούλγαροι με στρατιωτικήν και πολιτικήν περιβολήν ένθα ωμίλησαν υ­πέρ αυτονομήσεως της Μακεδονίας και Θράκης περιστοιχιζόμενοι από τους κατηγορουμένους οι οποίοι ως διοι­κούντες τότε τους υπεδέχοντο, τας δε ομιλίας των Βουλγάρων μετέφραζεν ο εκ τούτων Ιωαννίδης. 'Ηκουσα τον ίδιον κατηγορούμενον Μιχαήλ Παρασχίδην, ομιλούντα τό­τε, καθ΄ ο γενικός υπεύθυνος, εν δημοσία συγκεντρώ­σει υπέρ αυτονομήσεως της Μακεδονίας και Θράκης, αποκαλών τους Βουλγάρους αδελφούς και ότι πολεμούν κοι­νού αγώνα μετά των Βουλγάρων. Επίσης με το αυτό περιεχόμενον ωμίλησεν και ο Καραγιάννης καθαρώς περί αυτονομήσεως και ουχί περί προσαρτήσεως και οι λόγοι ούτοι εσχολιάσθησαν υπό των αντιφρονούντων. Οι επίσημοι ούτοι ήλθον δια προπαγάνδαν και υποθέτω ότι θα ήρχοντο και άλλοτε. Ωρισμένοι κατηγορούμενοι ή­σαν τότε παρόντες ως ιθύνοντες, την δε πράξιν ταύτην χαρακτηρίζω ως προδοτικήν. θα ήτο καλή η πράξις εάν επρόκειτο περί αξιωματικών Παρτιζάνων και αν δεν εθίγετο το ζήτημα της αυτονομήσεως. 'Ηλθεν και ένας αξιωματικός Γκεμιτζήεφ, ποίων όμως φρονημάτων ήτο δεν γνωρίζω. Δεν ήκουσα να κατέδωσαν οι κατηγορούμε­νοι 'Ελληνας εις τον εχθρόν. Αυτά κατ'εμέ είναι ψέμματα. Εν Διδυμοτείχω μετά την απελευθέρωσιν, είχαμεν Νομάρχην τον κατηγορούμενον ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ. Ού­τος επί κατοχής ήλθεν ως δικαστικός και παρέμεινε μέ­χρι της εισβολής των εαμιτών. Δεν ανεμιγνύετο, ού­τε εφαίνετο πουθενά μέχρι της απελευθερώσεως. Ολί­γας ημέρας προ της απελευθερώσεως πήγε εις το χω­ρίον Δαδιά και ηνώθη με τα ανταρκτικά και ωμίλησε 2-3 φορές δια τα λαϊκά Δικαστήρια και δια την Λαοκρατίαν. Δεν τον ήκουσα να ομιλήση περί αυτονομήσεως. Αντεθνικώς δεν ωμίλησε. Υπό την Προεδρίαν του εγίνοντο συ­σκέψεις, με Βουλγάρους, κατά των Βουλγάρων ασφαλώς, θα ήσαν, διότι οι Βούλγαροι ούτοι συνειργάζοντο με κομμουνιστάς. Εις το σημείον τούτο ο κατηγορούμενος Βασιλείου ερωτηθείς περί των μελών του Νομαρχιακού Συμβου­λίου τότε, είπεν τούτο απηρτίζετο εκ των Παναγ. Τζιβελέκη, Γιουμουρτατζή, Λογοθέτου, πρώην Γραμματέως του εν­ταύθα Δήμου, Κάκαρη, Τερζούδη, φαρμακοποιού, Γκαγκούλια, δημοδιδασκάλου και Καραγεωργίου, ο δε μάρτυς συνεχί­ζων λέγει ότι: τούτους γνωρίζει ως καλούς πολίτας. Ό­λα τα ανωτέρω επαναλαμβάνων έγιναν από της 28 Αυγού­στου 1944 μέχρι 18/4/1945 ότε ήλθε η Εθνοφυλακή. Την 28/8/1944 έγινε μία μάχη εις το Δ/χον μεταξύ των φευγόντων Γερμανών και των ανταρτών και μιά άλλη στο Σουφλίον. 'Αλλοτε δεν επολέμησαν οι αντάρται. Μετά την αποχώρησιν του Γερμανού πηγαινοέρχοντο Βούλγαροι εις τον 'Εβρον δια πολιτικούς λόγους. Πλήρης τρομοκρατία και α­ναρχία επεκράτει τότε. Τον εθνικόν μας ύμνον δεν ηκούσαμεν ποτέ. Ηκούοντο τραγούδια Δημητρώφ και Ποπώφ από 'Ελληνας αντάρτας εξυμνούντας καταρθώματα των Βουλγάρων. Αργότερον εχθροί των ανταρτών ήσαν οι Εθνικισταί τους οποίους εφυλάκιζον και εσκότωναν διότι δεν ήσαν κομμουνισταί. Οι Εαμίται κατήργησαν τον Νομάρχην τότε Φλωρίδην, όστις διώκησε καλώς και οι προκάτοχοι των και διώρισαν τον Βασιλείου. Μετά την αναχώρησιν των Γερμανών έφυγαν εν συνεχεία και οι Βούλγαροι, εδώ δε κατά Σ/βριον 1944 εδόθη μία μάχη μεταξύ ανταρτών και Βουλγάρων Γερμανοφίλων. Κατά την γνώμην μου αι συσκέ­ψεις και υποδοχαί των Βουλγάρων είχαν αντεθνικόν χαρακτήρα. Όπως έμαθα οι αντάρται βοήθησαν και Βουλγαρικόν στρατόν, κατά την ημέραν της μάχης ουδείς Βούλγαρος επολέμησεν εις Διδ/χον. Με­τά την αναχώρησιν των Γερμανών ήλθαν εις το Διδ/χον Βούλγαροι αξιωματικοί και στρατός κατά Σ/βριον και Οκτώβριον, οι οποίοι έφεραν σφυροδρέπανα. Τότε ο κα­τηγορούμενος Κουκουρίκος ήτο Δήμαρχος, ο Κολοκάτσης μέλος Νομαρχιακής Επιτροπής, ο Καμπασακάλης Γραμ­ματεύς Αυτοδιοικήσεως, ο Κάκαρης 'Επαρχος. Ο Ιωαννίδης πηγαινοήρχετο εις Βουλγαρίαν και τον απεκάλουν Υπουργόν των εξωτερικών, ο Κανακαρίδης δρών μέ­λος υπεύθυνος, ο δε Νέζερ Διοικητής της Πολιτοφυλακής, ο Καραγιάννης ήτο καθοδηγητής, ο Κρίτων Συνταγ­ματάρχης, ο Μπαλαμπούρδας Γεν. Γραμματεύς και ο Τάσιογλου Δ/τής Ασφαλείας.-

Με την λέξιν αυτοδιοίκησιν, ηννόουν Λαοκρατίαν, κομμουνισμόν και αφαίρεσιν της περιφέρειας αυτής από το κράτος, κατά την αντίληψίν μου. 'Εκαναν μά­λιστα και εκλογάς το Νομαρχιακόν Συμβούλιον έκανε έργα κοινής ωφελείας, αλλά επίεζε τον κόσμον με φο­ρολογίας.- Γνωρίζω ότι εις το βουνό υπήρχον 2-3 'Αγγλοι και Αμερικανοί, οι οποίοι παρακολουθούσαν.-

«Εικόνα 5: Μερική άποψη του Πρωτοδικείου και των στρατιωτικών φυλακών.»

2ος μάρτυς κατηγορίας : Γεώργιος Νικολάου Τασιος ετών 47 Πρωτοδίκης

Κατέθεσεν ότι και εν τη προανακρίσει προσθέσας ότι: Κατά την 15 ή 20 Σ/βρίου 1944 ήλθαν εις Διδ/χον Βούλγαροι στρατιωτικοί και τους υπεδέχθησαν οι Βασιλείου, Κρίτων, οι οποίοι ωμίλησαν και απάντησαν εις τους Βουλγάρους, διερμηνεύον­τος του Ιωαννίδου, δεν ενθυμούμαι όμως λόγω του χρόνου τι ακριβώς είπον, δηλαδή εάν είπον περί αυτονομήσεως κ.λ.π., αν έλεγον θα το ενθυμούμην. 'Αλλοτε ο Κρίτων είπεν ότι θα πήγαινε να θέσουν τις βάσεις Βαλκανικής Συνομοσπονδίας. Στην άφιξιν των Βουλγάρων Γεμιτζήεφ δεν παρέστην- Πολλάκις έβλεπα να έρχωνται Βούλγαροι εις Διδ/ χον, άλλοτε επήγαιναν έφιπποι στα γραφεία του Κ.Κ.Ε. και άλλοτε εις το Νομαρχιακόν Συμβούλιον, ότε ήτο Νο­μάρχης ο Βασιλείου και Γενικός Γραμματεύς ο Τζιβελέκης.- Δεν ήκουσα ποτέ να γίνη λόγος περί αυτονομήσεως.- Ο Τασιόγλου ήτο της Ασφαλείας, αλλά ποίος διέτασσε τας συλλήψεις δεν γνωρίζω και εμένα με συνέλαβον και με έδειραν μέχρις αιματώσεως και έμεινα 25 ημέρας στο κρεββάτι, διότι ηρνήθην να γίνω Πρόεδρος του Στρατοδικείου και να πάω στο βουνό, και επειδή τους συνέστησα να μήν δέρνουν τον κόσμον και με απέλυσαν αποστείλαντές με εις Σουφλίον. Επληροφορήθην ότι ήλθεν εις Σουφλίον ο Τζιβελέκης, αλλά δεν ενδιεφέρθη να με απελευθερώση. Περί των εκτελέσεων του Μαστρογιαννίδη και Σγουρίδη δεν μπορώ να πω ποίοι ευθύνον­ται. Συνεργασίαν των κατηγορουμένων μετά των Βουλγά­ρων δεν έχω υπ΄όψει μου. Γνωρίζω ότι οι αντάρται εζήτησαν την ενίσχυσιν Βουλγάρων και εκτύπησαν τον Αντών Τσαούση, ο οποίος ήτο Εθνικιστής.- Δεν μπορώ - να πω ποίοι ευθύνονται.- Ο Κρίτων ευθύνεται διότι ως στρατιωτικός επετέθη.- Ο σκοπός των Εαμιτών τότε ήτο η επιβολή της κομμουνιστικής ιδεολογίας. Ο Γκεμιτζήεφ ήτο αριστερός, αντιφασίστας και ελέχθη ότι επολέμησεν μετά των ανταρτών εις Σουφλί, δεν έπαυσαν όμως οι Βούλγαροι να είναι εχθροί μας.- Επληροφορήθην όμως, ό­τι υπήρχαν ομάδες Βουλγάρων μετά Ελασιτών.-

3ος μάρτυς κατηγορίας : Σπυρίδων Κων/νου Φραντζής, ετών 60, φαρμακοποιός

Κατέθεσεν ότι και εν τη προανακρίσει προσθέσας ότι εκ των κατηγορουμένων θεωρώ υπευθύνους τους Κρίτωνα, Λάμπρου, Καραγιάννην, Νέζερ, Τζιβελέκην, Παρασχίδην, Ιωαννίδην, Μπαλαμπούρδαν και Τάσιογλου, συγκεκριμμένον όμως περιστατικόν δι' έκαστον δεν έχω. Αποκλείω την συμμετοχήν των λοι­πών κατηγορουμένων.- Εις τας γενομένας κατά καιρούς συγκεντρώσεις δεν παρευρέθην και δεν ήκουσα να ωμίλησαν περί αυτονομήσεως Μακεδονίας και Θράκης, ού­τε τους ερχομένους Βουλγάρους.- Ο Βούλγαρος Γκεμιτ­ζήεφ ήτο Βούλγαρος αντιφασίστας και ελέχθηκε ότι επολέμει με τους αντάρτας εις Σουφλίον κατά των Γερ­μανών.- Οι κατηγορούμενοι δεν κατέδωκαν κανένα Ελληνα εις τους Γερμανούς.- Μετά την αναχώρησιν των Γερμανών συνελήφθησαν οκτώ άτομα, μεταξύ των ο­ποίων και ο Μαστρογιαννίδης Δ/ντής Τραπέζης, οι ο­ποίοι εξετελέσθησαν.- Προσωπικώς σε κανένα εκ των κατηγορουμένων δεν μπορώ να αποδώσω εύθύνην, πάν­τως όμως θα ετέλουν εν γνώσει οι εκ των κατηγορου­μένων, ούς ανέφερα, διότι ούτοι ήσαν τότε οι ιθύ­νοντες και συγκέντρωναν τον κόσμον με τα χωνιά, α­κούαμε δε και τα τραγούδια των Δημητρώφ και Ποπώφ.-Εάν ο Κρίτων συνώδευσε τους αντάρτας εις μάχην κατά του Αντών Τσαούση δεν γνωρίζω.- 'Ηκουσα ότι επυροβολήθη ο Βούλγαρος Ντοντσέφ από τους αντάρτας.- Εγώ δεν κάνω διάκρισιν μεταξύ Βουλγάρων φασιστών και αντιφασιστών καθ΄ό Βούλγαροι.-

4ος μάρτυς κατηγορίας: (όνομα δυσανάγνωστο)

Ο Βασιλείου προσεχώρησε εις το ΕAM ένα μήνα προ της απελευθερώσεως, η οποία έγινε την 28/8/44.- 'Ηκουσα αυτόν να ομιλή περί της απελευθερώσεως κατά του φασισμού και όχι περί αυτονομήσεως.- Πώς εγίνοντο αι συλλήψεις δεν γνωρίζω,ούτε μπορώ να καθορίσω την ευθύνην ενός εκάστου κατηγορουμέ­νου εκ των οποίων ευθύνονται μερικοί.- Πάντως αι συλ­λήψεις εγένοντο μετά την απελευθέρωσιν.- Ελέχθη ότι Βούλγαροι και αντάρται συνησπίσθησαν και εκτύπησαν Εθνικιστάς στην Σταυρούπολιν μετά την απελευθέρωσιν του Διδυ­μοτείχου.-

«Εικόνα 6: Το Πρωτοδικείο της πόλης μας όπως ήταν τη χρονιά της Δίκης.»

5ος μάρτυς κατηγορίας : Κων/νος Νικ. Παπακωνσταντίνου ετών 55 δικηγόρος

κατέθεσεν ότι : εκ των κατηγορουμένων γνωρίζω τους Βασιλείου, Λάμπρον και Τζιβελέκην. Συγκεκριμμένως περί της δράσεως αυτών διαρκούσης της κα­τοχής δεν μπορώ να είπω. Μετά την αποχώρησιν των Γερ­μανών 'Εβρου, ήλθον από Δαδιάν, ένθα ήτο το Κέντρον ο­μάδων αντιστάσεως, εις Σουφλί πανηγυρικώς οι Τζιβελέκης, Βασιλείου και μερικοί Αμερικάνοι, υποθέτω δε και ο Γκεμιτζήεφ, όστις συνεπολέμει μετά των ανταρτών, διότι απεχθάνετο τους Γερμανούς και το καθεστώς εκείνο. Εις το στρατηγείον Δαδιάς είδα τους Τζιβελέκην και Βασιλείου συσκεπτομένους δια την εκδίωξιν των Γερμανών.- Δεν αν­τελήφθην αντεθνικήν δράσιν των κατηγορουμένων.- Εμέ συνέλαβον τότε και με απέλυσαν.- 'Οταν κατήλθον από Δαδιά παρευρέθην εις λόγον του Βασιλείου, όστις δεν είπεν υ­πέρ αυτονομήσεως, ούτε τις των κατηγορουμένων, αλλά εξύμνει την δράσιν του ΕAM και κατεφέρετο κατά της, τότε Κυβερνήσεως- ο Βούλγαρος είπεν λόγους, δι'ών εξή­ρε την δράσιν του ΕAM και ηυχήθη να συμβή το ίδιον και εις την Βουλγαρίαν. Δεν εγένετο λόγος περί αυτονομήσεως της Θράκης κ.λ.π. Δι'αντεθνικήν δράσιν των κα­τηγορουμένων δεν έχω να σας πω τίποτε.- Ελέγετο ότι ε­γένετο μία συμπλοκή εις την Σταυρούπολιν με ομάδας αν­ταρτών και του Αντών Τσαούση.- Εάν είναι αληθές δεν γνωρίζω.- Μετά την απελευθέρωσιν οι ιθύνοντες τότε εσκόπουν να επιβάλλουν το Κομμουνιστικόν καθεστώς μέ­χρι τέρματος της Ελλάδος. Είχον απαγορεύσει εις του κόσμον να καταφέρεται κατά των Βουλγάρων, δεν εννοώ τους κατηγορουμένους, διότι δυστυχώς υπήρξαν τότε πολλοί, οι οποίοι ηγάπησαν τους Βουλγάρους, κακοί 'Ελληνες, εί­τε από κουφότητα, είτε από συμφέρον, είτε από φόβον.- Αι εκτελέσεις τότε ωφείλοντο και εις καταδόσεις διαφό­ρων προδοτών. Πως και από ποίους εξετελέσθησαν οι Μαστρογιαννίδης Δ/ντής Τραπέζης και ο Ταγματάρχης Σταθάτος δεν γνωρίζω. Εάν η ομάς του Κρίτωνος εξετάζει ανθρώπους δεν γνωρίζω. Εάν ο Αντών Τσαούς υπέγραψε σύμφωνον με τους Βουλγάρους δεν γνωρίζω. Υποθέτω ότι εκ της ελληνοπρεπούς δράσεως του δεν έκανεν το τοιού­τον. Γνωρίζω ότι η ομάς του Αντών Τσαούς επολέμησεν κατά των Βουλγάρων. Γνωρίζω ότι οι Βούλγαροι εσκόπουν να μεταφέρουν πέντε εκατομμύρια οκάδες σίτου, αλλά οι αντάρται τους εμπόδισαν. Περί των ανταρτών των Γερ­μανών δεν γνωρίζω λεπτομέρειες.-

6ος μάρτυς κατηγορίας : Νικόλαος Αναστασίου Ανδρειωμένος ετών 54 Νομοκτηνίατρος

Κατέθεσεν ότι τα περί αυτονομήσέως της Θράκης και Μακεδονίας εκ μέρους των κατη­γορουμένων είναι ψευδέστατον, διότι εγώ δύο φοράς παρέστην εις Φέρρας εις λόγους του Κρίτωνος, ειπόντος περί της Διοικήσεως και δράσεως του Ε Α Μ, περί λαοκρατίας και συνεπώς ο λόγος αυτός ήτο ιδεολογικός και ουχί αντεθνι­κός.- Ο Βούλγαρος ομιλήσας εξύμνησε τους αντάρτας του ΕΑΜ, μετ΄ολίγον δε καιρόν ήλθεν ο Βούλγαρος Γκεμιτζήεφ εις Διδυμότειχον και ωμίλησε υπέρ των ανταρτών Ελλήνων, εκάκισε τους Βουλγάρους Φασίστας, ειπών ότι θα τιμωρη­θούν ούτοι και ότι θα κάνουν μίαν ομοσπονδίαν και θα ζούμε καλά. 'Ητο μεγάλος ιδεολόγος κομμουνιστής. Εγώ κατέχω καλώς την Βουλγαρικήν καί δεν ήκουσα να πή υπέρ της αυτονομήσεως της Μακεδονίας και Θράκης. Οι Εθνικόφρο­νες τότε κατέκριναν την συνεργασίαν αυτών των ανταρτών και Βουλγάρων. Εις το Γκεμιτζήεφ δεν έγινε μεγάλη υπο­δοχή. 'Εμαθα ότι επολέμησε ούτος εις Σουφλί παρά το πλευρόν των ανταρτών και εναντίον των Γερμανών.- 'Οταν ήλθεν ο Γκεμιτζήεφ ήσαν εκεί και οι Βασιλείου και Τζιβελέκης.- Εγώ δεν θεωρώ μεμπτέον το ότι ήλθεν εις 'Εβρον ο Βούλγαρος. 'Αλλοτε δεν είδαν Βουλγάρους εις 'Εβρον, ένθα υπηρέτουν ως Νομοκτηνίατρος. Δεν ήκουσα να κατέδωσαν οι κατηγορούμενοι 'Ελληνας εις τον κατακτητήν ή να εξετελέσθη τις εξαιτίας των. Εξετελέσθησαν μερικοί από τους Γερμανούς και τότε ανεφάνησαν τα ανταρτικά, αλ­λά δυστυχώς επί των ημερών του αρχηγού Οδυσσέως έγιναν πολλαί εκτελέσεις και κατόπιν εξετέλεσαν τούτον οι Εαμίται.- 'Εμαθα ότι Πρόεδρος του Δικαστηρίου ήτο ο Παρασχίδης και ότι εις αυτόν οφείλονται οι εκτελέσεις Μάστρογιαννίδη και Τζάτζου.- Δεν έμαθα εάν δια τας εκτελέσεις ευθύνονται οι κατηγορούμενοι.- Ο Βασιλείου τελευταίως πήγε στο βουνό και προσεχώρησε στο ΕΑΜ και όταν ήλθον οι αντάρται εξύμνησε την δράσιν του ΕΑΜ, περί λαοκρατίας κ.λ.π. Οι αντάρται εξεστράτευσαν κατά του Αντών Τσαούς και έδωσαν μάχην πέραν της Σταυρουπόλεως και ο Αντών Τσαούς εμάχετο επί δύο έτη κατά των Βουλγάρων.- Εάν οι αντάρται οι δικοί μας ήσαν συνεννοημένοι με τους Βουλγάρους δεν γνωρίζω. Εδιάβασα εις τας εφημερί­δας του Κ.Κ.Ε. ότι ο Αντών Τσαούς υπέγραψε σύμβασιν με ένα Συράκωφ. Εάν αυτό είναι αλήθεια, είναι προδο­σία και καλά έκανε ο ΕΑΑΣ και τον εκτύπησε.-Δεν μπο­ρώ να πω ότι οι κατηγορούμενοι είναι υπεύθυνοι δια τα εγκλήματα του 'Εβρου.- Δεν γνωρίζω εάν οι κατηγορούμενοι συναπεφάσισαν να στείλουν τους αντάρτας κατά του Αντών Τσαούς. 'Ηκουσα εις την Κομοτινήν ότι μαζί με τους αιχμαλώτους του Αντών Τσαούς συνελήφθησαν και Βούλ­γαροι ένοπλοι, τον κατηγορούμενον Λάμπρου γνωρίζω ως καλον και ηθικόν άνθρωπον.-

7ος μάρτυς κατηγορίας:Νεοκλής Αργυρίου Χαστόγλου ετών 57

Κατέθεσε ότι : Δεν γνωρίζω εάν οι κατηγορούμενοι κατά Σεπτέμβρον, Νοέμβριον 1944 είχαν συνεργασία μετά των Βουλγάρων, πάντως τα γεγονότα απεδειξαν ηνείχοντο την συνεργασίαν αυτήν μετά των Βουλγάρων διά το συμφέρον των. Διά τον κατηγορούμενον Ιωαννίδην, γνωρίζω ότι μετά την επικράτησιν του ΕΑΜ πήγαινεν εις Βουλγαρίαν εκ μέρους της οργανώσεως, καθ ό Βουλγαρος.- Εάν επί κατοχής επήγαινε δεν γνωρίζω.Ο μάρτυς ερωτώμενος εκ μέρους της υπερασπίσεως εάν επί κατοχής διετέλεσε Διοικητής ασφαλείας απήντησεν ότι ουδέποτε υπήρξεν τοιούτος και ότι του εδόθη ένας βαθμός του ανθ/στού και ότι μπορούσε να προσληφθή είς τότε άνευ εγκρίσεως των Γερμανών.-

8ος μάρτυς κατηγορίας:Γεώργιος Μιλτ. Κουγιουμτζόγλου, ετών 59 δικηγόρος

Κατέθεσεν ότι : Αιτία του κακού, των σφαγών και μειώσεως του αγώνος των συμμάχων είναι οι κατηγορούμενοι, εκτός του Κουκουρίκου και Καμπασακάλη, οι οποίοι εδυστρόπουν, όλοι οι λοιποί κατηγορούμενοι είναι υπαίτιοι των σφαγών των πρακτόρων μας. Την 14-9-1944 ήλθαν εις Διδυμότειχον 4 Βουλγαροι, οι οποίοι ωμίλησαν διερμηνεύοντος του Ιωαννίδη, ο οποίος δεν έπαυσεν να ενεργεί είς βάρος της Ελλάδος και απεκαλείτο Υπουργός των εξωτερικών από τον Αγαμέμνονα Βασιλείου, ο οποίος ως Πρόεδρος Πρωτοδικών εν Εβρω δεν εστάθη εις το ύψος του... Ο Βούλγαρος ωμίλησεν περί αυτονομήσεως, περιστηχιζόμενος από τον Τζιβελέκην, Βασιλείου και άλλους, ο δε Κρίτων είπε, ότι θα πήγαινε είς τα σύνορα να υπογράψουν και τα χαρτιά.- Ωμίλησαν και ο Βασιλείου και ο Τζιβελέκης ότι δεν πρέπει να υπάρχη διαφορά μεταξύ Βουλγάρων και Ελλήνων. -Ο Γκεμιτζήεφ ωμιλησεν και τούτος περί αυτονομήσεως, ο δε Ιωαννίδης μετεφρασε περί ομοσπονδίας.-Οι κατηγορούμενοι είναι αιτία των εκτελέσεων.- Από τότε που πήγε ο Τζιβελέκης στο βουνό, εξετραχύνθησαν πολύ τα πράγματα. Όταν ούτοι ήσαν στην αρχή έγινε ο φόνος των (8) μεταξύ των οποίων και ο Μαστρογιαννίδης. Όταν ο Βασιλείου ήταν Νομάρχης πήγαιναν οι Βούλγαροι στο γραφείο του και επί πολύ συνεσκέπτοντο, παρουσία του Τζιβελέκη.- Αι συσκέψεις είχον αντικείμενον εναντίον της Ελλάδος.- Γνωρίζω ότι κατά Σ/βριον, Ν/βριον 1944 έστειλαν στρατό οι κατηγορούμενοι να πολεμήσουν τον Αντών Τσαούς, εάν τότε ήτο ελευθέρα η περιοχή δεν γνωρίζω.- Ο Βασιλείου εις τον λόγον του ύβριζε τον Παπανδρέου, τον Βα­σιλέα και εξύμνει την σλαβικήν φιλοσοφίαν λέγων ότι τα τακτικά Δικαστήρια δεν απένειμον Δικαιοσύνην, ως τα λαϊκά τοιαύτα. 'Ελεγε προς τους διδασκάλους να σβυσθή εκ των βιβλίων ο στρατιωτικός όρκος.- Οι κατηγορούμενοι δεν είναι Εθνικισταί, αλλά κομμουνισταί, συνεργασθέντες συστηματικώς με τους Βουλγάρους, εγώ είμαι επικεφα­λής της οργανώσεως "Χ", εχούσης Εθνικήν ιδέαν και πρό­γραμμα την έλευσιν του Βασιλέως.- Κατεδικάσθην επί ψευδεί καταμηνύσει εις ενός μηνός φυλάκισιν.- 'Ολοι οι εκτελεσθέντες είναι εθνικισταί και εσφάγησαν υπό των ανταρτών.- Εις τας γενομένας εκτελέσεις ευθύνονται και οι διοικούντες εις Διδυμότειχου και η Επιτροπή, αποτελουμένη από τους αδελφούς Καμπασακάλη, Τζιβελέκη, Τάσιογλου, Ιωαννίδη, οι οποίοι υπεδείκνυαν.- Αι γυναί­κες κατηγορούμενοι ελάμβανον μέρος εις προϋπαντήσεις των Βουλγάρων και υπεχρέωναν τα παιδιά να τραγουδούν τραγούδια του Ποπώφ και Δημητρώφ αντεθνικού περιεχομένου.-Εξετελέσθη μιά οικογένεια Δρατζίδη, διότι είχε παιδιά στη Μ.Ανατολή.- Τα τμήματα των διηύθυνε ο Κρί­των μεταβαίνοντας κατά του Αντών Τσαούς.- Εάν οι κα­τηγορούμενοι τους εξώθησαν προς τούτο δεν γνωρίζω.-Οι Γερμανοί από τον Έβρον έφυγαν 27-28/8/1944.- Πότε έφυγαν οι Βούλγαροι από την Θράκην δεν μπορώ να καθορίσω·- Εγώ είμαι αυτόπτυς μάρτυς και ότι όλης της κακοδαι­μονίας και ανθελληνικού αγώνος είναι υπαίτιοι οι κατη­γορούμενοι και τούτο βασίμως καταθέτω και πιστεύω εκ των στάσεών των.-

9ος μάρτυς κατηγορίας: Αθανάσιος Δημητρίου Σφυρής, ετών 47, δικηγόρος

κατέθεσε ότι : οι περισσότεροι εκ των κατηγορουμένων διηύθυνον το Ανταρτικόν Σώμα του Νομού Έβρου, δηλαδή το κίνημα Αντιστάσεως, το οποίον ιδρύθη κατά Μάΐον ή Ιούνιον 1942. Αρχικώς οι αντάρται ήσαν (40) αργότερον όμως ηυξήθησαν, του δε πυρήνα απετέλεσαν οι α­πόντες κατηγορούμενοι. Ο κατηγορούμενος Τζιβελέκης πή­γε στο βουνό το 1943, ο δε Βασιλείου προσεχώρησε τελευ­ταίως κατά Ιούλιον 1944, ο δε Λάμπρου ήλθεν κατά Μάΐον ή Ιούνιον 1944, ως καθοδηγητής ή Συνταγματάρχης.- Οι πε­ρισσότεροι των κατηγορουμένων ειργάζοντο εις την πόλιν. Διαρκούσης της κατοχής οι αντάρται δεν επείραξαν κανένα δαρμένον. Κατά τον Νοέμβριον 1943 έγιναν μερικοί φόνοι καλών πολιτών, εμέ δε κατά Μάρτιον 1944 με συνέλαβαν και με απήγαγον στο βουνό, όπου είδα τους Τζιβελέκην και Παρασχίδην, οι οποίοι μου εζήτησαν συγγνώμην και με άφη­σαν ελεύθερον.- Ωρισμένους εκ των κατηγορουμένων κατηγο­ρώ, διότι άμα τη απελευθερώσει ήλθον εις Δ/χον με Βουλ­γάρους και εξεφώνησαν λόγους, οι δε Βούλγαροι αυτοί ή­σαν εν στολή και ως έλεγον συνειργάζοντο με τους δικούς μας.- Ούτοι κατά πληροφορίας έλαβον και μέρος εις την μάχην Σουφλίου κατά των Γερμανών.- Εις τους ελθόντας Βουλ­γάρους -εγένετο υποδοχή, ότε εξεφώνησεν λόγον ο κατηγορούμενος Κασάπης αντιφασιστικόν, ως και ο Βούλγαρος του αυτού περιεχομένου, ειπών ότι πρώτοι θέτουν τον θεμέλιον λίθον της Βαλκανικής Ομοσπονδίας και από το όλον πνεύμα του λόγου εκείνου αντελήφθηκα ότι ούτοι συνεργάζοντο με τους αντάρτας. Περί αυτονομήσεως δεν ήκουσα να λεχθή τι.- Συμβούλια εγίνοντο εις τα γραφεία του Κ.Κ.ό­που επήγαιναν και Βούλγαροι άγνωστοι εις εμέ με πολιτικήν περιβολήν.- Δεν γνωρίζω εάν εγίνοντο τοιαύτα συμ­βούλια μετά του Νομαρχιακού Συμβουλίου, το οποίον απετέλουν τότε οι Βασιλείου, Τζιβελέκης και άλλα έντιμα πρόσωπα, διότι αυτό θα μεταδίδετο.- Δεν ήκουσα κανένα εκ των κατηγορουμένων να ομιλήση περί αυτονομήσεως.- Ο Ιωαννίδης ευρίσκετο εν κινήσει και έκανε τον διερμηνέα στους Βουλγάρους μετά δε την απελευθέρωσιν πήγαι­νε στην Βουλγαρίαν. Επί κατοχής δεν μπορούσε να πάη και εάν ήτο συνεργάτης των θα του εχορηγείτο άδεια. Δεν έχω υπ'όψιν μου τι το αντεθνικόν εις βάρος των παρόντων κατηγορουμένων. Εκ των κατηγορουμένων θεωρώ υπευ­θύνους δια την ανωτέρω συνεργασίαν με τους Βουλγάρους τους Κασάπην, Παρασχίδην, Νέζερ, Καραγιάννην, Μπαλαμπούρδαν, Λάμπρου, Τάσιογλου, Τζιβελέκην. Αι γυναίκες κατηγορούμενοι ήσαν δευτερεύοντα πρόσωπα.- Οι ανωτέρω έδρασαν εναντίον προσώπων, τα οποία εξετελέσθησαν, διό­τι ήσαν χαφιέδες, ως έλεγον, ημείς επιστεύαμεν ότι α­δίκως εξετελέσθησαν.- Επίσης είς Ταγματάρχης διετέθη από το ΓΙροξενείον και εξετάσθη από τους αντάρτας (800) άτομα, τα οποία ήσαν Εθνικισταί, ακραιφνείς πατριώτες, καλοί και τίμιοι.- 'Ολαι αι διώξεις αυταί συνετελούντο δια να επικρατήση ο Κομμουνισμός.- Τι ακριβώς έκα­ναν οι κατηγορούμενοι δεν γνωρίζω.-

10ος μάρτυς κατηγορίας:Ανέστης Σταύρου Φανίδης Ετών 40 έμμισθος δικαστικός κλητήρ

κατέθεν ότι : κατ΄Αύγουστον του 1944 ο βασιλείου πήρε μηνιαίαν άδειαν δια Δαδιάν και επέστρεψε εις Διδ/χου μετά του Λάμπρου την 3ην Σ/βρίου.- Ωμίλησαν για την συντελεσθείσαν απελευθέρωσιν και την εκδίωξιν του κατακτητού. Ουδέποτε όμως είπον περί αυτονομήσεως Μακεδονίας και Θράκης, Είς δε Βούλγαρος είπεν ότι τα σύνορα θα είναι με την Σερβίαν και την Ελλάδα. Περί των αποδιδομένων εις τους κατηγορουμένους κατηγοριών δεν γνωρίζω τί­ποτε. Κατά τας συγκεντρώσεις ουδέποτε ελέχθη τι περί αυτονομήσεως. Ποίοι εξετέλεσαν τους Τζάτζον και Μαστρογιαννίδην δεν γνωρίζω. Οι κατηγορούμενοι υπήρξαν και είναι καλοί υπερπατριώται και Εθνικόφρονες. Δεν έμαθα αν κατά την κατοχήν οι κατηγορούμενοι συνετέλεσαν εις το να συλληφθούν 'Ελληνες πολίτες δια τα Εθνικά φρονήματα. Ο Κρίτων ήτο α­ξιωματικός του ΕΛΑΣ.- Εις Διδ/χον έμεινα μέχρι του Οκτω­βρίου 1944 και μόνον είς αξιωματικός Βούλγαρος ήλθεν και ωμίλησε περιστοιχιζόμενος από τους Τζιβελέκην, Κρίτωνα και Ιωαννίδην, δεν είπεν όμως περί αυτονομήσεως, αλλά περί διωγμού, των κατακτητών. Δια τους εκτελεσθέντας οκτώ(8), δεν γνωρίζω ποίοι έδωσαν εντολήν, ούτε ποίοι τους εξετέλεσαν, πάντως όταν εξετελέσθησαν ούτοι δεν υπήρχαν Γερ­μανοί. Επίσης θεωρώ αδύνατον να έδωκαν εντολήν οι κατη­γορούμενοι.-

11ος μάρτυς κατηγορίας:Δημήτριος Αποστόλου Ιωαννίδης, έμπορος

κατέθεν ότι : Μετά την αναχώρησιν των Γερμανών κατ'Αύγου­στου 1944, ανέλαβον τας αρχάς οι κατηγορούμενοι. Ούτοι ως Διοίκηση δεν ήκουσα να ομιλήσουν περί αυτονομήσεως Μα­κεδονίας και Θράκης, αλλά ωμίλουν δια το Κόμμα των.- Ελέγετο ότι ούτοι συνεργάζοντο με Βουλγάρους Κομμουνιστάς, αλλά ποίαν συυεργασίαν είχον δεν γνωρίζω.- 'Οταν κάποτε ήλθαν Βούλγαροι και ωμίλησαν, διερμήνευεν ο Ιωαννίδης, αλλά έλεγαν ότι είναι αδέλφια και συνεφιλιώθησαν, δεν ήκουσα να ειπούν περί αυτονομήσεως.- Δεν ήκουσα να καταδώσουν 'Ελληνας οι κατηγο­ρούμενοι.- Οι κατηγορούμενοι ενήργουν προπαγάνδαν υ­πέρ του Κομμ. Κόμματος.- Κατ΄ Οκτωβρίου, Νοέμβριου 1944 συνελήφθησαν μερικοί και εξετελέσθησαν. Αυτά ε­γίνοντο μετά την απελευθέρωσιν επί Διοικήσεως των κατηγορουμένων. Ο Κρίτων εις τον λόγον του έλεγεν ό­τι οι Βούλγαροι είναι αδέλφια και ότι επολέμουν δια την εκδίωξιν των Γερμανών, επίσης και ο Βασιλείου έ­λεγεν ότι οι Βούλγαροι είναι Παρτιζάνοι, αδέλφια και ότι πολεμούν με αυτούς δια του ίδιον σκοπόν.- Εάν οι κατηγορούμενοι έδιδαν διαταγάς δια τας συλλήψεις των ομήρων δεν γνωρίζω, ούτε περί της δράσεως των κατηγορουμένων γυναικών γνωρίζω και γενικώς τίποτε δεν έχω εναντίου οιουδήποτε των κατηγορουμένων.

12ος μάρτυς κατηγορίας : Κων/νος Δημ.Ποντίδης, Επιθεωρητής Δημοτ. Εκπαιδεύσεως

κατέθεν ότι : Οταν μετά την φυγήν των Γερμανών ανέλαβον την Διοίκησιν του Διδ/χου οι κα­τηγορούμενοι ήλθον εις Διδ/χον 3 Βούλγαροι εξ ών ο Γκεμιτζήεφ ήτο Ταγματάρχης και έδωκαν εις την πλατείαν χορόν και τους υπεδέχθησαν με άνθη. Τότε εξεφώνησαν λόγους οι Βούλγαροι και οι κατηγορούμενοι Κρίτων και Βασιλείου και είπον ότι μαζί εργάζονται Βούλγαροι και ΕAM δια την εξόντωσιν του φασισμού. Ελέγετο ότι, ωμίλησαν τότε περί αυτονομήσεως, τούτο όμως είναι φήμη, διότι τότε δεν διεμαρτυρήθη κανείς. Ο Βασι­λείου έλεγε εναντίον της Κυβερνήσεως Καΐρου και εναν­τίον του Βασιλέως Γλύξμπουρκ. Εις επικοινωνίαν μετά των Βουλγάρων ήρχοντο μετά την απελευθέρωσιν του Διδ/χου συντελεσθείσαν την 28/8/1944. Δεν ήκουσα να δημιουργηθή συνείδησις περί αυτονομήσεως. Επί της Διοικήσεως των κατηγορουμένων φυλακίσθηκαν (500) Εθνικισταί δια να μη επαναστατήσουν. Μετά την φυγήν των Γερμανών εξετελέσθη ο Μαστρογιαννίδης, Τζάτζος κ.λ.π. Γνωρίζω ότι κατά του Αντών Τσαούς, μετά την απελευθέρωσιν του Διδυμοτείχου επολέμησεν όλος ο κόσμος του 'Εβρου μεταξύ Δράμας και Ξάν­θης. Τότε δεν υπήρχον Βούλγαροι. Με τον κατηγορούμενον Βασιλείου δεν έχω προηγούμενα. Εις τους λόγους των εζητοκραύγαζαν υπέρ Κομμουνιστικής Ελλάδος. Ο Κρίτων ήτο ε­πί κεφαλής των ανταρτών. Ο Παπασχάλης και αι διδασκάλισσαι αδίκως κατηγορούνται. Μόνον αι διδασκάλισσαι εις διάφορα συλλαλητήρια ωδήγουν τα παιδιά και τραγουδούσαν τραγούδια Πωπώφ και Δημητρώφ. Οι αντάρται δεν έδω­καν ποτέ μάχην κατά των Γερμανών. Εις την επιτροπήν υ­ποδοχής των Βουλγάρων, πότε δεν ενθυμούμαι είμεθα εγώ, ο Δήμαρχος Σπύρου, ο Μανάκας και άλλοι και μου είπον να ομιλήσω, διότι ξέρω την Βουλγαρικήν και ανέθεσα εις ένα παιδί και ωμίλησε. Τότε κανείς εκ των κατηγορουμένων δεν παρευρέθη εις την υποδοχήν. Η κατηγορουμένη Ναζίρη δευ έχει τίποτα εις βάρος της, την είχα βοηθόν στο γραφείου μου και δεν έχω τίποτα εναντίον της εκτός από το ότι μίαν φοράν ωμίλησεν.

13ος μάρτυς κατηγορίας : Νικόλαος Χαστόγλου, δικηγόρος

κατέθεσεν οτι : To 1941 του Αύγουστου επέστρεψα εξ Αθηνών εις 'Εβρου ότε καθοδηγητής τότε ήτο ο 'Αρης, Βούλγαρος ελθών εκ Βουλγαρίας. Οι κομματικοί παράγοντες εναντιώθησαν, διότι ήσαν όργανα της οχράνας της Φασιστικής και ήρχι­σε κίνησις καθαρώς κομ/κή. Τον Νομάρχην Φραγκούλην εσκότωσεν ο Δρατζίδης, τότε εγώ ήμουνα έκτακτος Πρόε­δρος Πρωτοδικών και έκανα ανακρίσεις και διεπιστώθη δ­τι οι κομ/σταί έκαναν αυτή τη δουλειά. Μετά ήλθευ ο Οδυσσεύς, όστις εφόνευσε την οικογένειαν του Δρατζίδη και τον Νοέμβριον του 1943 ήρχισε συστηματική από επιτροπάς κάθε χωριού.- Ποίος ήτο ο ιθύνων δεν γνωρίζω και τον Φεβρουάριου 1944 ότι εξετελέσθη και ο Οδυσ­σεύς.- Εγώ αμφιβάλλω εάν εξετελέσθη. Κατόπιν ήλθεν ο Αθηνόδωρος, όστις έδειξε μετριοπάθειαν και εσταμάτησαν οι φόνοι, μετ΄αυτού δε ο Λάμπρου, όστις ήτο καθ­οδηγητής και αρχηγός όλης κινήσεως επάνω.- 'Ητο γενικός εξουσιαστής της Α.Μακεδονίας και Θράκης. Τότε ο Τζιβελέκης, Τάσιογλου και Παρασχίδης ήσαν στο, βουνό, δηλαδή κατά Ιούνιον-Ιούλιον 1944. Την 28/8/1944 έγι­νε η κατάληψις του Διδ/χου και εφεξής ήρχοντο οι Βούλ­γαροι και συνεργάζοντο, μεταξύ των οποίων και ο Βούλ­γαρος Γκεμιτζήεφ, όστις ωμίλησε όχι περί αυτονομήσεως, ως επίσης και οι κατηγορούμενοι. 'Ολη η κίνησις των τότε διοικούντων ήτο όχι να ελευθερώσουν την Ελλάδα δια να επικρατήσουν ούτοι.- Είχον δε συνεννοή­σεις με Βουλγάρους και θα τους είπαν υα μείνουυ εδώ.-Γνωρίζω ότι ο Γ.Ιωαννίδης μετέβαινε τακτικά, εις Βουλγαρίαν και συνεννοείτο με ένα Συνταγματάρχη Ράντιεφ, τελευταίως δε πήγε στη Σόφια και την γυναίκα του άρρωστη. Επίσης γνωρίζω ότι ο Λάμπρου και ο Τζιβελέκης πήγαν στη Σόφια μετά την απελευθέρωσιν.- Εις τους κατηγορουμένους δεν αποδίδω υπαιτιότητα.- Δια τους φόνους τους εκτελεσθέντας την 29-30/8/1944 υπεύθυνους θεωρώ τον καθοδηγητήν Λάμπρου. Ο Αντών Τσαούς υπέστη επίθεσιν των ελασιτών τη συμπράξει μετά των Βουλγάρων.- Προ της απελευθερώσεως δεν αποδίδω υπαιτιότητα εις τους κατηγορουμένους. 'Οταν εφονεύθη ο Σταθάτος ο Τζεβελέκης ήτο στο βουνό, και ελέγετο ότι ο Οδυσσεύς τον σκότωσε. Καθοδηγητής ήτο τότε ο Νέζερ.- Περί των εκτελέσεων δεν μπορώ ν'αποδώσω ευθύνη. Πάντως την εποχήν εκείνην υπήρχε ξεχαρβάλωμα και δεν άφηναν οι Εαμίται να γίνουυ εθνικιστικαί οργανώσεις. 'Ο­λοι οι κατηγορούμενοι έδρασαν μετά την απελευθέρωσιν.- Τον ΕΛΑΣ ωδήγησε προς την Ξάνθην ο Λάμπρου εκ μέρους των πολιτικών, ο δε Κρίτων εκ μέρους των Στρατιωτικών. Η τότε Κυβέρνησης εβεβαίωσεν ότι δεν υπήρχε συμφωνία μετά του ΕΑΜ και Βουλγάρων.- Δεν γνωρίζω εάν ο Παπανδρέου είπεν ότι έγινε σύμφωνον μεταξύ Συράκωφ και Αντών Τσαούς. Ο κατηγορούμενος Λάμπρου κατά Δεκέμβριον 1944 ωμίλει και έλεγεν ότι όποιον αντιδραστικόν δήτε να τον κάψετε με ζεστό νερό. Ούτος ελάμβανε εντολάς αλλαχόθεν.- Εχω την γνώμην και την πεποίθησιν ότι οι μικροί των περιφερειών παρέσυραν το Κέντρον- Εγώ ανέλαβα Νομάρχης μετά τον φόνον του Φράγκούλη προσωρινώς τη προτροπή των Γερμανών. Εις το Διδυμότειχον έγινε Στρατοδικείον με Πρόεδρου τον κατηγορούμενον Παρασχίδην εις τον οποίον τέσσαρες κατεδίκασαν εις θάνατον, ένας εις ισόβια και ένα ηθώωσαν. Αυ­τό έγινε κατά Σεπτέμβριο 1944.-

14ος μαρτυς κατηγορίας : Γεώργιος Αθανασίου Ρακιτζής, ποτοποιός

κατέθεσεν οτι : Κάποτε ήλθε κάποιος Βούλγαρος εις το Διδ/χον, ο οποίος ωμίλησε περί αυτονομήσεως Μακεδονίας και Θράκης, διερμηνέα του κατηγορουμένου Γεωργ. Ιωαννίδου και όλος ο κόσμος εχειροκρότει. Δεν ενθυ­μούμαι αν ωμίλησαν και οι κατηγορούμενοι. Περί καταδόσεων εκ μέρους των κατηγορουμένων Ελλήνων, δεν γνωρί­ζω. Οι κατηγορούμενοι εις ομιλίας έλεγον ότι οι Βούλ­γαροι είναι αδέλφια μας και εξ αυτών ο Τζιβελέκης α­πό εξώστην εν Διδ/χω εις δημοσίαν ομιλίαν του. Εάν παρείχον πληροφορίας εις τον εχθρόν δεν γνωρίζω.- 'Ο­λοι, οι κατηγορούμενοι ήσαν οι ιθύνοντες της τότε κα­ταστάσεως, τι έκαναν όμως δεν γνωρίζω. Πήγαιναν αυ­τοκίνητα Βουλγαρικά, με Βουλγάρους εις το Γραφείου K.K.Ε. Κάποτε έριξαν προκηρύξεις με περιεχόμενον "το Βουλγαρικό αίμα ρέει δια την Γερμανίαν".' Οταν εγίνον­το αυτά δεν υπήρχεν εχθρός στον 'Εβρον. Αι διδασκάλισσαι δεν έκαμαν τίποτε. Επίσης ο Παπασχάλης ο Νέζερ ήτο διοικητής Ασφαλείας. Ο Κρίτων διοικητής του ΕΛΑΣ, δεν ξέρω τι ακριβώς έκαμαν. Ο Παρασχίδης ωμί­λησε επανειλημμένως υπέρ των Βουλγάρων και κατά των 'Αγγλων, μετά την απελευθέρωσιν, όταν ήλθεν ο ΕΛΑΣ.-

15ος μάρτυς κατηγορίας : Λεωνίδας Ιωάννου Γιαρμαντζής, έμπορος

κατέθεσεν οτι : Δεν έχω υπ όψει μου να επροπαγάνδισαν οι κατηγορούμενοι υπέρ της αυτονομήσεως Μακε­δονίας και Θράκης. Οι ωμιλήσαντες Βούλγαροι είπαν ό­τι οι 'Ελληνες και Βούλγαροι πρέπει να ενωθούν και ν'ανοίξουν τα σύνορα, τους λόγους δε αυτούς διερμήνευεν ο Ιωαννίδης. Ουδείς κατηγορούμενος ωμίλησεν. Και δύο α­κόμη φορές ωμίλησαν Βούλγαροι αλλά δεν άκουσα να πουν περί αυτονομήσεως, ούτε αυτοί ούτε οι κατηγορούμενοι. Οι κατηγορούμενοι δεν κατέδωσαν 'Ελληνας εις τον εχθρόν. Ούτε ως ήκουσα μετήλθον βίαν κατά των αντιθέτων προς το κόμμα, ούς εθεώρουν εχθρούς και στα χωριά εξετέλουν. Αυ­τά όλα έγιναν όταν ήσαν οι αντάρται στα βουνά, οι δε κατηγορούμενοι δεν ήσαν στην αρχή και επί της εποχής ό­μως που διώκουν ούτοι έγιναν φόνοι στα χωριά.- Δύο ημέ­ρας μετά την απελευθέρωσιν εξετελέσθησαν, μεταξύ των ο­ποίων ο Μαστρογιαννίδης, Βενάκης, κ.λ.π. Οι Βα­σιλείου και Τζιβελέκης ωμίλουν πάντοτε δια το Κόμμα των και μετά την απελευθέρωση έκαμαν εκλογάς. Προ της απελευθερώσεως οι κατηγορούμενοι, αλλά έδρα το ΚΚΕ δια το καλό του τόπου. Κανείς εκ των κατηγορουμένων δεν ευθύνεται δια τους φόνους μέχρι της απελευθερώσεως.- Ποίον ρόλον έπαιζεν ο Ιωαννίδης δεν γνωρίζω.- Πήγαινε εις την Βουλγαρίαν μετά την αποχώρησιν των Γερμανών και έ­φερνε πετρέλαιον, προ της απελευθερώσεως όμως δεν πήγε. Οι Βούλγαροι έφυγαν από την Σταυρούπολιν δύο έως τρεις μήνες μετά την 28/8/44 ημέραν απελευθερώσεως του Διδ/χου·-

16ος μάρτυς κατηγορίας : Ηρακλής Καραμαγκιόλης, ανθ/γος

Κατέθεσεν τα εξής : Οσον αφορά το ζήτημα της αυτονομίας γνωστόν είναι το όνομα ενός Ιωαννίδου, ο οποίος υπέγραψε το σύμφωνον του Πετριτσίου. 'Ολοι οι αντάρται του Σουφλίου έλεγαν οι ιθύνοντες του ΕΑΜ τους παρεκίνουν να πολεμήσουν εις την μάχην της Ντάροβα κατ'Οκτώβριον 1944 εν συνεργασία με τους Βουλγάρους. Η περιφέρεια κατείχετο από Βουλγάρους και εσκοτώθη ένας Βούλγαρος, ο οποίος εκηδεύθη από τους Ελασίτας. Οι Βούλγαροι ήσαν τακτικός στρατός και όταν δώσαμε μάχες έπιασε αυτοκίνη­το Βουλγαρικόν με Εαμίτας και κατά τας μάχας που δώσα­με τέλη Σ/βρίου με αρχάς Οκτωβρίου 1944 συνελάβαμε αιχ­μαλώτους εκ Σουφλίου και 'Εβρου, οι οποίοι μας έλεγαν ότι εξωθούντο από τους τότε ιθύνοντες. Ταυτοχρόνως έ­γιναν και αι μάχαι κατά του Αντών Τσαούς και εγώ ήμην στα τμήματα αυτού. Το σύμφωνον δια την αυτονόμησιν Μα­κεδονίας υπεγράφη από έναν Ιωαννίδην το 1942. Εάν κα­τά την εποχήν εκείνην ήσαν εις την αρχήν οι κατηγορούμενοι, είναι υπεύθυνοι. Γνωρίζω ότι υπάρχει σύμφωνον Αντών Τσαούς και Βουλγάρων δια την εκκένωσιν των μερών από τους Βουλγάρους και εαμίτες. υπαγορεύσει της Κυβερνήσεως Καΐρου. Πότε υπεγράφη δεν γνωρίζω. Τού­το υπέγραψε σκοπίμως ο 'Αγγλος Ταγματάρχης Μίλερ αρχηγός αποστολής Μέσης Ανατολής, διότι είχε εξαθλιωθή ο κόσμος. 'Εχω την γνώμην ότι οι κατηγορούμενοι να κτυπήσουν τα φασιστικά τμήματα του Αντών Τσαούς. Εί­χαμε ένοπλα και κάμαμε επιχειρήσεις αμύνης κατά του ΕΛΑΣ αποκρουσαντες επιθέσεις αυτού. Δια το σύμφωνον εγώ δεν μπορώ να κρίνω, πάντως η υπογραφή του υπαγορεύθη από το Αρχηγείον της Μέσης Ανατολής. Με την συμφωνίαν του Λιβάνου εθεωρείτο ο ΕΛΑΣ ανεγνωρισμένος.

17ος μάρτυς κατηγορίας : (όνομα δυσανάγνωστο) , έμπορος, ετών 52.

Εάν οι κατηγορούμενοι επροπαγάνδισαν υπέρ της αυτονομήσεως Μακεδονίας και Θρά­κης δεν γνωρίζω, ούτε αν κατεδωσαν 'Έλληνας. 'Ηλθον κάποτε Βούλγαροι εις Διδ/χον και ωμίλησαν, αλλά τι εί­παν δεν γνωρίζω. Μετά την απελευθέρωσιν πήγαινε ο Ιωαννίδης στην Βουλγαρία, εάν όμως πήγαινε προ της απελευ­θερώσεως, δεν γνωρίζω. Επίσης δεν έχω υπ΄ όψιν μου εάν διαρκούσης της κατοχής ενήργουν αντεθνικώς οι κατηγορού­μενοι.

ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΕΩΣ ΤΩΝ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΈΝΩΝ:

1) Παύλος Σουλής, διδάσκαλος, 2) Ιωάννης Γκρούδας, έμπο­ρος, 3) Ιωάννης Ιωαννίδης,καπνέμπορος, 4) Ιωάννης Λαγωΐδης, υπάλληλος Συν/μών, 5) Απόστολος Αποστολίδης, γεωρ­γός, 6) Σωτήριος Χριστοδούλου, κτηματίας, 7) Παναγιώτης Μιχαήλ Ποάλας, Βιομήχανος, 8) Παναγιώτης Χαρ. Σούτης, καπνεργάτης, 9) Παναγιώτης Δημ. Γερασίμου, καπνέμπορος, 10) Ιωάννης Χρυσάφη Μαδεμτζόγλου, ιατρός, 11) Δημήτριος Τερζής, υπάλληλος Αγροτικής Τραπέζης. 12) Λεω­νίδας Σμυρλής, έμπορος, 13) Θεόδωρος Σέντερης, κτημα­τίας, 14) Νικόλαος Χριστοδούλου, Συν/χος διδάσκαλος, 17) Σταμάτιος Χούχος,καρεκλοποιός, 18) Πέτρος Πετρακίδης, λογιστής Συν/σμών, 19) Νικόλαος Χ"Νικολάου, 'Εκτα­κτος Εφορ.υπάλληλος, 20) Κυριάκος,Πασχ. Παπαπασχάλης, διδάσκαλος, 21) Πασχάλης Χρ. Χαριτούδης, διδάσκαλος,22) Σταύρος Χρυσαφίδης, πεταλωτής, 23) Πολύδωρος Καλαϊτ­ζής, διδάσκαλος, 24) Κων/νος Δαλαμπίνης, διδάσκαλος, 25) Γεώργιος Γκεντσίδης, έμπορος, 26) Ευάγγελος Καραγεωργίου, καφεπώλης, 27) Δημήτριος Ζαχαριάδης, εργοδηγός.

Μεθ' ο Πρόεδρος εκάλεσεν εις απολογίαν τον κατηγορούμενον Βασιλείου, όστις αρνηθείς τας κατηγορίας εί­πεν ότι Ελληνικωτάτη και Πατριωτικωτάτη υπήρξευ η στάσις του και πιεζόμενος υπό των Γερμανών προ της απελευ­θερώσεως ηναγκάσθη να προσχωρήση εις το ΕAM. Επίσης ο Λάμπρου απολογηθείς εξήρε την δράσιν του ως καθοδηγητού του ΕΑΜ ως και την προσπάθειαν του προς εκδίωξιν των Γερμανών εξ 'Εβρου και των Βουλγάρων εκ Θράκης, και εν γένει δια μακρών την δράσιν του ΕΑΜ ως απελευθερωτι­κού μετώπου και ότι ουδεμίαν συνεργασίαν έσχον μετά των κατακτητών.-

Οι λοιποί κατηγορούμενοι απολογηθέντες δια μακρών ηρνήθησαν τας πράξεις των, ειπόντες ότι ως μέλη του ΕΑΜ, ειργάσθησαν δια την εκδίωξιν του κατακτητού και ότι ου­δεμίαν Αντεθνικήν πράξιν διέπραξαν.-

Ο Ειδικός Επίτροπος λαβών τόν λόγον και αναπτύξας την κατηγορίαν επρότεινε την απαλλαγήν των κατηγορουμένων δι΄έλλειψιν των προαπαιτουμένων της ευσταθείας του κατηγορητηρίου, ήτοι διότι η περιοχή της ουδετέρας ζώνης δεν ετέλει κατά τον χρόνον της τελέσεως των διωκομένων πράξεων υπό εχθρικήν κατοχήν, ήτις είναι συστατικός όρος των αδικημάτων του αρθ. 1 τγης 6/45 Συντ.Πράξεως, διότι οι μέν Γερμανοί είχον ήδη από του τέλους Αυγούστου 1944 αποχωρήσει ή εκδιωχθεί, οι δε Βούλγαροι ουδέποτε κατείχον την περιοχήν ταύτην ας ούσης ουδετέρας ζώνης.-

Ο εκ των συνηγόρων της υπερασπίσεως Αλεξ. Σακελλαρόπουλος, των λοιπών παραιτηθέντων του λόγου, αγορεύσας ητήσατο την αθώωσιν των κατηγορουμένων.-

Το δε Δικαστήριον αποσυρθέν εν τω προς διάσκεψιν δωματίω του αποφάσισε παρουσία και του Γραμματέως και επανελθόν επί της έδρας, ως και πρότερον, του Ειδικού Επιτρόπου, συνηγόρων και κατηγορουμένων, πλην του Βασι­λείου ασθενήσαντος, ευρισκομένων εις τας θέσεις των, δια του Προέδρου του εδημοσίευσε την υπ'αριθ. 58/45 απόφασιν του, δι'ής εκήρυξαν αθώους άπαντας τους κατη­γορουμένους των αποδιδομένων αυτοίς πράξεων.

'Απεφήνατο ότι δεν συντρέχει περίπτωσις εισαγωγής εις δίκην του μηνυτού, ως και επιβολής αυτώ των δι­καστικών εξόδων και τελών, λόγω ψεύδους, δολίας ή της βαρείας αμελείας υποβολής εκ μέρους του της μη­νύσεως και επέβαλε τα έξοδα και τέλη τω Δημοσίω.-

Ωσαύτως απεφήνατο ότι δεν συντρέχει περίπτωσις αποζημιώσεως παρά του Κράτους των προφυλακισθέντων: 1) Αγαμέμνονος Πέτρου Βασιλείου, 2) Νικολάου Σπύ­ρου Κανακαρίδη ή Λάμπρου, 3) Βασιλείου Νικολάου Κουκουρίκου, 4) Παναγιώτου Γεωργίου Τζιβελέκη, 5) Πα­σχάλη Χρήστου Κάκαρη και 6) Εμμανουήλ Παν. Ζαπάρτα.

Διέταξε την κατάργησιν της ισχύος των υπ'αριθ. 58 και 65 ε.έτους ενταλμάτων φυλακίσεως του Ειδικού Προανακριτού Ροδόπης και των εκ των φυλακών απόλυσιν των κατηγορουμένων εάν δι'άλλην αιτίαν δεν πρέ­πει να κρατώνται εν αυταίς.-

Ο Πρόεδρος Ο Δίκ. Γραφεύς Α

Μπορεί με την απόφαση του το Δικαστήριο στην πόλη μας να αθώωσε τους ηγέτες του ΕΑΜ Έβρου δεν αποσοβήθηκαν όμως τα μαύρα σύννεφα του εθνικού διχασμού που σε λίγο με μανία θα ξεσπούσαν την καταιγίδα του εθνικού εμφυλίου πολέμου, μια μαύρη σελίδα στην ιστορία της χώρας μας που άφησε πληγές αθεράπευτες.

ΠΕΤΡΟΣ Γ. ΑΛΕΠΑΚΟΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ

Βιβλιογραφία:

1. Στον Κόρφο της Γκύμπρενας Β.Κασάπη (Κρίτων)

2. Η Εθνική αντίσταση στον Έβρο - Οι αγωνιστές μιλούν και γράφουν - Λ.Τερζουδη - (Μίλτου) - Φ, Βλαχου (Φοίβου)

3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ Η ΕΚΑΤΟΝΤΑΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ, ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Κ. ΚΡΙΤΟΥ

4. Μαρτυρίες και πρωτότυπο υλικό τ. γραμματέως Πρωτοδικείου Έβρου Ηλία Παντέρη

5. Αρχείο εφημερίδων ΕΜΠΡΟΣ - ΤΑ ΝΕΑ

6. Φωτοαρχείο Γ.Αλεπάκου-Λ.Τερζούδη-Φ.Βλάχου.-

7. Περιοδικό ΦΑΡΟΣ Συλλόγου Αλεξανδρουπολιτών Αττικής