Μύθοι & αλήθειες γύρω από την ιστορία της Αλεξανδρούπολης (DEDEAGATCH)

(Φύλλο 16176 Μάιος 2018 της εφημερίδας ‘ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΘΡΑΚΗ’)

Η Ιστορία βασίζεται τόσο σε γραπτές πηγές όσο και σε προφορικές μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν από κοντά γεγονότα του παρελθόντος και τα αφηγήθηκαν αργότερα. Η πρώτη πηγή είναι πιο αξιόπιστη από τη δεύτερη γιατί η μαρτυρία ενός ανθρώπου είναι καθαρά υποκειμενική και βασίζεται στις γνώσεις του, τη ψυχοσωματική και συναισθηματική του κατάσταση, την ιδεολογική του τοποθέτηση, αλλά και τη μνήμη του. Όπως είχε γράψει ο Μαρκ Μαζάουερ στο παρελθόν, οι παλιοί μύθοι δεν αντέχουν πλέον.

Έτσι και η ιστορία της πόλης μας έχει καταγραφεί στο συλλογικό υποσυνείδητο μέσα από προφορικές μαρτυρίες που έχουν αναπαράγει μύθους οι κυριότεροι των οποίων είναι οι εξής:

ΜΥΘΟΣ ΠΡΩΤΟΣ

ΤΟ “ΨΑΡΟΧΩΡΙ” ΤΟΥ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ

«Απόσπασμα πορτολάνου του 1865 όπου δεν υπάρχει το τοπωνύμιο Dedeagatch.»

Ο κυριότερος μύθος στον οποίο ανάγεται η ίδρυση της πόλης μας είναι ότι προϋπήρχε της ίδρυσης της πόλης ένα ψαροχώρι. Όλες όμως οι γραπτές πηγές αλλά και οι σχετικοί χάρτες της εποχής αποδεικνύουν το αντίθετο. Έτσι και ο αείμνηστος δάσκαλος Άγγελος Ποιμενιδης στο βιβλίο του γύρω από την ιστορία της Θράκης την έκδοση του οποίου επιμελήθηκε ο φιλίστωρ Αθανάσιος Αποστολίδης γράφει για το θρύλο των ψαράδων στο Δεδεαγατς:

«Λένε ότι οι έλληνες ψαράδες έχτισαν τον πρώτο της συνοικισμό. Ανακρίβεια και αυτό. Οι ψαράδες είχαν την καθέδρα τους στην Αίνο με τα ιχθυοτροφεία, τις λιμνοθάλασσες, τα αμέτρητα καΐκια και τούς εμπό­ρους με τα πρακτορεία στις κυριότερες πόλεις τότε, -Πόλη-Σμύρνη-Οδησσός-Μασαλία. Οι ψαράδες αυτοί ψάρευαν στα παράλια μας μα οι πρόχειρες καλύβες τους και είχαν πολλές και αλλού για τα εποχιακά τους ψαρέματα-δεν μας δίνουν το επιχείρημα να πιστέψουμε οτι έγιναν αφορμή να κτισθεί η πόλη μας.

«Παραλιακή άποψη με ψαρόβαρκες.»

Το πιο αληθινό απ'όλα είναι ότι η κατάλληλη θέση επέβαλε τη δημιουργία της μια πού ή Μάκρη δεν συγκέντρωνε προσόντα εξελίξεως της σε εμπορική πόλη, ή δε Αίνος, που κατείχε τα σκήπτρα τού εμπορίου με εμπορικό στόλο σημαντικώτατο είχε παρακμάσει εξ αίτιας του αφανισμού των λιμανιών της από τα αμμοπαραχώματα του ποταμού Εβρου πού την κατέστησαν πόλη μεσογειακή. Ας προστεθεί ακόμα ότι κατά τα τέ­λη τού Ι9ου αιώνα, το εμπόριο πήρε μιαν ανάπτυξη αλματική όπως και ή βιομηχανι­κή παραγωγή ειδών, που οι προηγούμενες γενεές δεν γνώριζαν και δεν χρησιμοποιούσαν…

«Σχέδια από την Αγγλική αντικατασκοπία για τον τερματικό σταθμό Δεδέαγατς 1877.»

Επέμενα στο ζήτημα αυτό γιατί με στενοχωρεί η επιπολαιότης μερικών που πιστεύουν οτι ψαράδες εθεμελίωσαν την Αλεξανδρούπολη και όχι το 'Ελληνικό δαιμόνιο. Και νάταν αυτοί μοναχά, ποιός τούς λογάριαζε. Δυστυχώς επίσημα λεξικά γράφουν πως η Αλεξανδρούπολη δημιουργήθηκε εξ αίτιας του συνοικισμού αλιέων" και αυτό θαρρώ πώς προσβάλλει την εθνική μας φιλοτιμία, την πόλη μας, φίλτατοι την εστήλωσαν εδώ στοχαστικοί άνθρωποι και έπαιξε ρόλο σπουδαιότατο όχι από εμπορικής πλευράς όσο από εθνικής... Η Αίνος εγκλωβίστηκε μες τις αμμουδιές του 'Εβρου και έπαψε να έχει λιμά­νια και ή ρηχή της θάλασσα με την απουσία λιμανιού, παραχώρησε στο επιχειρημα­τικό ναυτικό μας πνεύμα τήν πρωτοβουλία οργανώσεως στολίσκου με μαούνες και μεγαλόβαρκες. Τότε εδημιουργήθηκε και το μικρολιμανάκι γιά τα ιστιοφόρα και τα πρακτορεία και τα εμπορικά γραφεία με τούς Αινίτες και Μαρωνίτες και Μακ­ρινούς πού πρέπει να τούς ανήκει ή τιμή των πρώτων οικιστών. Οι Ηπειρώτες που μυρίστηκαν το πράγμα σαν ρωμιοί με ισχυρότερη δόση "δαιμονίου" και άλλοι Θρακιώτες απο το εσωτερικό και Κεφαλλωνίτες και Μυτιληνιοί και Χιώτες, αργότε­ρα έγκατεστάθηκαν στην πόλη μας αφού σκαρώθηκε ή ελληνική Κοινότης Ντεντέ-Αγάτς καί θεμελιώθηκε στα γερά ή φυσιογνωμία της απο Θράκες. Μεσολάβησε βέβαι­α και το γεγονός της μεταφοράς της έδρας της ιεράς και ιστορικής Μητροπόλεως Αινου και ή εγκατάσταση του Ελληνικού Προξενείου, μά αυτά σαν παρεπόμενα και όχι πρωταρχικά της ιδρύσεως της πόλης μας».

«Ψαρόβαρκες στην παραλία του Φάρου.»

ΜΥΘΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ

Ο ΕΡΗΜΙΤΗΣ ΝΤΕΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΔΩΣΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ

H ονομασία του Δεδεαγατς (Dedeagac ή Dedeaghadje ή Dedeagh ή Dédéagatch), μάλλον πρέπει να είναι σύγχρονη της δημιουργίας του πρώτου οικισμού και του μικρού λιμανιού (αυλιζόμενου λιμένος, όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Μελίρρυτου εκείνης της εποχής «ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΥΠ’ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΝ ΈΠΟΨΙΝ ΤΗΣ ΘΕΟΣΩΣΤΟΥ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ»), λόγω των γηραιών δρυών που υπήρχαν στην περιοχή. Dedeagac στα τουρκικά σημαίνει κατά ακριβολογία «παπόδεντρο», όρο που χρησιμοποίησε και ο Ίων Δραγούμης αρκετά χρόνια μετά. Η ονομασία αυτή δεν μπορούμε να διαπιστώσουμε αν προϋπήρχε αφού στην περιοχή αυτή δεν υπήρχε ανθρώπινη δραστηριότητα. Ασχέτως του γεγονότος ότι στην ευρύτερη περιοχή υπήρξαν κατά το παρελθόν τεκέδες δερβίσηδων και όλη η περιοχή ήταν ιερή και η γη ανήκε σε βακούφι του Σουλτάνου Βαγιαζήτ Βελή Χαν (Veli II Beyazit) δεν αποδεικνύεται ιστορικά η σύνδεση της ονομασίας με κάποιο Δερβίση παρά μόνο στη σφαίρα του θρύλου. (βλ. δημοσιευμένο άρθρο σε alepakos.gr: Ο Nefes Dede Sultan και το Dedeagatch). Η οδική αρτηρία που ένωνε την Θεσσαλονίκη με την Κωνσταντινούπολη περνούσε από τα στενά του Άβαντα και κατέληγε στις Φέρες, όπως φαίνεται στο Γαλλικό γεωγραφικό οδηγό «Em. Isambert, Itinéraire descriptif, historique et archéologique de l’Orient. I. Grèce et Turquie d’Europe, 16ο, Παρίσι (Guides Joanne)», που εκδόθηκε το 1861. Δεν πολυχρησιμοποιούνταν μάλιστα για τον κίνδυνο των ληστών, έτσι η συγκοινωνία μεταξύ των δυο πόλεων ήταν κατά βάση θαλάσσια. 

«Δερβίσης του 18ου Αιώνα.»

Ο Α. Ποιμενίδης περιπλέκει λίγο τα πράγματα αναφορικά με το θρύλο του Ντεντε:

«Πολύ αφελείς επίσης είναι εκείνοι πού λένε ότι ο Ντεντές με το καντήλι που έκαιγε κάτω από μια βελανιδιά, πολύ το πρόφτασαν και το 1920 να καίει στην βελανιδιά πού βρισκόταν ακόμα μπροστά στο παραλιακό κέντρο «Κύπρος» -στην θέση του κιν/φου ΕΒΡΟΣ του κατεδαφίστηκε -ήταν ό κράχτης των οικιστών του Ντεντέ-άγάτς. Ο Ντεντές ήταν ένας ερημίτης από τoυς πολλούς πού υπήρχαν τότε στους δύο Τεκέδες, της Μάκρης και του Λουτρού, για τούς οποίους πολλά λέγει o περιηγητής Eλβιγιά Τσελεμπή. Διάλεξε τη ρωμαντική τότε τοποθεσία, πού κατέχει σήμερα η πόλις μας και πού, να προσθέσετε ακόμα, τότε είχε άφθονα νερά, όπως φαίνεται και στην τοποθεσία "Μάννα του Νερού". Αυτό το νερό, άλλωστε, που με άντληση θα διοχετεύεται στην πόλη, δεν είναι πολλά χρόνια πού το θυμούμαστε ότι έτρεχε σαν ποτάμι από φυσική πηγή. Τέτοιες πηγές πολλές θα είχε τότε όταν το λεκανοπέδιο μας ήταν απέραντο δάσος πού έφτανε ως τα κράσπεδα της θάλασσας.Ο Ντεντές αυτός του Τεκέ της Μάκρης ή των Λουτρών-Λίτζα, Φερών, Τραϊανουπόλεως όπως μπερδεμένα λέγονται-ίσως να ήταν σταλμένος από τον προϊστάμενο του αυτού για να βοηθεί τυχόν ναυαγούς γιατί ή θάλασσά μας εδω είναι πολύ άγρια και πολλά ναυάγια σημειώθηκαν και το φανάρι του γι' αυτόν το σκοπό το έκαιγε, για να οδηγούνται οι ναυαγοί κατά τις έωσφορικές νύχτες της μανιασμένης νοτιάς, προς αυτόν και απ' αυτόν ή άλλους βοηθούς του, πρός τούς Τεκέδες, πού ήταν ξενώνες φιλόξενοι των οδοιπόρων ή των καραβανιών, που απ΄εδω περνούσαν ακολουθώντας την Εγνατία οδό.».-

«Το καφενείο ΚΥΠΡΟΣ πρώην ΛΟΝΔΙΝΟ στην θέση του σινέμα ΕΒΡΟΣ.»

ΜΥΘΟΣ ΤΡΙΤΟΣ

“ΤΟ ΡΩΣΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ 1878”


«Dedeagatch τοπογραφικό του 1872. (αρχείο Γ. Παναγιώτου).»

Το Δεδεαγατς, όταν το κατέλαβαν οι Ρώσοι, δεν ήταν παρά ένα μικρό χωριό, στο οποίο δεν είχε ακόμα μεταφερθεί η έδρα του μουτεσαριφλίκιου, ούτε ή έδρα του μητροπολίτη Αίνου. Όσο μικρό και αν ήταν κυριαρχούσε όμως το ελληνικό στοιχείο, καθόσον σύμφωνα με τον δάσκαλο από την Αίνο Νικ. Χατζόπουλο ‘είχε λιθόκτιστην Δημοτικήν Σχολήν”. Ο θρύλος λέει ότι ο πολιτικός διοικητής που διορίστηκε από τους Ρώσους Ιωάννης Φιμερέλλης, ζήτησε από αυτούς την σύνταξη του πρώτου ρυμοτομικού σχεδίου της. Πρόκειται για μια ατεκμηρίωτη πληροφορία που σκοντάφτει στην κοινή λογική. Οι Ρώσοι ήρθαν προσωρινά ως κατακτητές αλλά και αν ακόμα είχαν βλέψεις να μείνουν μόνιμα, το διάστημα που παρέμειναν εδώ μεσούντος του Ρωσοτουρκικού πολέμου και της γενικότερης αναστάτωσης σε όλη τη Βαλκανική χερσόνησο δεν υπήρχε προφανώς η ανάγκη σχεδίασης ρυμοτομικού σχεδίου λόγω αύξησης του πληθυσμού και ανέγερσης κτισμάτων για την στέγαση του κόσμου ούτε φυσικά θα ανθούσε το εμπόριο την ταραγμένη εκείνη εποχή. Η Αδριανούπολη και η επαρχία της από την οποία και προς την οποία γινόταν εξαγωγή των προϊόντων της αλλά και εισαγωγή από το εξωτερικό προϊόντων αντίστοιχα ήταν υπό Ρωσική κατοχή, οι συγκοινωνίες είχαν παραλύσει, το μόνο εμπόριο που διεξαγόταν ήταν για τη σίτιση των στρατευμάτων, άμεσο ήταν το πρόβλημα των προσφύγων, τα στρατεύματα σε επιφυλακή για τυχόν επανάληψη των εχθροπραξιών και οι ξένες αγορές διέκειντο δυσμενώς απέναντι στη Ρωσία. Τέλος όταν επανήλθαν οι Οθωμανοί για ποιο λόγο να θέλουν να κρατήσουν το σχέδιο ρυμοτομίας των πρώην εχθρών τους. Πιο πιθανή μου φαίνεται εξήγηση ότι η επέκταση του αρχικού σχεδίου που είχε γίνει από την εταιρεία ανατολικών σιδηροδρόμων να έγινε πάλι από την ίδια και πάντως από την Οθωμανική κυβέρνηση, πολύ μετά την αποχώρηση των ρωσικών δυνάμεων.

«Το τοπ. σχέδιο του Δεδέαγατς που συντάχθηκε πιθανόν από την C.O το 1878.»

O Α. Ποιμενίδης και αυτός αμφισβητεί το θρύλο της χάραξης του σχεδίου της πόλης από τους Ρώσους στο ως άνω βιβλίο του:

«Λένε οτι το 1878 με την κάθοδο των Ρώσων κατά τον πόλεμο εκείνο, άρχισε να χτίζεται η Αλεξανδρούπολη και η ρυμοτομία της είναι έργο μηχανικών του στρατού. Δύσκολα το πιστεύει αυτό κανείς. Η παλιά Αλεξανδρούπολη συνοικισμός γύρω από τον Φάρο, δεν μαρτυρεί μεγαλόπνοα σχέδια. Μα ό Ρωσσικός στρατός δεν παρέμεινε παραπάνω από ένα χρόνο στη Θράκη και μια πού δεν υπήρχε τότε πόλις, δεν είχε τον καιρό να σκεφθεί ότι πρέπει να κτισθεί αυτού πολιτεία για τον α η β λόγο. Αν γίνονταν τέτοιο πράγμα, θα είχαμε και άλλα παραδείγματα για άλλα μέρη».

ΜΥΘΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΣ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ “ΦΕΓΓΟΒΟΛΟΥΝΤΩΝ ΛΕΜΒΩΝ” !!!

Τον Νοέμβριο, τού 1912 η Αλεξανδρούπολη είχε καταληφθεί από άταχτους βουλ­γάρους κομιτατζήδες, πού με το συμμοριτικό σύστημα εισέδυσαν στην Θράκη από τη Ροδόπη και καίγοντας τα τούρκικα χωριά και παραδίδοντάς τα στη λεηλασία, σφάζοντας αδιάκριτα τούς τούρκους, έσπερναν τον πανικό και στους Έλληνες συμ­μάχους τότε. Στην Αλεξανδρούπολη οι Βούλγαροι, όπως είπαμε, έκαμαν σφαγές τούρκων, έκαψαν στο τζαμί όσους κατέφυγαν εκεί για να σωθούν και παρέδωσαν στην αρπαγή τα δημόσια καταστήματα. Τουρκικές όμως δυνάμεις οργανωμένες με εφόδια και πυροβολικό συμποσούμενες σε δεκαπέντε χιλιάδες, με στρατηγό τόν Γιαβέρ πασά, υποχωρούσαν συντεταγμένες, ακολουθώντας την σιδηροδρομική γραμμή, γιατί σεβόντουσαν την παρουσία τού 'Ελληνικού στόλου και την ενδεχόμενη κύκλωση τους, αν ακολουθούσαν τον τότε δρόμο Κομοτηνής-Σαπλί ντερέ-Δικέλλων-Μάκρης. Ό στρατός αυτός είχε σκοπό να κατεβεί στο Δεδέ-Αγάτς και να βρει μέσα να διαβεί προς την Καλλίπολη, μέσω της Αίνου ή περνώντας προς τα Υψαλα από τό Καλτιτιρκόζ, (τον σημερινό Πόρο) ή την Γεμιστή. Ο Γιαβέρ πασάς και ή στρατιά του έφτασαν στον Ποταμό και οπωσδήποτε θα έστελνε στρατιωτικά τμήματα στο Δεδέ-Αγάτς για να κανονίσουν την επιβίβαση των δυνάμεων του ή για να πάρουν εφόδια, αν είχε σκοπό να συνεχίσει, την πορεί­α του προς τό Ντουραλίκιοϊ (δωρικό), Ντρέμπιλι (Δρυμός), Τούρμπαλι (Πυλαία), Φεραι.

«To  αντιτορπιλικό ΒΕΛΟΣ.»

Ο Θρύλος αναφέρει το τέχνασμα του τότε Μητροπολίτη Ιωακείμ όπως καταγράφηκε από τον ο Α. Ποιμενίδη στο ως άνω βιβλίο του και το οποίο κατά την γνώμη μου αποτελεί μυθοπλασία των καιρών και αφήγηση του Μητροπολίτη σε μεταγενέστερα ενδεχομένως απομνημονεύματα.

«Την κρίσιμη αυτή στιγμή της καθόδου της στρατιάς του Γιαβέρ-πασα προς την πό­λη μας, σώζει την κατάσταση πάλι ό ηρωικός Μητροπολίτης Ιωακείμ, με στρατήγημα που θα το ζήλευαν οι ποιο επινοητικοί στρατηγοί του κόσμου. Συγκεντρώνει τους ναυτικούς και τους εφοδιάζει με φανάρια και λούξ και την νύχτα ξανοίγονται στο πέλαγος γύρω από το λιμάνι μας βάρκες και καΐκια καταφώτιστα από τους δυνατούς φανούς, σε τρόπο που έμοιαζε ότι στη θάλασσά μας κατέπλευσε Ελληνι­κός στόλος και ότι η πόλις φρουρείται από πολεμικά και πανηγυρίζει τη λευτε­ριά της με φωταγωγία. Το τέχνασμα επέτυχε πέρα-για πέρα. Η στρατιά των Τούρκων δεν ετόλμησε να κατευθυνθεί προς την Αλεξανδρούπολη, αλλά εν σπουδή και εσπευσμένα, εχάραξε πορεία προς τας Φερρας ακολουθώντας την σιδηροδρομική γραμμή Ποταμού-Φερρών και εγκαταλείποντας στα βουνά εφόδια και αρρώστους... Η Αλεξανδρούπολη τότε εσώθηκε ή καλλίτερα ελευθερώθηκε από τον ηρωικό Μη­τροπολίτη διάφορο αν ό στρατηγός Κοκότσεφ ετέλεσε τον θρίαμβο του στην πόλη».-

«Πιθανόν το Tzami που ανατινάχθηκε από του κομιτατζήδες.»

Όμως στην εφημερίδα ΣΚΡΙΠ το 1914 δημοσιεύθηκε σε συνέχειες η ιστορία του ναυτικού πολέμου 1912-1913 όπου αναφέρεται χαρακτηριστικά η εμφάνιση του αντιτορπιλικού «Βέλος» έξω από το λιμάνι της πόλης τις κρίσιμες εκείνες ώρες:

«λέμβος μεγάλη από του λιμενίσκου Δεδε-αγατς απάρασα παρα το υμέτερον αντιτορπιλικόν.Της λέμβου ταύτης επέβαινεν ο Μητροπολίτης Αινου Ιωακείμ, οι εν Δεδε-αγατς πρόξενοι των δυνάμεων και οι θρησκευτικοί αρχηγοί των εν τη πολει μουσουλμάνων κατοίκων, ο Αρχιραββίνος και ο Βούλγαρος ιερεύς, ο Τούρκος Μουφτής είχε συμμερισθεί την τύχη των ομοθρήσκων του, οίνινες έσφάγησαν ηβηδόν. Επί τη θέα του ημετέρου αντιτορπιλικού έσπευσαν πάντες ούτοι εκληπαρούντες επέμβασιν προς σωτηρίαν της πόλεως και προς κατάπαυσιν των σφαγών,της λεηλασίας και της πυρκαιάς διότι εις την πόλιν εξηκολούθει έτι η δημιουργηθείσα εκ των ελευθερωτών (!) Βουλγάρων κατάστασις, ενώ αφ΄ετέρου νέος κίνδυνος επεκρέματο επί των κεφαλών των άτυχων χριστιανών κατοίκων, οίτινες ομολογουμένως δεν είχον πάθει τι μέχρις εκείνης της στιγμής εκ των βουλγάρων, εξαντλησάντων όλην αυτών την λύσσαν και όλην την προς την λεηλασίαν βουλιμίαν εναντίων μόνον των μωαμεθανών κατοίκων της πόλεως. Ο Γιαβέρ-πασσας άγων τα υπολείμματα τουρκικού στρατιωτικού σώματος φεύγοντες ενώπιον των προελαυόντων βουλγαρικών στρατευμάτων υπεχώρει προς τα ανατολικά της Θράκης μέρη, ελπίζων να κατορθώση την διάβασιν του ποταμού Εβρου και να διασωθή ενούμενος μετα του εν Καλλιπόλει τουρκικού στρατού. Εν τη υποχωρήσει όμως αυτού ταυτη ο Γιαβέρ-πασσας συνεπλήρου το έργον των ατάκτων βουλγαρικών σωμάτων, πυρπολών τα καθ οδόν συναντάμενα χριστιανικά χωριά ων οι καπνοί της πυρπολήσεως αναθρώσκοντες συνεχώς επί των υπερκείμενων του δεδε-αγατς γηλόφων ανήγγελλον εμφανώς την προσεχή άφιξιν του υποχωρούντος τουρκικού σώματος οπερ διερχόμενον δια της πόλεως του Δεδε-αγατς ης η τουρκική συνοικία είχεν ήδη πυρποληθή και καταρριφθή μέχρις εδάφους ως είπομεν υπό των βουλγάρων, θα εφηρμοζεν ασφαλώς ως αντίποινον παρεμφερή η και χείρονα μέτρα εναντίον της πολυαριθμωτέρας και ανθηροτάτης ελληνικής συνοικίας.- 

«Το λιμάνι.»

Η ΑΓΩΝΙΑ ΕΝ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ

Αι διαταγαί όμως του ναυάρχου Κουντουριώτου περιόριζαν την ενέργεια των απεσταλμένων εις δεδε-αγατς δια του ΒΕΛΟΥΣ ημετέρων αξιωματικών οίτινες άλλως ουδέ δύναμιν αρκούσαν προς υπερασπισιν της κινδυνευούσης πόλεως διέθετον η μόνο συνδρομή ην παρεσχον εις τους ατυχείς και απεγνωσμένους κατοίκους υπήρξεν η μέχρι και πέραν του μεσονυκτίου επιδεικτική φωτοβολία των ηλεκρικών προβολέων του ημετερου αντιτορπιλικού, ητις ίσως συνετέλεσεν εις αποσόβησην εισβολής των υποχωρούντων τουρκικών στρατευμάτων εν τη παραλιακή του Δεδε-αγατς πόλει. Ειναι αξιαι ιδιαιτέρας αναγραφής αι αφηγήσεις των ημετέρων αξιωματικών οίτινες πρώτοι επεσκεφθησαν τότε την ατυχή ταύτην υπο Ελληνων συνοικισθείσα κατά το έτος 1878 και υπό Ελληνων κατοικουμένην κατά τα οκτώ δέκατα του πληθυσμού αυτής μέχρι της εποχής ης τας περιπετείας αφηγούμεθα θρακικήν πόλην. Oi Ελληνες κάτοικοι της πόλεως-Τούρκοι δεν υπήρχον πλέον εν τη πόλει από δύο ημερών-ηρώτων εναγωνίως περι της μελλούσης αυτών τύχης.Αυτός ετι ο Μητροπολίτης Αίνου Ιωακείμ εις την χριστιανική παρέμβαση του οποίου οφείλετο η διάσωσις των γυναικοπαίδων των τούρκων κατ ιδίαν λαβών τον πλοίαρχον Βρατσάνον ηρώτα αυτόν με τους οφθαλμούς πλήρεις δακρύων δια να πληροφορηθή αν η πόλις θα κατελαμβάνετο υπό των ημετέρων στρατευμάτων η υπό των βουλγαρικών. Η απροσδόκητος έκρηξις της βαλκανικής καταιγίδος και η ταχεία εξέλιξις των πολεμικών κατορθωμάτων των συμμάχων, εκράτουν εις διαρκή ανησυχίαν και αγωνίαν τους ελληνικώτατους της θράκης πληθυσμούς περί της μελλούσης πολιτικής αυτών τύχης.Η θεωρία της «σπονδυλικής στήλης» είνε αληθές ότι δεν είχεν εξαγγελθή,πάντες δε διετήρουν αμυδράν μεν πλήν δικαίαν κατά την κρίσιν των την ελπίδα της απελευθερώσεως αυτών υπό του τουρκικού ζυγού συμφώνως προς τας εθνικάς προσδοκίας. Αλλ΄εις ερώτημα οίον το του Μητροπολίτου Αίνου, παν άλλο ή αρμόδιοι ησαν προς απάντησιν οι υπό του ναυάρχου απεσταλμένοι αξιωματικοί οίτινες εγνώριζον κάλλιον παντός άλλου ότι ασχέτως προς πάσαν άλλην εν θράκη κίνησιν των βουλγαρικών στρατευμάτων, σκοπός της αποστολής αυτών ήτο η λήψις πληροφοριών δια την όσον οίον τε ασφαλεστέραν διαπόντιον μεταφορά ολόκληρου βουλγαρικής ταξιαρχίας από Θεσαλονίκης εις Δεδεαγατς. Αλλως τε αι δεδηλωμέναι διαθέσεις των τότε συμμάχων ημών εισβαλλόντων δι απάτης εν Θεσαλονίκη και παραμενόντων ετι εν τη πόλει τάυτη πάν άλλο ή ευοιωνοι δια την μέλλουσαν τύχην των θρακικών πόλεων ηδυνατο να είναι».-

Μύθοι, θρύλοι, εικόνες, παραστάσεις μερικές φορές με τη βοήθεια της λογοτεχνίας, του κινηματογράφου ή απλά της μεταφοράς λανθασμένης είδησης, συγχέονται και δημιουργούν συχνά σε όλους μας την πεποίθηση πως γνωρίζουμε μετά βεβαιότητας μια ιστορική αλήθεια. Την αλήθεια τη φτιάχνει κανείς ακριβώς όπως φτιάχνει και το ψέμα λέει ο Οδυσσέας Ελύτης.

Μόνο που δεν είναι πάντα έτσι... Η έρευνα της ιστορίας είναι συνεχής και σκοπό έχει να φέρει στο φώς γεγονότα που περιβάλλονται από την αχλή του Μύθου. Μια μικρή συνεισφορά ίσως αποτελεί και το παρόν άρθρο.

Πέτρος Γ. Αλεπάκος

Δικηγόρος – ιστορικός ερευνητής

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1. ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΚΡΙΠ 12-5-1914.-2. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ Α.ΠΟΙΜΕΝΙΔΗ 1952 (ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΕΚΔΟΣΗ Θ. ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗ 1988)3. Μεταξύ Ανατολής & Δύσης - Α.Καραδήμου – Γερολυμπου
4. Η Δυτική Θράκη κατά τον Εβλιγιά Τσελεπη, (Evliya Çelebi-1668-1670),περιηγητή του XVII αιώνος. Μετάφραση Ι. Σπαθάρη, πτυχιούχου της σχολής των ανατολικών γλωσσών και φιλολογικών του Πανεπιστημίου της Πετρουπόλεως, θρακικά δ-ε
5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΥΠ’ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΝ ΈΠΟΨΙΝ ΤΗΣ ΘΕΟΣΩΣΤΟΥ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ, Μελίρρυτος, 1872
6. «Em. Isambert, Itinéraire descriptif, historique et archéologique de l’Orient. I. Grèce et Turquie d’Europe, 16ο, Παρίσι (Guides Joanne)», 1861
7. Φωτοαρχειο: Γ. Αλεπάκου.