(Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο φύλλο 15422 Φεβρουάριος 2015 της εφημερίδας ‘ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΘΡΑΚΗ’)
Η Συνθήκη των Σεβρών υπεγράφη στις 28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1920 στην πόλη Σεβρ (Sèvres) της Γαλλίας, φέρνοντας την ειρήνη ανάμεσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και τις Συμμαχικές και σχετιζόμενες Δυνάμεις μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκ μέρους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έγινε αποδεκτή από τον σουλτάνο Μεχμέτ ΣΤ΄ ο οποίος προσπαθούσε να σώσει τον θρόνο του, αλλά απορρίφθηκε από το ανεξάρτητο κίνημα των Νεότουρκων. Το κίνημα υπό την ηγεσία του Μουσταφά Κεμάλ χρησιμοποίησε αυτή τη διένεξη για να αυτοανακηρυχθεί κυβέρνηση και να καταργήσει την μοναρχία. Οι βασικοί όροι της συνθήκης ήταν: η Οθωμανική Αυτοκρατορία παρέδιδε την κυριαρχία της Μεσοποταμίας (Ιράκ), της Παλαιστίνης και της Υπεριορδανίας στην Βρετανία ως προτεκτοράτα της Κοινωνίας των Εθνών, την Συρία και τον Λίβανο στην Γαλλία επίσης ως προτεκτοράτα. Η Χετζάζ (μέρος της σημερινής Σαουδικής Αραβίας) το Κουρδιστάν και η Αρμενία θα γίνονταν ανεξάρτητα κράτη.
Η Βόρεια Ήπειρος ενσωματωνόταν στο ιδρυόμενο Αλβανικό κράτος, ουσιαστικά προτεκτοράτο της Ιταλίας. Τα Δωδεκάνησα παραδόθηκαν στην Ιταλία η οποία συμφώνησε να τα δώσει εκτός από την Ρόδο και το Καστελλόριζο στην Ελλάδα, και αν η Βρετανία έδινε την Κύπρο στην Ελλάδα, τότε (μετά από δημοψήφισμα) θα έδιναν κι αυτά τα νησιά (η συμφωνία ακυρώθηκε από την Ιταλία το 1922).
«Ο Βενιζέλος υπογράφει την συνθήκη το 1920.»
Στην Ελλάδα παραχωρούνταν τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος, και η Θράκη από την οποία η Βουλγαρία παραιτούνταν οριστικά από κάθε δικαίωμά της σε αυτή. Η περιοχή της Σμύρνης έμενε υπό την ονομαστική επικυριαρχία του Σουλτάνου αλλά θα διοικούνταν από Έλληνα Αρμοστή ως εντολοδόχο των Συμμάχων, και θα μπορούσε να προσαρτήθει στην Ελλάδα μετά από πέντε χρόνια με δημοψήφισμα.
«Το λιμάνι του Dedeagatch πριν την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών.»
Τα στενά των Δαρδανελίων και η θάλασσα του Μαρμαρά αποστρατικοποιήθηκαν και έγιναν διεθνής περιοχή, οι Σύμμαχοι απέκτησαν τον οικονομικό έλεγχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τέλος, καθορίζονταν η ισότητα και τα δικαιώματα των μειονοτήτων.
Ωστόσο, η συνθήκη αυτή δεν ίσχυσε ποτέ, διότι δεν εγκρίθηκε από κανένα κοινοβούλιο των χωρών της Αντάντ, ούτε της Ελλάδος. Ουσιαστικά δεν απέκτησε νομική οντότητα. Η Σοβιετική Ένωση δεν συμμετείχε και έκανε ξεχωριστή συνθήκη με τους Οθωμανούς. Μετά την επικράτηση των Νεότουρκων, που μετέφεραν την πρωτεύουσα στην Άγκυρα, και την Μικρασιατική Καταστροφή, οι σύμμαχοι αναγκάστηκαν να υπογράψουν νέα συνθήκη (Συνθήκη της Λωζάνης) το 1923, με ευνοϊκότερους όρους για την (πλέον) Τουρκία.
«Άποψη του λιμανιού την ίδια εποχή.»
Η πόλη μας απέκτησε ενδιαφέρον για το διεθνές δίκαιο με αφορμή τη βουλγαρική αξιώση για οικονομική διέξοδο στο Αιγαίο, που είχε ως αποτέλεσμα να ορισθεί στο άρθρ. 6 της συνθήκης ότι :
«πρέπει να έκμισθωθεί στην Βουλγαρία στο λιμάνι του Δεδεαγάτς (Αλεξανδρουπόλεως) είς το διηνεκές (εκτός αν καθορισθεί χρονική διάρκεια υπό της Κοινωνίας τών 'Εθνών) χώρος, ο οποίος θέλει τεθεί υπό το διά τών άρθρων 12-14 της συνθήκης τών Σεβρών προβλεπόμενο καθεστώς και θέλει προορισθεί για τήν άμεση διαμετακόμιση τών έκ Βουλγαρίας προερχομένων ή είς αυτήν κατευθυνόμενων έμπορευμάτων. Τόν καθορισμό τών όρίων του χώρου αυτού, τήν σύνδεση αυτού μετά τών ύπαρχουσών σιδηροδρομικών γραμμών και όλους έν γένει τους όρους της χρησιμοποιήσεως αύτού ώς και τό μίσθωμα θέλει καθορίσει έπιτροπή αποτελούμενη εξ ενός αντιπροσώπου της Ελλάδος, ένός της Βουλγαρίας και ενός υποδεικνυομένου υπό της Κοινωνίας τών Έθνών. Τό 16ο άρθρο της συνθήκης προβλέπει, ότι, αν ή Βουλγαρία ζητήση τούτο παρά τού Συμβουλίου της Κοινωνίας τών Εθνών, θέλει άνατεθή είς Διεθνή Έπιτροπή, άποτελουμένη έκ πέντε μελών διοριζομένων υπό της Γαλλίας, 'Αγγλίας, Ίταλίας. 'Ελλάδος και Βουλγαρίας, για νά έξασφαλίση τήν έκτέλεσιν του καθεσιώτος του προβλεπομένου υπό τών άρθρων 4-14 για τόν λιμένα του Δεδεαγάτς ('Αλεξανδρουπόλεως). Κάθε σχετική άμφισβήτηση θά λύεται υπό της Επιτροπής αυτής, κάθε δέ έφεση εναντίον τών αποφάσεων της Επιτροπής Θα υποβάλλεται στην αρμόδια αρχή της Κοινωνίας τών Εθνών έν τω μεταξύ όμως οι αποφάσεις της Διεθνούς 'Επιτροπής θά είναι. Έκτελεστές».
«Τo Dedeagatch την εποχή της συνθήκης.»
Οι αναλαμβανόμενες υποχρεώσεις της συνθήκης των Σεβρών για την Θράκη δεν αφορούν μόνο τήν Βουλγαρία. Τό 6ο άρθρο της έν λόγω Συνθήκης κηρύσσει τό λιμένα της πόλης μας λιμένα διεθνούς ενδιαφέροντος. Οι υπήκοοι, τα εμπορεύματα και η σημαία όλων των Κρατών, τα οποία είναι μέλη της Κοινωνίας τών Έθνών θα απολαμβάνουν στο Δεδεαγάτς (Άλεξανδρούπολη) πλήρη ελευθερία για την χρησιμοποίηση του λιμένος, και μάλιστα πλήρη ισότητα, χωρίς διακρίσεις των υπηκόων, των εμπορευμάτων και της σημαίας της Ελλάδος, όσον αφορά στις λιμενικές ευκολίες και τα διάφορα δικαιώματα και τέλη (προκυμαιών, φορτοεκφορτωτικά, φαρικά, υγειονομικά κλπ. ). Τό 8ο άρθρο ορίζει, ότι οι τελωνειακοί δασμοί, τα διαπύλια τέλη και oι φόροι καταναλώσεως για τα εισαγόμενα και εξαγόμενα εμπορεύματα μέσω του λιμένα του Δεδεαγάτς (Αλεξανδρουπόλεως) πρέπει νά είναι τα ίδια
«εξαιρέσει δι' ειδικών περιστάσεων δικαιολογουσών έξαίρεσιν δι' οικονομικής άνάγκης»,
πρέπει δε να ορίζονται με βάση όπως και στα άλλα τελωνειακά σύνορα της Ελλάδος. Κάθε ευκολία που παραχωρείται από την Ελλάδα σε άλλες οδούς συγκοινωνίας μέσω της ξηράς ή θαλάσσης για την εισαγωγή ή εξαγωγή εμπορευμάτων, θα πρέπει να επεκτείνεται και για τον λιμένα Αλεξανδρουπόλεως.
«Η οθωμανική αυτοκρατορία μετά την συνθήκη των Σεβρών.»
Εξαιτίας όμως υπερφίαλων αξιώσεων τής Βουλγαρίας η ανωτέρω εκμίσθωση χώρου στο λιμάνι του Δεδεαγάτς (Αλεξανδρουπόλεως) κατά τους όρους τής συνθήκης αυτής, δέν πραγματοποιήθηκε, μολονότι η 'Ελλάδα ενόσω διαρκούσε η Συνδιάσκεψη ειρήνης της Λωζάννης υπέβαλε νέα πρόταση που συζητήθηκε στην υποεπιτροπή των εδαφικών και στρατιωτικών ζητημάτων κατά την συνεδρίαση τής 26ης Ιανουαρίου 1924 υπό τύπον σχεδίου συμβάσεως που εκπονήθηκε από εμπειρογνώμονες και εξετάστηκε αυθημερόν από την Επιτροπή. Κατά τό σχέδιο αυτό ή Ελλάδα θά εκμίσθωνε στην Βουλγαρία για 99 έτη ζώνη εδάφους στην παραλία του Αιγαίου μεταξύ του Δεδεαγάτς (Αλεξανδρουπόλεως) και Μάκρης, μήκους 3 χιλιομέτρων, πλάτους 1 χμ. -
«Το λιμάνι στο δειλινό.»
Ή θέση και τα όρια της ζώνης αυτής θα καθορίζονταν με κοινή συμφωνία μεταξύ των Κυβερνήσεων 'Ελλάδος και Βουλγαρίας, σε περίπτωση δέ διαφωνίας θα αποφάσιζε διαιτητής διοριζόμενος από το Συμβούλιο τής Κοινωνίας των 'Εθνών. Ή ζώνη αυτή θά θεωρούνταν βουλγαρικό έδαφος σε ότι αφορά την διοίκηση, αλλ' η βουλγαρική Κυβέρνηση θ' αναλαμβανε την υποχρέωση να μη χρησιμοποίησει αυτό για στρατιωτικούς ή ναυτικούς σκοπούς. Το παραχωρούμενο έδαφος θα διοικούνταν από την Βουλγαρία και θα τελούσε υπό την βουλγαρική νομοθεσία. Οι υπάλληλοι που θα χρησιμοποιούνταν θα ήταν Βούλγαροι υπήκοοι και θα διορίζονταν από την βουλγαρική Κυβέρνηση, ή οποία θα ανακοίνωνε κάθε εξάμηνο στην ελληνική Κυβέρνηση ονομαστικό κατάλογο των υπαλλήλων αυτών.
Η τήρηση της τάξεως θ' ανατίθεντο στην βουλγαρική αρχή με την επίβλεψη τής διεθνούς 'Επιτροπής τής ζώνης. Αν ή εκμισθωμένη ζώνη ήταν ιδιοκτησία του ελληνικού Δημοσίου θα εκμισθώνονταν στην Βουλγαρία χωρίς μίσθωμα, αν δέ ανήκε σε ιδιώτες θά απαλλοτριώνονταν προηγουμένως από την ελληνική Κυβέρνηση, oι δέ ιδιοκτήτες θ' αποζημιώνονταν από το βουλγαρικό Δημόσιο, το ποσό τής οποίας θα καθορίζονταν από διαιτητή, τον οποίο θά διόριζε ή ελληνική και ή βουλγαρική Κυβέρνηση αλλά και oι ιδιοκτήτες. Τά λιμενικά έργα θα κατεσκευάζονταν με την διεύθυνση και έξοδα τής βουλγαρικής Κυβερνήσεως. Αυτή θά είχε το δικαίωμα να επιβάλλει εντός της εκμισθωμένης ζώνης λιμενικά και άλλα τέλη στα πλαίσια των εμπορικών της συμβάσεων με τα ξένα Κράτη. Αλλά ή διεθνή Επιτροπή θά είχε το δικαίωμα να εισπράττει πρόσθετα τέλη για τα έξοδα της. Το λιμάνι που θα κατασκευάζονταν θα ήταν λιμάνι ελεύθερο και διεθνούς ενδιαφέροντος, ή δέ Βουλγαρία θα δέχονταν για αυτό τις συστάσεις τής Συνδιασκέψεως της Βαρκελώνης (10 Μαρτίου - 20 'Απριλίου 1921). Πρός εξασφάλιση τής ελεύθερης διαμετακομίσεως εμπορευμάτων και επιβατών μεταξύ τής Βουλγαρίας και τής υπό μίσθωση ζώνης, θα συγκροτούνταν επιτροπή αποτελούμενη από αντιπροσώπους διοριζομένους από τις Κυβερνήσεις 'Αγγλίας, Βουλγαρίας, Γαλλίας, 'Ελλάδος. 'Ιταλίας, Ρουμανίας, Γιουγκοσλαυίας καί Τουρκίας. Στην επιτροπή αυτή θα μεταβίβαζε ή ελληνική Κυβέρνηση όλα τα δικαιώματα και καθήκοντα επίβλεψης των έργων, επιθεωρήσεως και αστυνομίας της σιδηροδρομικής γραμμής που θα συνέδεε τα βουλγαρικά σύνορα με τη ζώνη. Την αστυνομία των σιδηροδρομικών αμαξοστοιχιών και σταθμών θα ασκούσαν από κοινού με την Εταιρία υπάλληλοι της Επιτροπής, που θα προσλαμβάνονταν από κάθε εθνικότητα, αδιακρίτως. Μέχρι τής κατασκευής των λιμενικών έργων της ζώνης από τη βουλγαρική Κυβέρνηση, η ελληνική Κυβέρνηση θ' αναλάμβανε την υποχρέωση να παραχωρήσει στην Βουλγαρία στο λιμάνι του Δεδεαγάτς (Αλεξανδρουπόλεως) όλες τις προβλεπόμενες στα άρθρα 4-16 της συνθήκης του Νεϊγύ, ευκολίες. -
Η τήρηση της τάξεως θ' ανατίθεντο στην βουλγαρική αρχή με την επίβλεψη τής διεθνούς 'Επιτροπής τής ζώνης. Αν ή εκμισθωμένη ζώνη ήταν ιδιοκτησία του ελληνικού Δημοσίου θα εκμισθώνονταν στην Βουλγαρία χωρίς μίσθωμα, αν δέ ανήκε σε ιδιώτες θά απαλλοτριώνονταν προηγουμένως από την ελληνική Κυβέρνηση, oι δέ ιδιοκτήτες θ' αποζημιώνονταν από το βουλγαρικό Δημόσιο, το ποσό τής οποίας θα καθορίζονταν από διαιτητή, τον οποίο θά διόριζε ή ελληνική και ή βουλγαρική Κυβέρνηση αλλά και oι ιδιοκτήτες. Τά λιμενικά έργα θα κατεσκευάζονταν με την διεύθυνση και έξοδα τής βουλγαρικής Κυβερνήσεως. Αυτή θά είχε το δικαίωμα να επιβάλλει εντός της εκμισθωμένης ζώνης λιμενικά και άλλα τέλη στα πλαίσια των εμπορικών της συμβάσεων με τα ξένα Κράτη. Αλλά ή διεθνή Επιτροπή θά είχε το δικαίωμα να εισπράττει πρόσθετα τέλη για τα έξοδα της. Το λιμάνι που θα κατασκευάζονταν θα ήταν λιμάνι ελεύθερο και διεθνούς ενδιαφέροντος, ή δέ Βουλγαρία θα δέχονταν για αυτό τις συστάσεις τής Συνδιασκέψεως της Βαρκελώνης (10 Μαρτίου - 20 'Απριλίου 1921). Πρός εξασφάλιση τής ελεύθερης διαμετακομίσεως εμπορευμάτων και επιβατών μεταξύ τής Βουλγαρίας και τής υπό μίσθωση ζώνης, θα συγκροτούνταν επιτροπή αποτελούμενη από αντιπροσώπους διοριζομένους από τις Κυβερνήσεις 'Αγγλίας, Βουλγαρίας, Γαλλίας, 'Ελλάδος. 'Ιταλίας, Ρουμανίας, Γιουγκοσλαυίας καί Τουρκίας. Στην επιτροπή αυτή θα μεταβίβαζε ή ελληνική Κυβέρνηση όλα τα δικαιώματα και καθήκοντα επίβλεψης των έργων, επιθεωρήσεως και αστυνομίας της σιδηροδρομικής γραμμής που θα συνέδεε τα βουλγαρικά σύνορα με τη ζώνη. Την αστυνομία των σιδηροδρομικών αμαξοστοιχιών και σταθμών θα ασκούσαν από κοινού με την Εταιρία υπάλληλοι της Επιτροπής, που θα προσλαμβάνονταν από κάθε εθνικότητα, αδιακρίτως. Μέχρι τής κατασκευής των λιμενικών έργων της ζώνης από τη βουλγαρική Κυβέρνηση, η ελληνική Κυβέρνηση θ' αναλάμβανε την υποχρέωση να παραχωρήσει στην Βουλγαρία στο λιμάνι του Δεδεαγάτς (Αλεξανδρουπόλεως) όλες τις προβλεπόμενες στα άρθρα 4-16 της συνθήκης του Νεϊγύ, ευκολίες. -
Αλλά το σχέδιο αυτό απέρριψε ή βουλγαρική Κυβέρνησις και δεν υλοποιήθηκε ποτέ.
Πέτρος Γ. Αλεπάκος
Δικηγόρος – ιστορικός ερευνητής
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια εκδ.οργ.ΦΟΙΝΙΞ - Π.Δρανδάκη.-
2. Φωτοαρχειο : Γ. Αλεπάκου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου